گفت و گو با استاد «محمود فرشچیان»، نقاش نام آشنای ایرانی

آقای فرشچیان امروز که شما در آستانه 90 سالگی هستید می‌خواهم یک‌بار دیگر شما را به کودکی‌تان فرابخوانم.

کار را سخت نکنید.(می‌خندد)

شما قبل از ورود به مدرسه نقاشی کردن را آغاز کرده‌اید. چه اتفاقی افتاد که در شما کششی نسبت به نقاشی کشیدن به‌وجود آمد و آن را یافتید؟

 خوشبختانه من در نصف جهان چشم به جهان گشوده‌ام. شهری هزار رنگ و هزار نقش. کودک که بودم زمانی که با پدرم به میدان نقش جهان می‌رفتیم، از همان دور با دیدن گنبد مسجد شیخ لطف‌الله و بعد مسجد امام‌(ره) شگفت‌زده می‌شدم. از پدرم می‌خواستم که آزادم بگذارد تا کمی به تماشای این کاشی‌ها بنشینم. نگاه کردن به این نقش و نگارها انگار که چیزی را درونم بیدار کرد. آن زمان پنج سال بیشتر نداشتم و همان پنج، شش سالگی بود که با اصرار پدرم نقاشی کردن را شروع کردم. البته نقوش قالی هم این تأثیر را برای من داشت و من یادم می‌آید در همان سنین روی فرش می‌نشستم و گل‌ها را نقاشی کردم.

 آن زمان پیش استاد خاصی به تحصیل مشغول شدید؟

من اساتید زیادی نداشتم و روی‌هم رفته زیرنظر استاد تعلیم ندیدم. در واقع خودم جست‌وجوگر بودم و خودم طراحی می‌کردم. پدرم که این علاقه را دید مرا به کارگاه نقاشی حاج میرزا آقا امامی برد و چند سالی را پیش او گذراندم. بعدتر به واسطه یکی از نزدیکان پدرم به استاد بهادری معرفی شدم. ایشان از افرادی بود که من نظیر و نمونه‌اش را ندیده‌ام. من طراحی‌های خودم را می‌کردم و پیش استاد می‌بردم و او نظرمی‌داد. هیچ وقت خودش در کارهایم دست نبرد. می‌گفت از روی هرچه کشیدی خودت برو و با آن مقایسه کن. ایراد کار دستت می‌آید. استاد بهادری معروف بود که جز دو کلمه حرفی دیگر ندارد. یا می‌گفت خوب است یا می‌گفت بد است.

وسایلی که بیشتر با آنها کار می‌کردید در آن زمان چه بود؟

مداد و زغال. همیشه هم در عالی‌قاپو، مسجد امام و مسجد شیخ لطف‌الله بودم. از صبح تا شب بعد هم کارم را می‌بردم و استاد نظر می‌داد و بالاخره کار به یک نقطه‌ای می‌رسید.

این شیوه برخورد استادتان چه تأثیری روی نگاه شما داشت؟

من امروز البته این را می‌گویم که آموزش زمانی تکمیل می‌شود که هنرجو خودش برای تصحیح کارش تلاش کند. این کار هنرجو را به سمت پژوهش و کاوش در امور می‌کشاند. من می‌گویم هنرجویان باید بروند و تحقیق و پژوهش کنند و هیچگاه قانع نشوند.

شیوه برخورد اساتید با شما در خارج از ایران چگونه بود؟ چون شما از یک مقطعی برای تحصیل هنر به خارج از ایران رفتید.


به چه صورت تأثیر گذاشت؟

همانطور که گفتم خیلی کار کردم. باید تمرین کرد. هنر حاصل مطالعه، تمرین، ممارست و نوعی ریاضت شیرین عاشقانه است که باید آن را تحمل کرد. راضی نبودن مهم است. می‌خواهم بگویم من نه از قلم خاصی استفاده می‌کنم و نه رنگ جادویی دارم. قلم‌مو، رنگ و این چیزها اصلا‌ مسئله نیست. این مسئله را من همیشه می‌گویم که در واقع همان «آب کم جو تشنگی‌آور به‌دست تا بجوشد آب از بالا‌ و پست»، است.کسی که می‌خواهد کار کند باید آنقدر آگاهی و دانشش را بالا ببرد و در دستش توانایی ایجاد کند که با هر چیزی بتواند به راحتی کار کند. موسیقی رنگ و رقص خطوط می‌توانند تا بی‌نهایت تغییر شکل پیدا کنند.

آقای فرشچیان شما چرا ایران را ترک کردید و در آمریکا سکنی گرفتید؟

باور کنید به واسطه یک اتفاق ساده.

 چه اتفاقی؟

در آمریکا نمایشگاهی از نقاشی‌های هنرمندان ایرانی بود که من برای تماشای آن به نیویورک رفته بودم.در راه بازگشت به ایران بودم که فردی در همان سالن نمایشگاه گیرم انداخت و به واقع کار دستم داد. (می‌خندد)البته پسر من هم آن زمان در آمریکا زندگی می‌کرد.


اوقات‌تان در آمریکا به چه کارهایی می‌گذرد؟ آنجا همچنان مشغول کار هنری هستید؟

وقتی نگاه می‌کنم احساس می‌کنم در عالم نقاشی کاری را که باید انجام می‌داده‌ام، صورت گرفته است. البته در نیوجرسی کلاس‌های هنری دارم هم به‌صورت آزاد و هم در برخی از دانشگاه‌های عالی آنجا، برای همین است که فقط گاهی می‌توانم به ایران سفر کنم و سریعا به آمریکا برمی‌گردم.

شاید این سؤال کلیشه به‌نظر برسد اما آرزوی شما در این سن چیست و آیا کاری بوده که دوست داشتید انجام دهید اما موفق به انجام آن نشده‌اید؟

من اعتقاد دارم که خداوند متعال است که مسیر را برای هر فردی تعیین کرده و انسان به فرمان الهی است که کاری صورت می‌دهد. اما اگر حضرت زینب(س) عنایت کند و شرایطی پیش بیاید که بتوانم کاری کنم، دوست دارم ضریحی برای این ساحت شریف طراحی کنم و بسازم. واقعیت‌اش آنجاست که در فرازهای زندگی هنری‌ام، همواره دلم را به خدا و اهل‌بیت(ع) سپرده‌ام. آنچه از محمود فرشچیان می‌بینید، زاده دست او نیست، بلکه عنایت خاص حضرت حق است که به این کمترین عرضه شده و امیدوارم که لایق باشم‌ اما به عقیده خودم هر کای را دوست داشتم؛ انجام داده‌ام.

 همه می‌دانند ساخت ضریح امام حسین(ع) و ضریح امام رضا(ع) به‌دست شما صورت گرفته. چه تفاوتی میان این کار شما با نقاشی‌های‌تان وجود داشت؟

ما در فرهنگ و هنر خودمان از اصالت عظیمی برخورداریم و فکر نمی‌کنم لازم باشد، دست نیاز به نقاط دیگر دنیا دراز کنیم. آنچه مسلم است، نقاشان و هنرمندان ایرانی که در این راه قدم می‌گذارند لازم است نسبت به آنچه در دنیا می‌گذرد، بی‌اعتنا نباشند و چیزهایی را که در هنر دیگر ممالک جهان است، یاد بگیرند و در هنر خود مستحیل کنند، نه اینکه هنر خود را در هنر دنیا بی‌رنگ کنند.

محمود فرشچیان در 88سالگی خود را چگونه می‌بیند؟

حقیقت آنجاست که از زندگی هنری خود بسیار راضی هستم. من در تمام عمرم تلاش کردم که چیزی یاد بگیرم.من جست‌وجو کردم و سعی کردم نگاه اصیل ایرانی را از دل فرهنگم پیدا کنم. به سهم خودم با برگزاری نمایشگاه‌هایی در نقاط مختلف دنیا، سعی کرده‌ام تا حد امکان این هنر و اصالت فرهنگی را به افرادی که علاقه‌مند به شناخت آن هستند، بشناسانم و مهم‌تر از هر چیزی تلاش کردم انسان خوبی باشم. بسیار خشنودم که توانستم با درک فرهنگ خودم زبانی جهانی به‌دست بیاورم و هنر کشورم را در جهان معرفی کنم. من خداوند را شاکرم.