چاقی کودک پدیده ای در دوران فقر (۱)

آرزو رضازاده؛ کارشناس ارشد تغذیه از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی 

چاقی به عنوان یک مشکل اساسی در سلامت جامعه بویژه کودکان مطرح است. اضافه وزن دوران کودکی با افزایش خطر دیابت نوع 2، مشکلات ریوی نظیر تنگی نفس،مشکلات قلبی-عروقی نظیر پرفشاری خون، بلوغ زودرس و مشکلات روانی نظیرافسردگی و عدم اعتماد به نفس و دیگر بیماریهای مزمن همراه است.

طبق آخرین مطالعات، گزارش شده است که چاقی در دوران بزرگسالی با عوامل اقتصادی – اجتماعی نا مطلوب در دوران کودکی مرتبط است.همچنین مشکلات اقتصادی در دوران کودکی با افزایش خطر ناامنی غذایی همراه است که این محرومیت غذایی در کودکی اثر غیر قابل جبرانی در بزرگسالی خواهد گذاشت.

مطالعات با دلایل قوی نشان می‌دهند که پاسخ‌های روانی، احساسی و رفتاری کودکان دربرابر فقر و محرومیت غذایی از اجزای مهم چاقی اپیدمیک و نابسامانی‌های اقتصادی و نژادی بشمار می‌آید.بنابراین تا زمانی که مشکل فقر دوران کودکی وجود داشته باشد، چاقی دوران بزرگسالی نیز به عنوان یک معضل باقی می‌ماند.

ازاینرو راهکارها در جهت فقرزدایی و تامین امنیت غذایی خانوار در جامعه، در پیشگیری و درمان چاقی از دوران کودکی تا بزرگسالی یک ضرورت محسوب می‌گردد.

ناامنی غذا عبارتست از عدم دسترسی یا دسترسی ناکافی به غذای کافی از نظر کمی و کیفی و غذای ایمن، یا عدم توانایی دستیابی به غذا از طرق قابل قبول از لحاظ اجتماعی. فقر ومشکلات اقتصادی در دوران کودکی با افزایش خطر ناامنی غذایی همراه است و محرومیت غذایی در دوران کودکی اثرات غیر قابل جبرانی در آینده فرد خواهد گذاشت.

مطالعات نشان داده که مشکلات اقتصادی در دوران کودکی با افزایش خطر چاقی و ناامنی غذایی در دوران بزرگسالی مرتبط است.همچنین گرسنگی و ناامنی غذایی مرتبط با فقر در دوران اولیه زندگی ممکن است بخشی از علل مشکلات اقتصادی-اجتماعی و چاقی در بزرگسالی باشد.

به طورکلی مکانیسم چاقی در کودکان خانواده‌های با وضعیت اقتصادی اجتماعی پایین می‌تواند به دلایل زیر باشد: 

1- رابطه معکوس بین دانسیته انرژی و هزینه انرژی: غذاهای با دانسیته انرژی بالا دارای قیمت پایینتری هستند. به طورکلی چربی‌ها، روغن‌ها، شکر، غلات تصفیه شده و سیب زمینی جزء مواد با قیمت کم ولی با دانسیته بالای انرژی هستند. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که عدم تحمیل مالیات روی هزینه‌های غذایی، انتخاب‌های رژیمی را به سمت غذاهای با دانسیته بالای انرژی متمایل می‌سازد.

در فقر مزمن انتخاب‌های غذایی به سمت رژیم‌هایی که انرژی را با کمترین هزینه فراهم می‌کنند تغییر جهت می‌دهد. در طول زمان، میکرونوترینت‌ها از رژیم حذف می‌شوند که به دنبال آن کمبود مواد خاص مغذی رخ می‌دهد.

 آنالیز داده‌های دپارتمان کشاورزی و تحقیقات آمریکا در سال 1962 نشان داد که قابلیت دسترسی جهانی به روغن نباتی ارزان قیمت منجر به افزایش مقدار دریافت چربی حتی در میان ملل کم درآمد شده است. (مطابق قانون تقاضا که هرچه قیمت یک کالا پایین باشد، تقاضا برای آن کالا افزایش می‌یابد). بنابراین کودکان فقیر غذاهای پرکالری و کم ارزش از نظرمواد مغذی دریافت می‌کنند و مستعد برای چاقی می‌گردند.

2- مطبوع تربودن غذاهای با دانسیته کالری بالا: مطالعات نشان داده که غذاهای با دانسیته انرژی بالا، احساس جذابیت و مطبوعیت بیشتری نسبت به غذاهای بادانسیته پایین انرژی دارند. بطورکلی توان حس چشایی انسان برای شکر و چربی بطور ذاتی زیاد است و در اوایل زندگی کفایت لازم را دارد.

نتایج مطالعه ای در آمریکا نشان دادکه مصرف بالاتر نوشیدنی‌های شیرین در کودکان باشرایط اقتصادی- اجتماعی پایین نسبت به کودکان خانواده‌های بادرامد بالا مشاهده شده است. داده‌های NHANES Ш نشان داد که در این کودکان نوشیدنی‌های شیرین جایگزین شیرشده که خود یک دلیل برای چاقی است.

در عین حال مصرف میوه و سبزی بدلیل قیمت بالای آنهاو هم دسترسی کمتر، با اضافه وزن ارتباط داشت. همچنین مطالعه ای نشان داد که درصد بیشتری از کودکان خانواده‌های فقیر نسبت به خانوادهای با درامد بالا ،کمتر از یک واحد میوه در روز میوه مصرف می‌کنند.

3- دانسیته انرژی دریافت انرژی راتحت تاثیر قرار می‌دهد: غذاهای با چگالی بالای انرژی با کاهش سیری، پرخوری چربی‌ها و شیرینی‌ها و درنتیجه دریافت بالاتر انرژی ارتباط داشته‌اند. در حالی که غذاهای حجیم و با محتوای آب بالا احساس سیری و پری را افزایش می‌دهند ومنجر به احساس سیری با مصرف کالری کمتر می‌گردند.

4- تاثیر درآمد روی کیفیت رژیم: قیمت‌ها و درآمد روی انتخاب غذا، عادات رژیمی و کیفیت رژیم اثر می‌گذارند. در واقع نابسامانی درآمد بیشتر اثر روی کیفیت رژیم دارد تا دریافت انرژی کل. مطالعات انجام شده در ایالات متحده نشان داده است که رژیم‌های با کیفیت خوب با درآمد بیشتر و رژیم‌های فقیر از نظر کیفیت با اضافه وزن کودکان مرتبط است...

برای خواندن بخش دوم- چاقی کودک پدیده ای در دوران فقر- اینجا کلیک کنید.

برای خواندن بخش سوم- چاقی کودک پدیده ای در دوران فقر- اینجا کلیک کنید.