فهیم: مردم از تلخی و ناامیدی در سینما بیزارند

به گزارش مشرق، کمدی همواره جزو ژانرهایی است که در گیشه با اقبال فراوانی روبه‌رو می‌شود. در نیمه دوم دهه 80 که رکود کم‌سابقه‌ای دامنگیر سینمای ایران شده بود، تنها فیلم‌های کمدی خوب می‌فروختند. البته نگاه نازل و غیرحرفه‌ای برخی فیلمسازان به سینمای کمدی باعث شده بود در آن مقطع شاهد سیلی از فیلم‌های موسوم به شانه تخم مرغی باشیم که بخش عمده‌ای از فضای سینمای ایران را تسخیر کرده بودند و ارزش هنری چندانی نداشتند، ولی مردم به فیلم‌های خوب کمدی توجه نشان می‌دادند.

تب تولید فیلم‌های کمدی با آغاز دهه 90 تقریباً فروکش کرد و تا جایی پیش رفت که امسال و در جشنواره فیلم فجر تنها شاهد دو اثر کمیک بودیم که البته فقط یکی از آنها رعایت قواعد حرفه‌ای سینما را کرده بود.

فیلم «خوب بد جلف» اولین ساخته پیمان قاسم‌خانی در مقام کارگردان تا حدودی منطبق بر استانداردهای نوعی خاص از سینمای کمدی ساخته شده است، ولی در سوی دیگر «گشت2»، به عنوان نسخه دوم این فیلم ساخته سعید سهیلی به دلیل رعایت نکردن شئونات فرهنگی جامعه و نیز ضعف در فیلمنامه نمونه قابلی در ژانر کمدی شناخته نمی‌شود.
 
اقبال به کمدی بدیهی است
محمدتقی فهیم، منتقد و کارشناس سینما اقبال مردم به سینمای کمدی را امری طبیعی می‌داند: «اصلی‌ترین وجه سینما سرگرمی است و سینمای کمدی از این جهت ارتباط وثیقی با عنصر مفرح‌بخش بودن و سرگرم‌کنندگی سینما پیدا می‌کند. سرگرمی وجهی تعیین‌کننده در سینماست و نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

سینما باید بتواند اوقات خوشی را برای تماشاگر ایجاد کند. اوقات خوش صرفاً به معنای این نیست که تماشاگر را بخنداند بلکه می‌تواند تماشاگر را احساساتی کند و حتی بگریاند یا بترساند. در واقع سینما باید تجربه‌ای تازه و بدیع در اختیار مخاطب قرار دهد. خنداندن هم تجربه‌ای است که سینما از طریق ژانر کمدی به مخاطب هدیه می‌دهد.»
  
مردم از تلخی و ناامیدی در سینما بیزارند
فهیم درباره ژانر کمدی در سینما به این مسئله اشاره می‌کند که اقبال مردم از سینمای کمدی می‌تواند یک پیام مشخص داشته باشد و آن اینکه مردم از سینمای شبهه اجتماعی با مضامین تلخ و ناامیدکننده خسته شده‌اند.

وی در ادامه به رئالیسم افراطی که گریبانگیر سینمای ایران شده و فیلم‌هایی که سعی دارند به بهانه واقع‌گرایی مخاطب را تحت تأثیر قرار دهند، اشاره می‌کند: «تماشاگر ایرانی با این افراط‌گرایی در پرداختن به مباحث تلخ مشکل دارد، برای مثال اثری چون «بدون تاریخ بدون امضا» سینمایی ارائه می‌دهد که تماشاگر آن را پس می‌زند. فیلمساز یک مورد از فقر را که احتمال اتفاق افتادنش نادر است، دستمایه داستان فیلم کرده است. معلوم است که غلبه چنین مضامینی مردم را دلزده می‌کند، البته جشنواره‌های خارجی حتماً از این فیلم‌ها استقبال می‌کنند ولی فیلمساز برای مردم خودش فیلم نمی‌سازد و چشم به جشنواره‌های خارجی دارد، اما کمدی ژانری است که برای مردم ساخته می‌شود.»
  
سینما باید همه ژانرها را پوشش دهد
این کارشناس سینما در ادامه خاطرنشان می‌کند که پرداختن به سینمای به اصطلاح اجتماعی سبب شده مخاطبان سینما از ژانرهای مختلف این هنر بی‌بهره بمانند. وی به فیلم سلام بمبئی و فروش خوب آن در گیشه نیز اشاره می‌کند و اینکه این اقبال نیز به سبب نیاز مردم به ژانر ملودرام اتفاق افتاده است. در واقع مردم دوست دارند به جای دیدن نفرت و مباحث چرک در جامعه مضامین عاشقانه را در سینما ببینند. مردم دوست دارند عشق واقعی یک زوج را بر پرده سینما مشاهده کنند و سینما از این بابت می‌تواند برای جامعه الهام‌بخش باشد.

فهیم در ادامه با بیان اینکه سینمای ایران متأسفانه از کمدی خوب محروم شده است، توضیح داد: کمدی و خنده نیاز جامعه است و سینمای ایران باید با تولید آثار فاخر در این ژانر به نیاز جامعه پاسخ بگوید.

این کارشناس سینما درباره اقبال مردم به سینمای کمدی که سال گذشته با فروش بالای فیلم من سالوادور نیستم در گیشه رقم خورد توضیح داد: «من سالوادور نیستم فیلم خوبی نبود، اما دلایلی سبب فروش خوب آن شد، از جمله اینکه مردم از غلبه فیلم‌های آپارتمانی و شهری با جغرافیای تهران خسته شده‌اند. وقتی در پوستر فیلم مشاهده می‌کنند که قرار است فیلمساز او را به فضای تازه‌ای ببرد، استقبال می‌کنند. البته فیلم عطاران در ژانر کمدی اصلاً اثر قابل قبولی نبود، اما همین که حال مخاطب را بد نمی‌کرد و او را ناامید نمی‌کرد خود جنبه قابل دفاعی برای یک فیلم ایرانی محسوب می‌شود.»
  
شناخت ژانر اهمیت دارد
فهیم درباره استقبال از فیلم «خوب بد جلف» در روزهای ابتدایی اکران این فیلم نیز به این نکته اشاره کرد که پیمان قاسم‌خانی قواعد سینمای کمدی را خوب می‌شناسد: «او طنز کلامی را خوب می‌شناسد و زیر ژانر سینمای کمدی و به اصطلاح ویژگی‌های کمدی بزن بکوب را بلد است. همچنین قواعد فیلمنامه و قصه را هم خوب می‌داند و همه اینها سبب می‌شود تماشاگر به کمدی او اقبال نشان دهد.

قاسم‌خانی البته در تلویزیون نشان داده که در نوشتن آیتم و پلاتونویسی تبحر دارد و ضرباهنگ داستان را خوب رعایت می‌کند. در فیلم «خوب بد جلف» هم نماهای داخلی که از چند آیتم تشکیل شده را بهتر از کار درآورده است.

نکته دیگر درباره سینمای قاسم‌خانی این است که او گونه‌ها و ژانرها را هم می‌شناسد و ضمناً سینما را هنری عامه‌پسند و در خدمت مردم می‌داند، نه هنری روشنفکرانه و در خدمت مخاطب خاص و از دلایل اصلی موفقیت او در گیشه هم همین مسئله است. شاید به شخصه همه شاخصه‌ها و مؤلفه‌های فیلم خوب بد جلف را نپسندم، ولی به عنوان یک منتقد که معتقدم هویت من با تماشاگر سینما شناخته می‌شود معتقدم فروش خوب یک فیلم در سینما بی‌دلیل نیست و نباید به جنبه‌هایی که سبب می‌شود مردم یک فیلم را دوست داشته باشند، بی‌توجه بود.»

 

فیلم سینمایی «خوب بد جلف» به عنوان اولین فیلمی که توانست جواز اکران نوروز را بگیرد چند روزی است که اکران خود را آغاز کرده و توانسته طی دو روز ابتدایی اکران خود در گیشه بیش از 300 میلیون تومان بفروشد. اثر سینمایی پیمان قاسم‌خانی به همراه فیلم گشت2 دو فیلمی بودند که در ژانر کمدی تولید و در جشنواره سی‌و‌پنجم فجر حضور داشتند.