خبرگزاری مهر-گروه فرهنگ: شصت و نهمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت در حالی به پایان رسید که در محافل نشر ایران درباره کیفیت و نحوه حضور در این رویداد مهم جهانی اظهارنظرهای متعددی مطرح شده است. از سویی برخی بر این باورند که حضور ایران با محوریت دولت و به عبارت بهتر موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی حضوری تشریفاتی بوده و دستاوردی برای کشور ندارد و از سوی دیگر برخی بر اساس مشاهدات خود بر این باورند که حضور ما در این رویداد بر خط و مدار صحیحی در حال شکل‌گیری است و باید با سعه صدر و نگاه اصلاحی هر سال کیفیت این حضور را ارتقا دهیم.
این اظهارنظرها در حالی مطرح می‌شود که از نظر کمی و کیفی پنل‌ها و رویدادهای غرفه ایران در چهار سال گذشته به شکلی بوده که به وضوح می‌شود تلاش برای ارتقا کیفیت و استاندارد این نشست‌ها در کلاس کاری این رویداد را دید. حضور نمایندگان نشر کشورهای مختلف، روسای نمایشگاه‌ها، فعالان فرهنگی و نویسندگان و اساتید دانشگاه‌های غیر ایرانی در کنار ارائه اطلاعات دقیق و هدفمند از رویدادهای نشر ایران و تولیدات ادبی کشور در این نمایشگاه گواهی است بر این مدعی. با این همه این سوال کماکان به قوت خود باقی است که آیا حضور در چنین آوردگاهی که بزرگتررین رویداد جهانی صنعت نشر به شمار می‌رود برای ایران دستاوردی ملموس داشته و خواهد داشت و آیا کسب این دستاورد مستلزم تغییر برخی از رویه‌ها هست یا خیر؟
حتی حضور ویزیتوری هم مفید است
محسن طائب مدیرعامل انتشارات پیدایش که سابقه 20 سال حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت را در کارنامه حرفه‌ای خود دارد در این زمینه به مهر می‌گوید: ما نباید به دنبال این باشیم که بگوییم حضور ناشران در این رویداد هدفمند بوده یا نبوده است. کمترین خاصیت حضور در این نمایشگاه حتی به صورت بازدید بدون هدف، این است که ناشر با آثار و تازه‌های نشر در دنیا از نزدیک مواجه می‌شود و همین مساله موضوع ارتقا استاندارد کاری را در ذهن او متبادر می‌کند. به نظر من حضور ناشران ایرانی حتی به عنوان ویزیتور در این رویداد نیز در کیفیت ارائه آثارشان در ایران تاثیر می‌گذارد.
طائب در ادامه با تصریح بر اینکه ناشران ایران هنوز آداب برقراری ارتباط صحیح با ناشران و آژانس‌های ادبی معتبر بین‌المللی را به خوبی بلد نیستند گفت: می‌دانم که ما با مناسبات جهانی حاکم بر بازار خرید حق رایت کتاب در دنیا آشنا نیستیم و با اعتماد به نفس با این پدیده برخورد نمی‌کنیم اما فکر می‌کنم مهمتر از همه مسائل اینچنین این است که حرکت خودجوشی در ایران شکل گرفته که ناشران طی آن می‌توانند تلاش کنند تا در این موقعیت خاص نمایشگاهی حضور داشته و به خرید و فروش حق رایت کتاب بپردازند.
وی افزود: کمترین خاصیت این کار هم این است که ناشران برند و نام موسسه خود را نه در ایران که در جهان خوشنام می‌کنند. به باور من این کار چه ظاهری باشند و چه غیرظاهری، قدمی است برای رشد کما اینکه من امسال و با آنچه در نمایشگاه دیدم حس می‌کنم که از منظر ظاهری و بصری کار تولید کتاب ما هیچ عقب ماندگی نسبت به صنعت نشر دنیا نداریم ولی در معرفی کارمان مشکلات زیادی داریم.
انتظار بازخوردهای فوری نداشته باشیم
در همین زمینه داوود موسایی مدیرعامل انتشارات فرهنگ معاصر هم که سابقه هفده سال حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت را دارد درباره کیفیت حضور ایران در چنین رویدادی بر این باور است که نباید انتظار دریافت بازخوردهای سریع و فوری از چنین مجامعی برای خود داشته باشیم.
موسایی به خبرنگار مهر می‌گوید: منتقدان فکر می‌کنند ما باید در نمایشگاهی مانند فرانکفورت نیز بلافاصله به نتیجه دست پیدا کنیم در حالی که ورود به جایی که نزدیک به هفتاد سال سابقه برگزاری دارد، منجر به کسب نتیجه فوری برای ما نمی‌َشود و نباید هم انتظار داشت که ظرف یکی دو سال به همه زیر و بم این نمایشگاه دست پیدا کنیم. نمایشگاه‌هایی مانند فرانکفورت جایی است برای آموزش قدم به قدم رفتار حرفه‌ای در نشر و این آموزش آنطور که از نامش پیداست به صورت تدریجی منجر به نتیجه می‌شود.
مدیر نشر فرهنگ معاصر همچنین تصریح می‌کند: ما در مسیری هستیم که پایانش به جهانی شدن در جریان نشر منتهی می‌شود و جالب اینکه بدانیم ما امروز در دوران نوجوانی حضورمان در این نمایشگاه هستیم و به خاطر این سن و سال خاص باید آرام آرام در آن حرکت کنیم تا پخته شویم.
چقدر تولید اثر برای عرضه داریم؟
محسن شاهمرادی مدیر روابط عمومی مجمع ناشران انقلاب اسلامی نیز چندی قبل در همین زمینه به خبرنگار مهر گفته بود: مخاطب آثار با موضوع انقلاب اسلامی و دین اسلام در خارج از کشور یا مسلمانانی هستند که دنبال آثاری از امام خمینی(ره) و یا رهبر معظم انقلاب اسلامی یا مراجع و سایر بزرگان دینی هستند که ما به آنها راهنمایی می‌کنیم تا چطور به این آثار دست پیدا کنند. بخش دیگر هم مخاطبان غیرمسلمانی هستند که نسبت به موضوع دین اسلام و انقلاب اسلامی کنجکاو است و سراغ کتاب در این زمینه را می‌گیرد. عمده این افراد ناشرانی هستند که به دنبال آثاری برای انتشار هستند.
شاهمرادی ادامه داد: در این میان نکته مهم این است که ما کتاب قابل عرضه و دارای ترجمه خوب در حوزه دین و انقلاب اسلامی در کشور کم داریم و کم هم تولید کرده‌ایم. ما برای حضور در این نمایشگاه با بیش از صد ناشر در این زمینه تماس گرفتیم و حاصل همین نکته بود که عرض کردم. هم کتاب ترجمه شده کم است و از آن کمتر کتاب ترجمه شده خوب و کمتر از این هم کتاب ترجمه شده خوب و قابل عرضه در نمایشگاه‌های خارجی.
وی افزود: من سال گذشته با بیش از سی‌ناشر غیر ایرانی در این نمایشگاه صحبت کردم و همه اذعان داشتند که سرمایه و وقت برای ترجمه این آثار ندارند. من فکر می‌کنم ما باید در گام نخست در حوزه کتاب‌های انقلاب اسلامی و دینی مساله ترجمه را سامان دهیم. به باور من تقویت فعالیت آژانس‌های ادبی در این زمینه می‌تواند موثر و مثمر ثمر باشد
این اظهارنظرها که به طور عمده از سوی افرادی مطرح می‌شود که سال‌های گذشته در این رویداد جهانی حاضر شده‌اند نشان می‌دهد که نشر ایران برای تداوم حضور موفقی که در چند سال اخیر در عرصه جهانی از خود به نمایش گذاشته، نیاز به سعه صدر، اعتقاد برای اصلاح ساختارها و عزم جدی برای تصحیح روندها و رویه‌های حاکم بر مناسبات جهانی دارد.
اگر چنین عزمی را بتوان در نشر امروز ایران ردیابی کرد می‌توان امیدوار شد که حضور در عرصه‌های جهانی نشر تاثیرقابل اعتنایی بر بدنه نشر جهان داشته و در غیر این صورت باید امید داشت تا چنین حضورهایی، پوسته نرم تغییرناپذیری رویه‌های نشر در ایران را ترد و شکننده کند تا در نهایت بتوان آن را شکست و نوزاد تازه‌ای از دل آن برای نشر ایران متولد کرد.
