به گزارش ایسنا و به نقل از ورج، فضاپیمای "دان" یا کاوشگر "بامداد" یک کاوشگر فضایی متعلق به ناسا است که ماموریت آن مطالعه "سرس"(Ceres) و "4 وستا"(4 Vesta) دو جسم بزرگ کمربند سیارک‌ها است.
این فضاپیما در 27 سپتامبر 2007 به سوی فضا پرتاب‌شد و در 16 ژوئیه 2011 وارد مدار وستا شد. این فضاپیما در 5 سپتامبر 2012 از مدار وستا خارج‌شد و به سوی "سرس" رفت و در فوریه 2015 به مدار "سرس" رسید.
ماموریت این فضاپیما در ماه ژوئن سال 2016 به پایان می‌رسید، اما مقامات ناسا ترجیح دادند که در مدار سیاره کوتوله "سرس" بماند و بررسی بیشتری انجام دهد.
حال ناسا اعلام کرده است که قصد دارد این ماموریت را یک بار دیگر نیز تمدید کند و این بار از فاصله‌ای نزدیک‌تر به بررسی بزرگترین سیاره کوتوله منظومه شمسی بپردازد.
اولین داده‌های ارسال شده از سوی این فضاپیما نشان می‌داد که ترکیبات آلی در سطح سیاره کوتوله "سرس" دیده می‌شود. پس از دستیابی به اهداف ماموریت، محققان متوجه شدند این فضاپیما همچنان سوخت دارد و می‌تواند همچنان کار کند.
محققان تیم هدایت فضاپیمای "دان" برای ماموریت جدید آن قصد دارند آن را به ارتفاع 192 کیلومتری سطح آن برسانند. پیش از این نزدیک‌ترین ارتفاع به سطح "سرس" حدود 384 کیلومتر بوده است.
از اهداف این ماموریت استفاده از اشعه گامای فضاپیما و طیف‌سنج نوترونی برای مطالعه لایه بالایی پوسته "سرس" است تا میزان یخ آن را اندازه بگیرد.
"4 وستا" از نظر جرم نیز دومین در این کمربند است. این سیارک با قطر حدود 525 کیلومتر حدودا 9 درصد ازجرم کل کمربند سیارکی را شامل می‌شود.
اندازه نسبتاً بزرگ و همچنین سطح بسیار نورانی آن، 4 وستا را تبدیل به درخشان‌ترین سیارک منظومه ما کرده است. در میان سیارک‌ها تنها 4وستا با چشم غیرمسلح قابل رؤیت است و غیر از آن تنها سرس در شرایط خاصی با چشم دیده می‌شود. قدر ظاهری 4 وستا 5٫20 است که از تایتان، بزرگترین قمر زحل که مرئی‌ترین آنها هم هست، قابل رؤیت‌تر است.
بخاطر وجود نمونه‌های صخره‌ای از 4 وستا که در فرم شهاب سنگ‌های هد به ما رسیده، دانشمندان توانسته‌اند مطالعات زیادی بر روی این جسم انجام دهند.
این سیارک در 29 مارس 1807 کشف شد. کاشف این سیارک، ستاره‌شناس آلمانی، "هاینریش ویلهلم البرس" بود.
"سرس" نخستین سیاره کوتوله کشف‌شده و بزرگترین سیارک در کمربند سیارکی و بین مدار مریخ و مشتری است. قطر آن 945 کیلومتر است و از نظر بزرگی سی و سومین جرم شناخته شده سامانه خورشیدی است.
"سرس" یک‌سوم جرم کمربند سیارکی را تشکیل می‌دهد و تنها شئ شناخته شده کمربند سیارکی است که دارای تعادل هیدرواستاتیکی است.
قدر ظاهری "سرس" از زمین بین 6٫7 تا 9٫3 است و بنابراین حتی در درخشان‌ترین حالتش، چنان تاریک است که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود، مگر اینکه آسمان به شدت تاریک باشد.
"سرس" در اول ژانویه 1801 توسط "جوزپه پیاتسی" در پالرمو کشف‌شد. ابتدا به عنوان یک سیاره در نظر گرفته شد، اما در دهه 1850 زمانی که اشیای دیگری در مدار مشابه کشف شدند، به عنوان یک سیارک طبقه‌بندی شد.
هسته "سرس" از سنگ و گوشته آن از یخ تشکیل شده‌است و ممکن است اقیانوسی از آب مایع در زیرلایه یخ داشته باشد. سطح "سرس" احتمالاً مخلوطی از یخ‌آب و مواد معدنی مختلف هیدراته مثل کربنات‌ها و رس است.
در ژانویه 2014، انتشار بخار آب از مناطق مختلف "سرس" کشف شد. این مسئله غیرمنتظره بود، چون انتشار بخار آب از ویژگی‌های ستاره دنباله‌دار است و اجرام بزرگ در کمربند سیارکی این ویژگی را ندارند.
عکس‌هایی که در ژانویه 2015 در حالی‌که فضاپیما به "سرس" نزدیک می‌شد، گرفته می‌شد و وضوح آنها بیش از تصاویر گذشته بود، نشان داد که "سرس" سطحی پوشیده از آتشفشان دارد.
دو نقطه روشن متمایزی (یا سپیدایی بالا) که داخل یک دهانه (متفاوت با نقاط روشنی که قبلاً در تصاویر گرفته شده با تلسکوپ هابل وجود داشت) در تصاویر گرفته شده در 19 فوریه 2015 دیده شد، موجب شد منشأ آنها یخ فشان‌ها یا فوران آب در نظر گرفته شود. در 3 مارس 2015، یکی از سخنگویان ناسا گفت: «نقاط احتمالاً موادی مانند یخ یا نمک هستند که بسیار منعکس‌کننده نور هستند، اما وجود یخ‌فشان‌ها بعید است.»
در 11 مه 2015، ناسا تصویری را با وضوح بالا منتشر کرد که به جای یک یا دو نقطه در واقع چندین نقطه را نشان می‌داد. در 9 دسامبر 2015، دانشمندان ناسا گزارش دادند که نقاط درخشان روی "سرس" ممکن است مربوط به نوعی نمک، بویژه آب نمکی باشد که حاوی منیزیم سولفات هگزا هیدریت(MgSO4·6H2O) است؛ نقاط روشن همچنین ممکن است با خاک رس غنی از آمونیاک مرتبط باشد.
در ژوئن 2016، بررسی این نقاط با طیف مادون قرمز مشخص کرد که با سدیم کربنات (Na2CO3) سازگاری بیشتری دارد و نشان می‌دهد که فعالیتهای زمین‌شناسی احتمالاً در ایجاد نقاط روشن دخالت داشته‌است.
"سرس" احتمالا بازمانده سیارات ابتدایی است که در 4٫57 میلیارد سال پیش در کمربند سیارکی شکل‌گرفت، گرچه اکثریت سیارات ابتدایی سامانه خورشیدی داخلی (شامل تمام قمرها و اجرام هم‌اندازه مریخ) یا با یکدیگر ادغام شده‌اند و سیارات زمین‌سان را تشکیل دادند یا توسط مشتری از سامانه خورشیدی خارج شدند. اعتقاد بر این است که "سرس" نسبتاً دست‌نخورده باقی‌مانده‌است. یک نظریه جایگزین پیشنهاد می‌کند که "سرس" در کمربند کویپر تشکیل شده و بعد به کمربند سیارک‌ها مهاجرت کرده‌است. کشف نمک آمونیاک در دهانه اوکاتور، فرضیه به وجود آمدن "سرس" در خارج از منظومه شمسی را تقویت می‌کند.
4 وستا از دیگر سیارات ابتدایی احتمالی است که اندازه‌اش کمتر از نصف "سرس" است و تحت تأثیر شدید جامد شدن یک درصد از جرمش را از دست داده‌است.
طبق گفته مسئولان این پروژه، فضاپیمای "دان" تا ماه آوریل 2018 فعال خواهد بود و بر خلاف فضاپیمای کاسینی که به جو زحل کوبیده شد تا بسوزد، فضاپیمای "دان" در مدار خود باقی خواهد ماند تا آسیبی به این سیاره کوتوله نرسد.
