در سوره اسراء آمده است: «اقْرَأْ کِتابَکَ کَفی‏ بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسِیباً؛ (1 ) نامه اعمالت را بخوان، کافی است که خود حسابگر خویش باشی!».

 بار دیگر از سوی خداوند به آن ها خطاب می‏شود و به عنوان تاکید می فرماید:

«هذا کِتابُنا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالْحَقِّ؛ این کتاب ما است که به حق با شما سخن می‏گوید، و اعمال شما را بازگو می‏کند!» .

آن روز که شما هر چه می‏خواستید انجام می‏دادید هرگز باور نمی‏کردید که اعمالتان در جایی ثبت شود، (إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ) ولی ما دستور داده بودیم که تمام اعمالی را که انجام می‏دادید بنویسند" . (2 )

" نستنسخ" از ماده " استنساخ" در اصل از " نسخ" گرفته شده که به معنی زائل کردن چیزی به وسیله چیز دیگر است، مثلا گفته می‏شود: " نسخت الشمس الظل" (خورشید سایه را از میان برد).

سپس در مورد نوشتن کتابی از روی کتاب دیگر به کار رفته است بی‏آنکه کتاب اول نابود شود.                        

در اینجا این سؤال شما پیش می‏آید که اگر خدا فرمان داده است اعمال آدمی را" استنساخ" کنند باید قبل از آن کتابی باشد که از روی آن کتاب، نامه اعمال نوشته شود، لذا چند جواب داده شد:

بعضی معتقدند که نامه اعمال همه انسان ها قبلا در لوح محفوظ نوشته شده است، و فرشتگان حافظ اعمال آدمی، آن را از روی لوح محفوظ استنساخ می‏کنند.

ولی این معنای اول چندان متناسب با آیه مورد بحث نیست؛ اما آن چه مناسب است یکی از دو معنای ذیل است: یا" استنساخ" در اینجا به معنی اصل کتابت است (چنان که بعضی از مفسران گفته‏اند) و یا خود اعمال آدمی همچون کتابی است تکوینی که فرشتگان حافظان اعمال از روی آن نسخه برداری، و عکس برداری می‏کنند، لذا در آیات دیگر قرآن نیز به جای این تعبیر،از تعبیر به" کتابت"شده است، در سوره یس می‏خوانیم: إِنَّا نَحْنُ نُحْیِ الْمَوْتی‏ وَ نَکْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ" (3) ما مردگان را زنده می‏کنیم و تمام آنچه را از پیش فرستاده‏اند و آثار آنها را می‏نویسیم‏ . (4)

پی نوشت:

1. اسراء (17) آیه 14.

2. جاثیه (45) آیه 29 .

3. یس (36) آیه 12 .

4. مکارم شیرازی ناصر، تفسیر نمونه، ناشر دار الکتب الإسلامیة، چاپ تهران‏، سال 1374ش، نوبت اول‏، ج‏21، ص 281 .