سوال:
امام صادق علیه السلام فرمودند : بهشت و جهنم شیعیان همین دنیاست ، ما از برزخ شما میترسیم .
روزی یکی از دشمنان خدمت امام صادق علیه السلام رسید و گفت : شیعیان شما به پشتوانه محبت شما گناه میکنند ، تکلیفشان چیست آیا باز هم به بهشت میروند ؟ حضرت فرمودند : دراین دنیا به فقر ، به داغ ( مصیبت ) و به بیماری مبتلا می شوند و به یک روایت دیگر فرموند به ( سلطان ستمگر )
دوباره از حضرت پرسید اگر پاک نشدند چه ؟ حضرت فرموند : هنگام سکرات موت ، سختی جان کندن دارند .
گفت : اگر باز هم پاک نشدند چه ؟ حضرت فرمودند : شب اول قبر عذاب میکشند .
پرسید : اگر باز هم پاک نشدند چه ؟ حضرت فرمودند : مبتلا به عذاب قبر میشوند .
دشمن مغرض باز پرسید اگر انقدر گناهشان زیاد بود و باز هم پاک نشدند چه ؟ حضرت فرمودند ؟ به کوری چشم شما ؛ ما شیعیانمان رو شفاعت میکنیم .
آیا در این حدیث لفظ "بهشت" واقعا وجود دارد؟حدیث اول برایم قابل هضم نیست. اگر صرفا گفته شود جهنم شما همین دنیاست ?و واژه بهشت حذف شود?، می‌توان از آن اینگونه نتیجه گرفت که عذاب گناهانتان را همینجا خواهید چشید تا چیزی برای قیامت باقی نماند.
ولی وقتی گفته می‌شود بهشتتان نیز همین دنیا است یعنی چه؟
پاسخ:
روایاتی به این مضمون هست که توجه به چند نکته برای در امان ماندن از بدفهمی آنها لازم است:
1. روایات شفاعت برای ایجاد امید در مؤمنان است تا گرفتار یاس نشوند و اگر گناهی از آنان سر زد با امید به شفاعت توبه کنند و عشق به شافعان و حیا از آنان، مانع از گناه گردد و در صدد ایجاد جرأت بر گناه یا جسارت نیستند که این با دعوت به ایمان و همرنگی با شافعان و محبوبان خدا منافات دارد.
2. شفاعت مربوط به آخرت است و خداوند مؤمنان و شیعیان گناهکار را در دنیا با سختی ها و سکرات مرگ و عذاب برزخ و سختی های قیامت پاک می کند و حتی مؤمنان فاسق جهنمی هم می شوند و بعد از پاک شدن به شفاعت شافعان به بهشت می روند.
3. در مورد حقوق مردم تا رضایت صاحبان حقوق کسب نشود (در دنیا یا آخرت ) شفاعت شامل نمی شود.
4. اعمال انسان از حیث اهمیت دارای مراتب هستند. مهمترین عمل ایمان به خدا و قیامت و نبوت و امامت است همچنان که بزرگترین گناه شرک است. خداوند مشرکان را به هیچ وجه نمی آمرزد:
إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاء(1)
خداوند (هرگز) شرک را نمیبخشد! و پایینتر از آن را برای هر کس (بخواهد و شایسته بداند) میبخشد.
کسی که به خدا و نبوت و امامت و معاد ایمان آورده باشد، اگر ایمانش واقعی باشد مرتکب گناه و ظلم به حق انسان ها نمی شود. زیرا ایمان واقعی اجازه این کارها را نمی دهد و اگر هم در اثر غلبه شهوت و غضب و ... بلغزد و مرتکب شود، به زودی توبه می کند و شایسته مغفرت و شفاعت می گردد.
ایمان گلستانی است که اگر هم قذارتی در آن یافت شود، آن را به زیبایی و خوبی بدل می کند. اما کفر و شرک منجلابی است که اگر طلا هم در آن بیفتد، فاسد و متعفن می شود و از چشم می افتد.
کسی که به توحید و نبوت پیامبران و معاد ایمان آورده و نبوت خاتم پیامبران را پذیرفته و امامت عترتش را قبول کرده و ...، او وجود خود را گلستانی کرده که اگر هم در اثر غلبه شهوت و غضب و ... مرتکب گناهی شود، در آن گلستان به زیبایی و خوبی استحاله می شود. اما کسی که خدا یا قیامت یا نبوت پیامبران یا نبوت پیامبر خاتم را انکار کند و با این که می داند اینها حق هستند، نپذیرد، این وجودش منجلاب فساد است و اگر هم زیبایی از او صادر شود در این منجلاب متعفن شده و از چشم می افتد.
5. کسانی که بعد از پیامبر به وصیت ایشان گوش دادند و امامت اهل بیت را پذیرفتند، بر ایمان پای فشردند. ولی کسانی که انکار کردند و نپذیرفتند، کافر و مشرک شدند و شایستگی عفو، مغفرت و شفاعت را از دست می دهند.
با توجه به توضیحات بالا معلوم شد مضمون احادیث فوق با مضمون آیه مغفرت که در بالا آمد، یکی است و هر دو در صدد ایجاد شوق و رغبت و دور کردن یاس از مؤمنان هستند نه این که بخواهند مصونیت ظالمانه و تبعیض آمیز برای گروهی ایجاد کنند.
کسانی که شیعه هستند، بر آداب بندگی و بر حقوق مردم عنایت خاص دارند و نه خلاف ادب پیشه می سازند و نه به حقوق بندگان تجاوز می کنند و حداوند هم غفلت ها و لغزش های گاه و بیگاه آنان را می بخشد. آنان با تسلیم در برابر خدا و پیامبر در اصول اعتقادی و پذیرش توحید و نبوت و امامت استحقاق این عفو و بخشش را یافته اند و لغزش های آنان هر چه هم زیاد باشد در برابر ارزش ایمان آنان ناچیز است. اما آنان که توحید، معاد، نبوت یا امامت را با علم و آگاهی انکار می کنند، اینان مشرک شده و هواپرست گردیده و در مقابل خدا قد علم کرده اند و اعمال مثبتی که از آنان سر زند. هر چند هم زیاد باشد در برابر گناه کفر و شرکشان قابل خودنمایی نیست و در این منجلاب محو و فاسد می گردد و به چشم نمی آید.
شیعیان هم باید توجه داشته باشند که گر چه به خاطر ایمان به نبوت و امامت شایستگی شفاعت یافته و بالاخره نجات می یابند. اما بلاهای دنیا و سکرات مرگ و برزخ و مواقف طولانی قیامت آن قدر طولانی و سخت است که ظرفیت اعمال کیفر اعمالشان را دارد و به بیان امام از این ظرفیت بسیار طولانی بترسند و خود را از گناه و ظلم نگه دارند.
اما روایاتی که نوشته اید چون آدرس نداده اید، نیافتیم.
این که امام فرموده باشد، بهشت و جهنم شیعیان همین دنیا است، چنین حدیثی نیافتیم و اگر چنین عبارتی باشد باید در کل حدیث ملاحظه شود تا معنایش روشن شود. معنایش این نخواهد بود که عذاب و پاداش خود را در این دنیا می بینند. بلکه شیعیان در این دنیا در سختی و رنج هستند و برایشان جهنم است و در آن دنیا دیگر جهنم را نمی بینند و با شفاعت به بهشت می روند.
پی نوشت ها :
1. نساء (4)، آیه 48.
