وحدت، و شکوه اسلامی در نماز جماعت و جمعه

چنانچه در آیات و روایات، فهمیده می شود، مسأله ی نماز بر اساس جماعت و اجتماع مقرر شده است، به طوری که خواندن نماز به طور فرادا، گوئی در موارد استثنایی است.
در نمازهایی مانند نماز جمعه، خواندن نماز بدون جماعت محقق نمی شود.
و به طور کلی شکوه و عظمت نمازهای واجب به این است که با جماعت خوانده می شود، و می توان ادعا کرد، که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هرگز نمازهای واجب را بدون جماعت نخوانده است.
عجیب اینکه: در صدر اسلام هنگامی که سپاه اسلام در جبهه ی جنگ بودند، دستور نماز خوف آمد، که آن هم به جماعت خوانده می شود، به این ترتیب که سپاه اسلام به دو گروه تقسیم می گردند یک گروه می جنگند و گروه دیگر نماز می خوانند، با برنامه ی مخصوصی که در فقه اسلامی آمده است.
در ماجراهای درگیری امام حسین (علیه السلام) و یارانش با دشمن در روز عاشورا، امام حسین (علیه السلام) نمازهای صبح و ظهر را به جماعت خواندند، با اینکه می توانستند دستور دهند که هر کدام از اصحاب، نماز خود را در خیمه ها به طور فرادا بخوانند که خطر کمتری داشت.(1)
از طرفی وقتی که کلمات نماز را مورد بررسی قرار می دهیم، می بینیم در آن، واژه های جمع به کار رفته، مانند: واژه های: «اهدنا» (خدایا ما را هدایت کن)، «ایاک نعبد» (تنها تو را عبادت می کنیم)، «و ایاک نستعین»(تنها از درگاه تو کمک می طلبیم).
و یا در سلام می گوئیم: السلام علینا و علی عبادالله الصالحین: «سلام بر ما و بر بندگان صالح خدا».
و در قنوت، نوعاً می گوئیم: ربنا آتنا...: «ای پروردگار ما به ما عطا کن».... .
از همه ی این مطالب بدست می آید که دستور اولیه نماز، بر اساس جماعت است، و نماز به صورت فرادا، یکنوع استثناء و در حاشیه است.
نماز جماعت، نمایش باشکوه قدرت اسلام، و رمز وحدت و همبستگی اسلام، و راز اقتدار دشمن شکن، برای مسلمانان است.
عوامل اصلی پیروزی اسلام و تداوم آن در هر عصری، به سه پایه بستگی دارد:
1- حقیقت اسلام
2- مسأله ی رهبری شایسته
3- وحدت و بهم پیوستگی مسلمانان.
نماز جماعت، یکی از عوامل بسیار مهمی است که موجب وحدت و انسجام مسلمانان شده، و آنها را از تفرقه و پراکندگی حفظ می کند.
براستی اگر همه ی مسلمانان، روزی پنج بار در ساعت های معین و در صف های فشرده و منظم به سوی یک نقطه (کعبه) رو کنند، و با یک زبان (عربی) به عبادت خدا بپردازند، عالی ترین نشانه ی وحدت خود را آشکار می سازند، و هرگونه توطئه دشمن در برابر چنین صفوف و وحدت، خنثی خواهد شد.
از این رو، چنانکه قبلاً ذکر شد خداوند در قرآن با تعبیراتی نظیر وارکعوا مع الراکعین(2) (با رکوع کننندگان رکوع کنید) به بعد اجتماعی نماز فرمان می دهد.
نماز جمعه و عید، عبادت است، در عین حال مانور متین سیاسی و نمایش قدرت شکوهمند اسلام نیز هست.
از این رو دشمنان اسلام به این نکته توجه کرده، بین خود هشدار می دهند که: «تا مسلمانان با یک زبان، به سوی یک قبله با صفوف فشرده دور یک خانه، طواف می کنند و یا نماز می خوانند، ما هرگز نمی توانیم بر آنها غلبه کنیم.»
در اینجا برای آنکه بیشتر به اهمیت نماز جماعت و نماز جمعه از نظر اسلام پی ببریم به چند حدیث زیر توجه کنید:
1- رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود:
من صلی اربعین یوماً فی جماعة یدرک التکبیرة الاولی، کتب له برائتان، برائة من النار، و برائة من النفاق.
«کسی که چهل روز نماز خود را با جماعت- با درک تکبیر اول نماز- انجام دهد، خداوند دو برائت را برای او مقرر می سازد:
1- برائت( و دوری) از آتش دوزخ
2- برائت از نفاق».(3)
2- نیز فرمود:
الصلاة جماعة و لو علی رأس زج.
«در نماز جماعت شرکت نمایید، گرچه آن را بر سر آهن نوک نیزه و عصا انجام دهید».(4)
یعنی هر قدر سخت و دشوار باشد، از حضور در جماعت، دریغ نکنید.
3- هنگامی که امیرمؤمنان علی علیه السلام زمام رهبری را به دست گرفت، در کوفه به آن حضرت خبر دادند که گروهی از همسایگان مسجد در نماز جماعت در مسجد، شرکت نمی نمایند.
امام علی علیه السلام فرمود: «حتماً باید آنها در نماز جماعت ما شرکت نمایند، وگرنه از اطراف مسجد به جای دیگر بروند، با ما همسایگی نکنند، و ما نیز با آنها همسایگی نکنیم».(5)
4- امام باقر علیه السلام فرمود:
من ترک الجماعة رغبة عنها و عن جماعة المسلمین من غیر علة فلا صلاة له.
«کسی که نماز جماعت را، و یا شرکت در اجتماع مسلمانان را از روی بی میلی، بدون عذر، ترک کند، نمازی برای او نیست».(6)
یعنی نمازش از نظر معنوی ناقص است.
5- امام صادق علیه السلام فرمود:
من خلع جماعة المسلمین قدر شبر، خلع ربقة الایمان من عنقه.
«کسی که به اندازه یک وجب از جماعت مسلمانان (عمداً) دوری کند، ریسمان ایمان را از گردنش درآورده و به دور افکنده است».(7)
یعنی از مرز بیعت و تعهد اسلام، بیرون رفته است.
6- مردی از قبیله ی جهینه به محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: «ای رسول خدا، من بادیه نشین هستم، و همسر و فرزندان و غلامانم در همان بادیه با من زندگی می کنند، اذان و اقامه می گویم وبا آنها نماز را با جماعت می خوانیم (من پیش نماز می شوم و آنها به من اقتدا می کنند) آیا نماز جماعت خوانده ایم؟
پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: آری.
او گفت: گاهی غلامان دنبال شترها می روند، و من و همسر و فرزندانم باقی می مانیم، اذان و اقامه می گویم و با آنها نماز جماعت می خوانیم، آیا جماعت را درک کرده ایم؟
پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: آری.
او گفت: گاهی فرزندانم نیز باران گیر می شوند، و من با همسرم تنها می مانیم، آیا اگر با هم نماز بخوانیم، باز جماعت را درک نموده ایم؟
پیامبر (صلی الله علیه و آله)فرمود: آری... (8)
7- امام علی علیه السلام فرمود:
من ترک الجمعة ثلاثاً متتابعة لغیر علة کتب منافقاً.
«آن کسی که نماز جمعه را سه بار پشت سر هم، بدون عذر ترک کند، به عنوان منافق (در دیوان خدا) نوشته می شود».(9)
8- رسول خدا (صلی الله علیه و آله)فرمود:
من ترک ثلاث جمع تهاوناً بها، طبع الله علی قلبه.
«آن کسی که سه نماز جمعه را از روی سهل انگاری و بی اعتنایی به نماز جمعه، ترک کند، خداوند مهر بر قلب او می زند».(10)
یعنی قلبش را از دیدن حقایق، کور می سازد.
این احادیث، که نمونه هایی از صدها حدیث در شأن نماز و جماعت است، بیانگر ارزش فوق العاده ی نماز، به ویژه با جماعت می باشد، که در اینجا به همین مقدار اکتفا می شود.
نماز جماعت یا نمایش قدرت اجتماع مسلمانان برای استواری دین:
حضرت امام رضا علیه السلام در پاسخ به این سؤال که چرا نماز جماعت از طرف خداوند، تشریع شده است، فرمود:
1- برای اینکه: اخلاص، توحید، اسلام و عبادت خدا آشکار و مشهود و در محل دید همه ی مردم قرار گیرد.(11) زیرا آشکار نمودن این امور، موجب اتمام حجت برای مردم مشرق و مغرب خواهد شد.
2- و برای اینکه منافق و کسی که نماز را سبک می شمرد، تحت الشعاع (شکوه و عظمت) نماز و جماعت مسلمین قرار گیرند و جلب گردند (و از مخالفت دست بکشند).
3- و برای اینکه گواهی مردم به اسلام در حضور مسلمانان ممکن شود.
4- علاوه بر اینکه در نماز جماعت، مسلمانان در پرتو اجتماع به همکاری و مساعدت برای انجام کارهای نیک به پاکسازی می پردازند، و از بسیاری از گناهان و مفاسد جلوگیری می نمایند.(12)

پی نوشت:

1- سپاس خدای را که مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله) امسال (محرم سال 1413) اعلام عمومی فرمودند که تمام دستجات سینه زنی، در روز عاشورا، هنگام ظهر، در هر جا هستند، نماز را با جماعت بخوانند که یادآور نماز خونین امام حسین (علیه السلام) و شهدای کربلا (علیه السلام) می باشد، امید آنکه این سنت حسنه، همچنان در طول تاریخ، استوار بماند.
2- بقره،43.
3- بحار، ج88، ص4.
4- همان، ص5.
5- امالی شیخ طوسی، ج2، ص307.
6- امالی شیخ صدوقی، ص290.
7- بحار، ج88، ص13.
8- بحار، ج88، ص 17و18.
9- مستدرک الوسائل، ج1، ص407.
10- وسائل الشیعه، ج5، ص6.
11- لئلا یکون الاخلاص و التوحید و الاسلام و العبادة لله الا ظاهراً، مکشوفاً، مشهوراً... .
12- عیون اخبار الرضا، ج2، ص 109.

منبع: کتاب نماز از دیدگاه قرآن و عترت
/خ