آثار گناه

درس اخلاق حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)

متن حدیث:
قال الباقر(علیه السلام): ما من عبد یمتنع من معونة اخیه المسلم و السعى له فى حاجته قُضیت أولم تقض (کارى انجام بدهد یا نه، سعى خودش را مى کند) الاّ أبتلى بالسعى فى حاجة فیما یأثم علیه و لا یوجر (کار بیهوده) و ما من عبد یبخل بنفقة ینفقها فیما یرضى الله الاّ أبتلى بأن ینفق أضعافها فیما أسخط الله.(1)

ترجمه حدیث:

کسى که برادر مؤمنش به او نیاز پیدا کند و حاضر نشود به او کمک کند خدا او را مبتلا مى کند به اینکه نیروهایش را در جایى مصرف کند که نه در آخرت ثواب دارد و نه در دنیا نفع مى برد و کسى که در راه خدا انفاق نکند، اموالش را در راه حرام صرف خواهد کرد.

شرح حدیث:

گناهان و اطاعات دو دسته آثار دارد:
1- تکوینى
2- تشریعى
به عنوان مثال رباخوارى یک اثر تشریعى دارد که همان مجازات قیامت و فشار قبر است و آثار تکوینى هم دارد مثل این که ربا کار منفور جامعه است.
آثار تکوینى خود به دو گونه است; بعضى رابطه منطقى آن را با دلیل عقل مى فهمیم، به عنوان مثال قرآن مى فرماید:
«و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم...»(2) که این اثر تکوینى اختلاف است و رابطه منطقى آن هم معلوم است، چون وقتى اختلاف شود نیروها هدر مى رود و به جاى برخورد با دشمن با خود درگیر مى شوند.
یا مثلا قرآن مى فرماید:
«إدفع بالتى هى أحسن فإذا الذّى بنیک و بینه عداوة کانّه ولىّ حمیم»(3) در جواب بدى ها نیکى کن، این نیکى سبب مى شود دشمنان سرسخت تبدیل به دوست مهربان شوند.
ائمه(علیهم السلام) و پیامبر(صلى الله علیه وآله) چنین بودند و دشمن را با محبّت خود شرمنده مى کردند.
دسته دیگر از آثار تکوینى رابطه اش روشن نیست و ما نمى فهمیم، به عنوان مثال در روایت داریم که:
«صلة الرحم تعمر الدیار و تزید فى الاعمار» که اثر تکوینى است، ولى معلوم نیست چگونه عمر را زیاد مى کند.
و یا در جایى دیگر قرآن مى فرماید:
«و من یتّق الله یجعل له مخرجا* و یرزقه من حیث لایحتسب»(4) چه رابطه اى بین تقواى الهى و روزى فراوان من لا حیث لایحتسب موجود است که ما نمى توانیم آن را درک کنیم؟
مسئله مهمّ این است که تمام عبادات و معاصى داراى این گونه آثار هستند. ممکن است بعد از گناه توبه کند و خدا هم ببخشد ولى آثار تکوینى آن باقى است، پس با توبه اثر تشریعى کنار مى رود ولى اثر تکوینى آن تا مدّتى باقى است، مثل سمومى که در بدن وارد مى شود ولى به زودى خارج نمى شود و باید پادزهر بیاید تا اثر سمّ برود.
در این روایت هم به دو اثر تکوینى اشاره شده است و اگر به این آثار توجّه شود جامعه زودتر اصلاح مى شود.
امیدوارم خداوند به همه ما توفیق توجّه به برنامه هاى آموزنده اسلام عنایت فرماید.

پی نوشت :

1. تحف العقول، کلمات قصار امام باقر(علیه السلام)و بحار ج 75، ص 173
2. آیه 46 سوره أنفال.
3. آیه 34، سوره فصّلت.
4. آیه 3 و 2 سوره طلاق.

منبع: پایگاه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)