هیئت و مسجد باید سیاسی باشد/ سیاست‌زدگی سم مهلک است

حسن بنیانیان رئیس کمیسیون فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفتگو با خبرنگار مهر، در آستانه ایام سوگواری محرم و صفر، ‌ درباره مساله مداحی سیاسی و سیاسی بودن برخی مداحان گفت: ما اعتقاد داریم در جمهوری اسلامی ایران، هیچ فعلی نیست که از سیاست جدا باشد؛ مداحی هم همین طور است. مهم تر از مداحی، مساله روحانیون و منبر است. سخنران‌ها و منبری‌های هیات‌های مذهبی باید درک سیاسی داشته باشند و بتوانند وضع و خطابه شان را در جهت دین و سپس در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جاری کنند تا تمدن اسلامی شکل بگیرد.

وی افزود: هر عزیزی که در کشور، تریبونی در اختیار می‌گیرد، مخاطبانی دارد که آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و همین یعنی که آن فرد دارد در سیاست دخالت می‌کند. این اتفاق می‌افتد، چه فرد متوجه باشد و چه متوجه نباشد. اما این فرایند دخیل بودن در سیاست باید آگاهانه و با هدف انجام شود. وقتی یک مداح می‌گوید هیئت ما در سیاست دخالت نمی‌کند و همین امتیاز هیئت ماست، یعنی می‌گوید که دین با سیاست کاری ندارد. اصلاح جامعه و فرد، توامان است که انجام می‌شود. اگر شرایط به گونه‌ای باشد که این گروه از مداحان می‌گویند، یعنی اصلاحی در فرد صورت نمی‌گیرد. فلسفه نماز جماعت و حضور مومنین در صف نماز هم این است که فرد از فردیت خود جدا شده و در جامعه قرار بگیرد. این گونه هم فرد اصلاح می‌شود هم جامعه. چون فرد و جامعه در یک فرایند تعاملی روی هم تاثیر دارند. اگر از اصلاح جامعه غافل شویم، مردم یکی یکی اعتقاد خود را از دست خواهند داد.

رئیس کمیسیون فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه گفت: در سال‌های اخیر، جریانی به راه افتاده که واکنشی به سوءاستفاده‌های یک عده از دین است. جریان مذکور به این ترتیب است که با افتخار می‌گوید منبر یا هیئت ما با سیاست کاری ندارد. این، همان موضع و تفکری است که پیش از انقلاب در برخی از روحانیون و مداح‌ها بود و با افتخار می‌گفتند که ما به سیاست کاری نداریم. دلیلش این است که این دوستان نمی‌توانند این مساله را تفکیک کنند که، دین را باید بر سیاست سوار کنیم و اگر عده‌ای از دین برای کسب قدرت سوءاستفاده کردند، دلیل نمی‌شود که کلا دین را کنار بگذاریم و فرض را بر این بگذاریم که فقط، سیاست است که سوار بر دین می‌شود. این، بازگشت به ارتجاع پیش از انقلاب است که از درونش، دین به حداقل تقلیل داده می‌شود. نتیجه اش تبلیغ این مفهوم می‌شود که گریه بر امام حسین(ع) کافی است و با گریه بر ایشان، راه نجات را پیدا می‌کنی. لازم نیست مبارزه کنی!

بنیانیان ادامه داد:البته سیاست‌زدگی را باید از بحث سیاسی بودن جدا کنیم. سیاست‌زدگی برای آدمی‌که کار فرهنگی می‌کند، مانند سم، مهلک است. این نکته خیلی مهم است که یک مداح یا منبری، وقتی به یک جریان متمایل شد و این تمایل را در منبر یا روضه اش نشان داد، مخاطبانش را از دست می‌دهد. این بحث، یک مساله جداست. یکی از وظایف مسلمان، امر به معروف و نهی از منکرِ است. اصلا به همین دلیل است که می‌گوییم مداح‌ها باید سیاسی باشند. دلیلش هم امر به معروف و نهی از منکر است. یکی از وظایف حاکمان هم، امر به معروف و نهی از منکر مردمان است. حالا اگر حکومتی و مسئولانش نسبت به این وظیفه بی توجه باشند، وظیفه مداحان و منبری‌ها و آن‌هایی که تریبون دارند است که تذکر بدهند. البته لازمه این تذکر دادن این است که آزادگی شان را حفظ کنند؛ مبنایشان حق باشد و حق را ضایع نکنند. مداح یا منبری اگر می‌خواهد تذکر سیاسی بدهد، باید هم به جریان سیاسی مورد علاقه اش و هم جریان رقیب تذکر بدهد نه این که فقط جریان مقابل را مد نظر داشته باشد. یک انسان با تقوا هم اگر بخواهد به بچه‌های محله تذکر بدهد، هم به فرزند خودش تذکر می‌دهد، هم فرزند همسایه.

وی در ادامه گفت: اگر سیاست زدگی وارد هیئت شود، عرصه از افراد سیاسی دین دار خالی می‌شود و مبنای کار، دیگر امر به معروف دینی نخواهد بود. می‌دانیم که کشور را بدون اعتقاد و ارزش نمی‌توان اداره کرد. وقتی عده ای می‌گویند که دین از سیاست جدا باشد، ناخودآگاه دارند می‌گویند که جامعه را براساس دین اداره نکنیم و براساس علم دانشمندان غربی، امور را پیش ببریم. معنی جدایی دین از سیاست این است. این که ما مسئولان بلد نیستیم امور را اداره کنیم، یک بحث است و جدایی دین از سیاست بحث دیگر که نباید با هم خلط شوند. برخی می‌گویند دین را از سیاست جدا کنیم. معنی این حرف این است که به اندیشه‌های غربی برای حکومت و زندگی مراجعه کنیم. همان طور که گفتم، این میان یک بحث خلط می‌شود.  حالا خطاب به دوستانی که چنین عقیده ای دارند باید گفت اگر پذیرفتی که دین در سیاست دخالت کند، باید حضور کارشناس دینی را هم در دایره حکومت بپذیری.

رئیس کمیسیون فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: طی چند سال اخیر جریانی باب شده که می‌گوید من در فلان مسجد نماز می‌خوانم. می‌گوییم چرا؛ می‌گوید روحانی آن مسجد با تقواست. می‌گوییم چرا، می‌گوید چون در سیاست دخالت نمی‌کند.  بعضی مداح‌ها و منبری‌ها ممکن است تحت تاثیر این جریان قرار گرفته و بگویند ما با سیاست کاری نداریم. به خاطر همین بحث بوده که هزاران سال، دین در حاشیه بوده و ظالمان حاکم بوده اند. عالمان هم در کناره قرار داشته و نمی‌توانسته اند تاثیرگذار باشند. تمام تلاش امام خمینی(ره) این بود که انسان‌های متدینی به دایره حکومت بیایند و مدیر شوند و ذیل دین، تصمیم گیری کنند. حالا بعضی از مدیران، دین را ابزار و بهانه ای برای سوءاستفاده قرار می‌دهند و این باعث فرار افراد جامعه از دین می‌شود.

بنیانیان با اشاره به هیئت و شعرخوانی مداحان گفت: مداح باید با شعر خود، هم مردم و هم حاکمان را امر به معروف و نهی از منکر کند. اما این کار امروزه کمی‌پیچیده شده است. مداحان معروف که مخاطبان زیادی دارند، باید یک هسته فکری از انسان‌های متفکر و متدین با دانش فکری و دینی داشته باشند تا با آن‌ها مشورت کنند؛ و بعد تریبون را در اختیار بگیرند.

وی ادامه داد: شما وقتی می‌خواهید یک فیلم میلیاردی بسازید، فیلمنامه را به ده‌ها نفر می‌دهید تا مطالعه کنند. مردمی هم که برای عزاداری به هیئت می‌آیند، وقت ارزشمند دارند و باید با محتوا و مفاهیم ارزشمند این وقت را پر کرد. اگر یک جمله یا رفتار غلط در هیئت ارائه شود، تاثیر منفی خواهد گذاشت. از این جهت سخنران و مداح، مسئولیت دارد. گاهی در هیئت‌ها شعرهای بد خوانده می‌شود. از طرفی سنت غلطی هم باب شده که برخی از مداحان، وقتی با مردم هستند، از مسئولین انتقاد می‌کنند اما وقتی در جمع مسئولین قرار می‌گیرند، طور دیگر می‌گویند.  مداحان باید نزد مسئولین، سخنگوی مردم باشند. البته تعداد چنین مداح‌هایی کم است. متاسفانه برخی از مردم و مسئولین هم این گونه شده اند.

بنیانیان تأکید کرد: بخشی از رفتار سیاست‌زده این است که شما بخواهی رای جمع کنی! چه مسئول باشی چه مداح. منظورم همین اتفاقاتی است که در انتخابات‌های کشور می‌افتد. رقبا پشت سر هم، یکدیگر را متهم می‌کنند اما وقتی به هم می‌رسند، تعارف می‌کنند. یا وقتی می‌خواهیم از مردم رای بگیریم، می‌گوییم شما بهترین مردم دنیا هستید ولی وقتی مردم حاضر نیستند، آن‌ها را محکوم کرده و می‌گوییم فرهنگ ندارند. متاسفانه برخی از مردم هم وقتی مسئولین را می‌بینند تملق می‌کنند و انتقاداتشان یادشان می‌رود.

این مدیر فرهنگی همچنین در پاسخ به این سوال که نمونه صحیح سیاسی بودن یک هیئت چیست، گفت: مهم این است که مخاطب هیئت کیست؟ اگر در هیئت، دانشجویان پای منبر و روضه نشسته اند، باید این مساله را در نظر داشته باشید که امر به معروف و نهی از منکرتان باید چه سمت و سویی داشته باشد! سیاسی بودن یعنی این که مخاطبان هیئت را چگونه به سمت و سوی خدمت به کشور هدایت کنیم. مقصود از سیاسی بودن هیئت این است که مخاطب را به انسانی خدمتگذار برای کشور و انقلاب تبدیل کنیم.