درباره کودتاها و انقلاب‌ها و تغییرات غافلگیرکنندهٔ اجتماعی

Psychology Today
ترجمه: روح‌اله نخعی

سقوط کمونیسم و نابودی شوروی یک نکته مشترک داشتند: غافلگیر کردن اغلب مردم.

اقتصاددان دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، دکتر تیمور کوران، می‌گوید اتفاقات بزرگ، همیشه حتی باتجربه‌ترین ناظران را هم حیرت‌زده می‌کنند. علت: تعامل عوامل اجتماعی و روان‌شناختی ما را به سمت دروغ‌گفتن درباره نظرات و مشاهداتمان می‌برد. این به نوبه خود مکالمه عمومی را محدود و مخفی کرده و از آن جلوگیری می‌کند و در نتیجه آن از ابراز نظرات جلوگیری می‌شود. حاصل این روند این است که همه، بی‌خبر از گستره حقیقی نارضایتی سایرین، از کنار هم می‌گذرند.

طبق آنچه کوران می‌گوید، در این وضعیت دو مجموعهٔ متفاوت از نظرات خواهیم داشت: نظرات خصوصی که توسط باورهایمان تعیین و تنظیم می‌شود و نظرات علنی که نیازمان به پذیرش را منعکس می‌کند. این نظرات علنی ما را به سمت همراهی با دیدگاه‌های مناسب با فضای سیاسی غالب هدایت می‌کند. کوران این عمل را «تحریف گرایشات» نام می‌دهد: هزینه ابراز یکی از گرایشاتمان را محاسبه می‌کنیم و فشار را بیش از حد می‌پنداریم. مزد تظاهر به موافقت با وضع موجود، دوری از انتقاد و سرزنش است. هزینه‌اش اما درونی است: ما پایبندی شخصی و آسایش روانی را قربانی می‌کنیم.

انقلاب‌ها گر چه هنگام بازنگری گذشته اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسند، هیچ وقت در زمان خود پیش‌بینی‌شدنی نیستند. گرایشات درونی ما چنین‌اند: دور از دسترس نظرسنجی‌ها و روال‌های مشابه آنها. هر کس «آستانه انقلابی» خودش را دارد که به شکل یکسانی ندانستنی است. نقطه‌ای که در آن، وقتی مخالفت عمومی رشد می‌کند، فرد برای تنظیم و یکسان‌سازی گرایشات علنی و خصوصی‌اش احساس امنیت خواهد کرد.

کوران در «سیاست جهان» می‌نویسد که با آستانه‌های متفاوت، «یک جامعه می‌تواند به مرز انقلاب برسد، بدون اینکه کسی بداند».

او نظریه بدیع خود را در مقابله با این دیدگاه که کارهای مردم نشان‌دهنده گرایشاتشان است، توسعه داد. سپس اتفاقات جهان شروع به اثبات کاربست‌پذیری گسترده آن کرد؛ برای مثال کوران اشاره می‌کند که در رومانی، بعد از استهزاء رهبر منفورشان توسط تجمعات مردمی بود که تعداد کافی از آنان شجاعت قیام بر علیه او را یافتند.

کوران به Psychology Today می‌گوید که «خطرناک است» اگر صرفاً به این دلیل که آزادی بیان در قانون جامعه تضمین شده، «تصور کنیم که جامعه در مقابل تحریف گرایش مصون است». او ادامه می‌دهد: «فشارهای اجتماعی روی افراد قدرت زیادی دارند.»

کوران اگر یک پیام برای ما داشته باشد، آن این است که: نارضایتی، به میزان غیرمنتظره بودنش، پتانسیل تغییر ناگهانی و انفجاری را در خود دارد.