روستای کوچنان

نام و معنای کوچنان
قریه کوچنان واقع در دره کوچنان در مسقط الراس کوه‌های طالقان و الموت قرار دارد. این روستا در 10 کیلومتری شمال شرقی معلم کلایه قرار دارد. در گویش محلی، کوچنان را «کوشنیان» می‌خواندند.
اهالی روستا احتمال می‌دهند، واژه کوچنان شاید از ترکیب «کوه آنچنانی» به معنی «کوه‌ بسیار بزرگ» ساخته شده باشد. برخی هم بر این باورند که نام اصلی کوچنان «گازران» باشد. گازرگاه، در فرهنگ مرحوم دکتر محمد معین به معنی ” رخت شوی‌خانه” است و گازربه معنی رختشوی. بر این اساس، گزران ممکن است معنای رخت‌شویان داشته باشد. کسانی که چنین باوری دارند وجود چشمه “پراندج” که آب آن خاصیت برش دارد و در قدیم از آن برای شستن لباس استفاده می شد را به عنوان شاهد خود برای نام روستا مطرح می‌کنند

کوه‌های بلند؛ چشمه‌های جوشان
این روستا دارای کوه های بلند با شیب نسبتاً تندی است که از سه طرف روستا را احاطه کرده است؛ شمال ، شرق و غرب. با وجود کوه‌های بلند روستا در انتهای دره دارای شیب بسیار تندی است و کوچنان فقط از سمت جنوب به روستاهای دیگر، معلم کلایه و قزوین راه دارد. بعد از پشت سر قرار دادن کوه های شمالی کوچنان می‌توا به جنگل های دوهزار تنکابن(مازندران) رسید.
وجود این کوه‌های ستبر منظره بسیار زیبا و جالبی را برای روستا ایجاد کرده است از این کوه‌ها چشمه‌های فراوانی به طرف روستا سرازیر می‌شود. چشمه‌های زیبای کوچنان، آب مورد نیاز روستاهای اطراف و معلم کلایه را نیز تامین می کند .
چشمه‌های این ناحیه، دارای خواص معدنی فوق‌العاده هستند. از مهم ترین این چشمه‌ها می توان به چشمه‌های واقع در کوه‌های کوچنان و ارتفاعات خشکه‌چال، دره برگلو، چشمه کنگرین، گرما رود، آتان و … اشاره کرد و از شاخص ترین رود خانه‌ها می توان الموت رود، طالقان رود و شاهرود را نام برد که با آب این چشمه‌ها خروشان‌تر می‌شوند.
پوشش گیاهی اطراف روستا زیبای خاصی به آن بخشیده است. در حاشیه کوه‌ها درختان کاج، سوزنی برگ، ون، گون، زرشک، زیره و … جلوه‌گری می‌کند و در اطراف آن حیوانات وحشی زندگی آرامی دارند.

پیشینه تاریخی روستا
در کوچنان و حوالی این روستا، آثاری مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد کشف شده است. این اکتشاف‌ها، از وجود انسان در این ناحیه مرتفع در هزاره‌های کهن حکایت می‌کند.
به گزارش روزنامه همشهری(10 آبان 1385)، آنگونه که “آتوسا مومنی” مسئول کاوش های دره اندج، به خبرگزاری “ایلنا” گفته است: «از ابتدای مهرماه سال 1385 بررسی‌هایی در این منطقه تاریخی در محدوده‌ای به وسعت 15 کیلومتر صورت گرفته است. در این بررسی‌ها که هیاتی 12 نفره از کارشناسان مرمت و استخوان شناسی و عکاسان شرکت داشته‌اند، مناطق کوهستانی کوچنان، رک، اندج، کندان سر و ملا کلایه را مورد مطالعه قرار داده‌اند.»

آثاری گرانسنگ از دوران باستان تا دوره صفویه
در این کاوش ها، آثاری از استقرارهای دوره های مختلف تاریخی از دوره اشکانی تا دوره اسلامی و صفوی به دست آمد. یکی از آثار مورد توجه که مورد بررسی قرار گرفت، قلعه چندر مربوط به دوره اسلامی بود که دارای 12 اتاق است و 7 اتاق آن مستندسازی و تصاویر آن بر روی کاتالوگ های مخصوص چاپ شده است. کاوشگران بیم آن دارند که حفاری‌های غیرمجاز سازه‌های تاریخی منطقه را از بین ببرد.

گورهای شگفت‌انگیز
در کوچنان گورهایی متعلق به هزاره‌های اول و دوم پیش از میلاد نیز یافت شد. این گورها به طرز بسیار زیبایی ساخته شده و جای بسی تعجب است که چنین سنگ‌های عظیمی با چه وسایلی در آن زمان در این گورها جای گرفته‌اند. این گورها به گونه ای طراحی شده که آب در آن نمی‌ماند و آب جمع شده به داخل آنها از طریق لوله های سفالی به قسمت بیرون از گور سرریز می‌شود تا باعث فساد جسد و اشیای داخل آن نشود.
به گفته “آتوسا مومنی” سفال‌های کشف شده در این گورها، بسیار حرفه‌ای و ظریف ساخته شده‌اند. این سفال‌ها با نمونه‌های کشف شده در سیلک کاشان شبیه هستند و این موضوع قابل تامل است.

قلعه‌های تاریخی و ناگفته‌های بسیار
ناگفته های بسیاری در این منطقه وجود دارد و کاوشگران امیدوارند با پژوهش‌های گسترده‌تر بتوانند نکات جدید و قابل توجهی در این ناحیه دریابند.
3 قلعه در بررسی‌های کاوشگران مورد مطالعه قرار گرفته است و بررسی‌ها نشان می‌دهد که یکی از لایه‌های این قلعه‌ها مربوط به دوره اشکانی و دو لایه دیگر نیز مربوط به دوره اسلامی است.
سرپرست کاوش های دره اندج قزوین معتقد است: گزارش‌های مردمی برای ما اهمیت ویژه ای دارد. برای نمونه درمورد قلعه «پس کوش اندج» اطلاعات بسیاری از مردم منطقه به دست آوردیم. مردم این منطقه تاکنون از این قلعه محافظت کرده اند و خوشبختانه علی رغم تلاش های انجام شده، سرقتی از قلعه صورت نگرفته است.
به گفته مومنی، حدود 50 سال پیش اسکلتی نشسته و به صورت تکیه داده به در از این قلعه بیرون کشیده شد.

معلم‌کلایه تشنه آب کوچنان
کوچنان، تامین کننده آب شرب شهر معلم کلایه است. به گونه‌ای که بدون آب کوچنان، اهالی این شهر تشنه می‌مانند. رودخانه کوچنان، در فصول گرما 1500 لیتر در ثانیه دبی دارد که بخشی از آن برای تامین آب شرب معلم کلایه، بخشی برای کشاورزی و بخش دیگری از آن وارد شاهرود و سپس دریای خزر می شود.
مسئولان اداره آب و فاضلاب معلم کلایه، همواره طی رایزنی‌ها و مذاکراتی با شورا و اهالی کوچنان، سعی دارند کمبود آب این شهر را از رودخانه کوچنان جبران کنند.

ترکیب جمعیتی روستا
در این روستا، طبق سرشماری ” جمعیت وخانوار نقاط روستایی شهرستان قزوین به تفکیک بخش دهستان وآبادی درسرشماری 1385 ” تعداد90 خانوار ساکن می باشند که جمعیتی بالغ بر 276 نفرشامل 149 مرد و 127 زن را شامل می‌شوند. بیش از دو سوم اهالی کوچنان باسوا هستند.
اکثر مردم روستا، در فصل زمستان به علت سرمای شدید و کمبود امکاناتی همچون لوله کشی گاز به شهر مهاجرت کرده و بعد از پایان یافتن زمستان و فصل سرما به روستا باز می گردند.
این روستا در سال‌های اخیر به دلیل جمعیت قابل توجه به دهستان تبدیل شده و دارای دهداری می‌باشد وهمچین دارای شورای روستایی نیز هست.

مطالعات قوم شناختی
اهالی این روستا از چند طایفه به نام‌های جعفری، داودی، دایمی، روزبه، زارعی، سلیمانپور، شمس، شمسی، صفاری، علیخانی، کوچنانی، معصومی، محمدی، مومنی و یوسفی تشکیل شده‌اند. مردم کوچنان خونگرم، دوست داشتنی، مهمان نواز و سخت کوش هستند.
مردم این روستا دارای فرهنگ غنی ایرانی هستند. گویش مردم، “تاتی الموتی” است و در این گویش با اهالی طالقان، حصار خروان، خیارج و تاکستان شریک هستند.
مراسم عروسی و سوگواری ها در این روستا جلوه باشکوهی دارد. اهالی کوچنان، ارادت خاصی به امام حسین(ع) و اهل بیت(س) دارند. دسته‌هخای عزادار سالار شهیدان کربلا در در ماه محرم، به روستاهای همجوار یعنی اندج و دک هم می‌روند و متقابلا از سوگواران روستاهای اطراف استقبال می‌کنند. در روز عاشورا، مراسم با آتش زدن خیمه‌های نمادین حضرت اباعبدالله(ع) بر مظلومیت حسین(ع) اشک می‌ریزند و در غروب عاشورا برای آن بزرگوار مراسم شام غریبان برگذار می کنند.
کوچنان به چهار بخش تقسیم می شود که بنا به گویش محلی “بامحله، وسط محله، پایین محله و کش محله خوانده می‌شود. به دلیل قرار گرفتن قسمتی از روستا در شیب دامنه کوه آن را کش محله می‌خوانند.
شغل مردم کوچنان، به علت کوهستانی بودن منطقه باغ داری و دام داری است؛ درختان سیب، گیلاس، گلابی، آلبالو، گردو بر روی دامنه کوه قراردارد.
به دلیل وجود خاک حاصلخیز، درختان زیادی در این روستا وجود دارد و بیشتر مردم امورات خود را با فروش محصولات سر درختی خود می‌گذرانند وبا وجود هوای سرد این روستا درختانی نظیر سیب،گیلاس،گلابی،آلبالو،گردو،فندوق،… دردامنه ی کوه های این روستا قرار دارد .
حدود 80 درصد مردم این روستا دارای دام می باشند که چراگاههای این دامها در کوههای این روستا می باشند این دامها صبح برای چرا توسط چوپان به کوه میروند و عصر به روستا بازمی گردند ومردم شیر آن را می‌دوشند و صرف تهیه لبنیات و مصرف روزانه خود می‌کنند.
این روستا دارای صنایع دستی همچون گلیم بافی و قالی بافی و نمد زنی نیز می‌باشد و اهالی از فروش این صنایع قسمتی از مخارج زندگی خود را تامین می کنند.
مراودات اجتماعی اهالی کوچنان، در فضاهای عمومی و نیز حسینیه، مسجد، حمام عمومی، تکیه‌ و… صورت می‌گیرد.
اهالی کوچنان، خانه‌های خود را را با خشت و گل، سنگ و چوب و در سالهای اخیر آجر، سیمان و آهن می‌سازند. مصالح پیشرفته یعنی آجر و سیمان از شهر تهیه می شود و با کامیون به روستا منتقل می شود. با این وجود مصاحی مانند ماسه و سنگ از اطراف روستا تهیه می‌شود. ماسه را از بخش معلم کلایه در کارخانه نزدیک روستای «رود خانه باغ دشت» تهیه کرده و به کوچنان می برند.
قدمت خانه‌های قدیمی روستا به صد سال قبل باز می گردد و اغلب کارایی مسکونی ندارند. البته افراد باحوصله‌ای هم هستند که هنوز از خانه‌های قدیمی خود دل نکنده‌اند و با ترمیم آن‌ها زندگی در خانه‌های تاریخی را به پیشرفت و تکنولوژی ترجیح داده‌اند.
بیشتر خانه ها در کوچنان یک طبقه بوده و تعدادی خانه دو طبقه نیز در کوچنان وجود دارد که اغلب طبقه پایین آن کاربرد مسکونی ندارد. از این طبقه برای نگهداری دام یا به عنوان انباری استفاده می‌شود. چند ساختمان امروزی سه طبقه نیز در کوچنان خودنمایی می‌کند.