همیشه دهها هزار نفر در صف دریافت پیوند قلب هستند و از این میان قلب عده زیادی در انتظار از تپش باز میایستد. حتی افراد خوششانسی که پیوند دریافت میکنند، ممکن است بدنشان آن را پس بزند و به سلولهای خارجی همچو یک دشمن حمله کند. پر واضح است که دنیا نیازمند روش بهتری است و محققین پزشکی نی به سختی در تلاش برای یافتن راهی جدید هستند.
رویای اصلی این است که راهی برای پرورش این اندام در محیط آزمایشگاه پیدا شود، قلبهایی تپنده و کامل که از سلولهای خود بیمار گرفته میشوند. در سال 2016 دانشمندان بیمارستان عمومی ماساچوست و دانشکده پزشکی هاروارد، از همیشه به این هدف نزدیکتر شدند.
از قلب شبح تا قلب زنده
روش کار این دانشمندان چنین بود: آنان 73 قلب اهداشده را که طبق تشخیص قطعی شرایط پیوند نداشتند، جمعآوری کرده و با استفاده از یک محلول پاککننده تقریبا تمام سلولهای قلبی را زدودند. آنچه باقی ماند یک داربست سفیدرنگ به شکل قلب و از جنس پروتئینی به نام ماتریکس برونیاختهای بود -یک شی ترسناک که به نظر یک راست از داخل سریال وستورد (Westworld) بیرون آمده است.
سپس از پیامرسان آر.ان.ای برای برنامهریزی مجدد سلولهای پوستی استفاده کردند تا آنها را بدل به سلولهای یاخته بنیادی کنند که میتواند خود را به هر نوع سلولی در بدن تبدیل کند، سپس آنها را به سلولهای قلب تبدیل کردند. آنگاه به مرحله بعدی رفتند و آن سلولها را به دیواره بطنی هر یک از داربستهای سفید رنگ افزودند، سپس قلبها را در یک بیورآکتور قرار دادند که به طور اختصاصی برای این پژوهش توسعه یافته بود و همزمان با تغذیه آن سلولها با مواد مغذی، شرایط داخل بدن را نیز شبیهسازی میکرد.
بعد از دو هفته آنها برای بررسی به سراغ پروژه خود رفتند. بافت جدید درست مثل یک قلب نارس بود. حتی بهتر اینکه دانشمندان با دادن یک پالس الکتریکی به این قلبها، آنها را به تپیدن انداختند.
معنای این دستاورد چیست؟
پیش از این نیز بافت قلبی در آزمایشگاه پرورش داده شده اما این اولین بار است که بافت قلبی ساخته شده از سلولهای یاخته بنیادی در یک ماتریکس برونیاختهای نظیر این رشد یافته است. این تکنیک به معنای چیزهای بزرگ برای آینده است: به جای اینکه یک بیمار مجبور به دریافت پیوند از یک اهداکننده باشد و خطر وازدن عضو پیوندی او را تهدید کند، پزشکان میتوانند یک قلب جدید برای هر بیمار پرورش دهند، آن هم با استفاده از سلولهای خود او که خطر وازنی عضو را بسیار کمتر میکند.
ما چقدر با رسیدن به هدف نهایی این پژوهش بزرگ فاصله داریم؟ به گفته پژوهشگر ارشد پروژه، هنوز چند سال تا نتیجهگیری نهایی باقی است. اما همین حالا هم فوایدی بر آن مترتب است، از جمله امکان پرورش بافت قلبی در آزمایشگاه برای افرادی که نیازمند کمکهایی کوچکتر از پیوند کامل قلب هستند. مثلا آنهایی که یک حمله قلبی به بخشی از قلبشان صدمه زده است.