موقوفات امامزاده سلطان علی بن امام محمد باقر (ع)

دوستداران آن حضرت آب و املاک زیادی در نقاط مختلف منطقه وقف ایشان نموده اند، که در کتابچه دستورالعمل ثبت و ضبط می باشد. اما اسامی واقفین و تاریخ وقف منعکس نمی باشد. لذا مطالب متن کتابچه دستورالعمل، صورت اصل موقوفات، وجوه اجارات و تکالیف و وظایف خدمه امامزاده علیه السلام به شرح ذیل است.
چون از برای امامزاده واجب التعظیم سلطانعلی بن امام محمد باقر (ع) واقع در مشهد اردهال رقبات و املاک موقوفه مقرر است و مصادف متعلقه به آن استان معمول است، به جهت تنظیم و تنسیق امورات موقوفات مزبوره به آن مزار فیض آثار، دستورالعمل و کتابچه قانونی لازم است، از برای انجام مهم از داد و ستد، جمع آوری منافع موقوفه، امر و نهی خدمه، بستن و گشودن روضه منوره، تلاوت کلام الله، تسویه ساعات، سرایداری، چراغ افروزی، تعمیرات لازمه و سایر ملزومات مقرره، که از برای هر یک از مناصب مقرره، صرف تعمیرات، روشنائی و مصارف لازمه واجب بود. لهذا از اول اردیبهشت ماه مطابق شهر شعبان المعظم من شهور 1304 هجریه، به جهت تعین و تشخیص امور مذکوره از جانب آقای مجدالملک وزیر کل موقوفات ممالک محروسه ایران، این کتابچه دستورالعمل محض تنظیم امور موقوفه آن استان متبرکه مرقوم که از تاریخ مسطوره و بعدها از روی همان قرارداد رفتار و معمول شود.
فصل: وجوه موقوفات و منافع اجارات که الحال معین و مشخص است، چنانچه بعد از این زیاد و نقصانی به هم رساند، جناب متولی، نایب التولیه و مستوفی آستانه باستصواب و اطلاع یکدیگر در کل وجه مقرری ارباب مناصب و خدمت، تعمیر و روشنائی مصارف معینه و سایر ملزومات توزیع و تسویه نماید.

صورت اصل موقوفات و وجوه اجارات آستانه متبرکه
 

1- مزرعه، خوابق بیست طاق از جمله بیست و دو طاق به انضمام مجاری و املاک و اراضی معینه تابعه: یکصد و پنجاه تومان.
2- درخت جوز مشهور به درخت گنجعلی، واقعه در دشت علیای خوابق اصله.
3- درخت جوز مشهور به درخت علی زین الدین اصله.
4- تمامی سه قطعه زمین باغجاه واقعات در اراضی خوابق: پانزده ریال.
5- تمامی مزرعه علی آباد شهره با کافه ملحقات از مجاری و صحاری و املاک، شش دانگ: یکصد و نود تومان
6- درخت جوز در اراضی وقفی اطراف کرمه دو اصله.
7- مجاری هشت طاق از جمله بیست و چهار طاق از جمله عیون قریه کرمه با املاک تابعه: پنجاه تومان.
8- تمامی نیم طاق از جمله چهارده طاق مجاری قنات قریه حسنارود با املاک معینه: هفتاد و پنج ریال.
9- املاک و مجاری معینه باریکرسف: چهار تومان.
10- مجاری و املاک معینه واقعه در قریه سار: شصت و پنج ریال.
11- مجاری یک طاق در مزرعه لاران به انضام زمین غلام کریم لاران: سی و پنج ریال.
12- مجاری دو سهم از چشمه سفید آب فین در روزقه دوشنبه: دوازده تومان.
13- تمامی مزرعه دیزلته، از مزارع قریه کرجار: پانزده ریال.
14- همگی و تمامی یک قطعه معینه زمین از جمله قطعات در جاسب، از توابع قم: سه تومان.
15- مجاری ربع یک طاق از مزرعه جوشق با ملک معین: دوازده و نیم ریال.
16- ملک معین در مزرعه غیاث آباد: یک تومان.
17- دکاکین خبازی درب آستانه متبرکه: پانزده ریال.
18- دکان واقع در قیصریه کاشان: یک درب.
19- تمامی یکدانگ از جمله شش دانگ طاق بر طاق ون.
20- باغ وقفی واقعه در قرب آستانه.
21- تمامی سه طاق از جمله بیست و چهاز طاق مجاری قنات مزرعه غیاث آباد، که وقف است بر مجاورین و سکنه حوالی آستانه و حیاض و حمام اطراف صحن.

مصارف و مخارج از قرار دستورالعمل در وجه ارباب مناصب
 

1- مواجب جناب آقای میرزا نصرالله بن حاج سید جعفر بن حاج سید محسن حسینی مشهدی متولی: یک عشر از منافع موقوفات.
2- مواجب عالیجناب میرزا ابوالقاسم (1)، نایب التولیه، نیاب حاج میر محمد علی والدش که او هم نایب التولیه بوده: پانزده تومان.
3- مواجب جناب فضایل و کمالات انتساب، آقا شیخ احمد بن حاج سید محسن، ناظر زید فضله: پانزده تومان.
4- مواجب عالیجناب سیادت انتساب، آقا میرزا ابراهیم، مستوفی آستانه نیاب حاجی سید محمد: هشت تومان، واجب بیست و دو نفر خدمه دیگر در کتابچه دستورالعمل ثبت است.

مصارف مقرره
 

- روشنائی حرم، ایوان، مسجد و دو امامزاده خارج از روضه حضرت: دوازده و نیم تومان.
- مخارج روضه خوانی ده روز ایام عاشورا از قلیان قهوه و چای: چهار تومان.
- مخارج قلیان و قهوه سالیانه: سه تومان.
- بنایی، نجاری، حجاری و قنائی قنوات، فرش و سایر ملزومات

شرایط متعلقه به ارباب مناصب
 

و خدمه مزار فیض آقای امامزاده(ع)
تکالیف جناب متولی: جناب متولی درکافه مهمات بقعه مبارکه، رتق و فتق امور و صرف وجوه موقوفات، به موقوف علیه، به اطلاع نایب التولیه، ناظر و اجزای آستانه و تنظیم و تنسیق کلیه مهام آستانه مقدسه، اجاره ها و استجاره موقوفات مختار و مجاز است، و دست متغلبین را از دخالت به موقوفات ممنوع داشته و هر ساله صورت جمع و خرج حساب خود را به وزارت اوقاف فرستاده مفاصا حساب اخذ نماید.
شغل و تکلیف نایب التولیه: همان تکالیف متولی در اوقاف غیبت و اشتغال جناب متولی.
تکلیف ناظر: مواظبت در اقدامات متولی و نایب التولیه و کسب اطلاع از کم و کیف جزئی و کلی امور موقوفه و ممانعت مباشرین درحیف و میل.
تکلیف مستوفی: ثبت و ضبط امور موقوفات، صورت اسباب، کتب و سایر اثاثیه موقوفه و تحریر دستورالعمل مخارج آستانه، مواجب خدام، تفریق محاسبات، دقت در صحت حساب، جمع و خرج کلیه موقوفات و ضبط قبوض و اسناد.
تکلیف کتابدار: حفظ کتب، حاضر کردن آنها هنگام ضرورت آوردن کلام الله مجید را هر صبح به جهت تلاوت، محافظت جمیع آنها و مراقبت در تنظیف کتابخانه.
شغل صدرالحفاظ: روزی یک جزوه کلام الله تلاوت نماید و تعهد تلاوت و قرائت سایر حفاظ و خدام به عهده اوست.
شغل سرکشیک: جمع اسباب صحن و روضه مقدسه و حفظ آنها از سرقت سارقین.
شغل و خدمت عموم حفاظ: ما بین الطلوعین در آستانه مقدسه حاضر شده، مشغول قرائت قرآن مجید شوند، به صورت بلند، روزی یک جزو که ماهی یک ختم کلام الله قرائت شود و کل خدمه در هر صبح و شب حاضر باشند.
شغل سرایدار: گشودن و بستن ابواب صحن مقدس و در تنظیف صحن مقدس بکوشد.
شغل کلیددار: افتتاح درب روضه منوره، سه ساعت از شب در را ببند وی ساعت قبل از طلوع صبح باز کند، سوای ایام متبرکه، مخصوصاً که از شب تا صبح باز باشد و تا چند ساعتی که درب بقعه متبرکه مقفل است که ضمانت اجناس و اسباب حرم به عهده اوست.
شغل روضه خوان: شب جمعه و روز جمعه در صحن یا ایوان، به ذکر فضائل ختمی مآب مصائب اهل بیت اشتغال ورزد و همچنین در ایام عاشورا و ماه مبارک رمضان، مصیبت هر یک جداگانه به تکلیف خود اشتغال ورزد.
شغل و متصدی بنائی: مباشرت بنائی، تحصیل مصالح و لوازم آن و اخذ وجوه اجارات از مستاجرین باجازه جناب متولی.
شغل خاذن: مراقبت و مواظبت اسباب مخزونه، بیرون آوردن آنها هنگام ضرورت و لزوم حفظ هر یک از اشیاء مخزونه است.
شغل مؤذن: در اوقات وارده بدون عذر شرعی در گلدسته آستانه متبرکه مناجات و پیش خوانی نماید.
شغل فراشان: تصفیه روضه منوره، صحن و مساجد و نصب فروش در جاهای معین.
شغل چراغچی: افروختن، اصلاح چراغها و شمعها در وقت متعلق به آن در روضه، ایوان، مسجد و امامزاده، خارج از روضه حفظ اسباب روشنائی آستانه.
شغل پرده دار: حفظ جمع پرده ها، قنادیل از نقره، مس و اسباب ضریح مقدس از ابنیه و غیره و تعهد جمیع آنها از تباه و تلف شدن.
شغل میراب: وارد کردن آب بحیاض صحن مقدس، حمام و خانه های مجاورین بعد از مشروب شدن و کفایت.
فقرات مختلفه: مبلغ بیست تومان و پنج هزار دینار، که به جهت روشنایی مقرر شده، باید دو شمع بزرگ در بالای سرو پائین پای حضرت از شب تا به صبح سوخته شود. دو شمع پیه درمزار دو امامزاده، امامزاده عبدالله و امامزاده اسماعیل، در اول شب افروخته شود. دو شمع گچی در ایوان روضه مقدسه سوخته شود. مبلغ سه تومان که به جهت قلیان و قهوه معین شده، بایستی در وقت جلوس خدام و زائرین همه روزه قلیان و قهوه داده شود. هر یک از ارباب مناصب و خدمه کوتاهی نمایند، مکرر تخلف از آنها به ظهور برسد و عذر موجه نداشته باشند، متولی با اطلاع نایب متولی و مستوفی او را معزول و دیگری که صلاحیت آن شغل را داشته باشد به جای او منصوب نماید. هر یک از خدمه وفات نمایند، چنانچه از اولاد و اخلاف او کسی شایسته باشد، او اولی به آن شغل خواهد بود و اگر در آن سلسله شایسته یافت نشود. متولی به اطلاع وزارت اوقاف رسانده، دیگری را منصوب سازد.
بقیه اجارات موقوفه بعد از پرداخت مواجب خدمه و مقرری که اضافه می آید. به اطلاع نایب متولی و مستوفی صرف تعمیر و تکثیر فرش و سایر ضروریات باید بشود.
اساس این کتابچه مطابق است با کتابچه که قدیم الایام به تصویب علمای اسلام در امور امامزاده نوشته شده بود.
وزارت اوقاف با جرح و تعدیل که موافق زمان حال است، این کتابچه را به عنوان دستورالعمل تجدید کرده، به جناب سیادت نصاب آقای سید نصرالله بن حاج سید جعفر بن حاج سید محسن حسینی مشهدی متولی باشی و سایر خدام آستانه متبرکه می دهد.
تحریرا فی شهر شوال المکرم 1304 هجری قمری
مطابق تیرماه جلالی، محل مهر وزارت اوقاف.
مجدالملک
در سال 1341 شمسی، خدمه محترم آستان مقدس هیجده نفر بشرح ذیل بوده اند:
1- متولی آستان مقدس: جناب ثقة الاسلام آقای حاج سید جلال الدین محسنی بن سید نصرالله.
2- نایب التولیه آستان مقدس: جناب ثقة الاسلام آقای سید عبدالحسین آل یاسین بن حاج سید باقر.
3- آقای سید جعفر میرجعفری: فرزند مرحوم سید ابراهیم، ناظر آستان.
4- آقا سید محمد مهدی: فرزند میرزا ابراهیم مرحوم، مستوفی آستان.
5- آقا سید رضا میر جعفری: فرزند سید علی اکبر مرحوم، سرکشیک آستان.
6- آقا سید حسن مصطفوی: فرزند مرحوم آقا سید مصطفی، خطیب آستان.
7- آقای سید علی هاشمی: فرزند مرحوم آقا سید جعفر مرحوم، سرکشیک آستان.
8- آقا میر عبدالرحیم ماجدی: فرزند آقا سید جوادمرحوم، پرده دار آستان.
9- آقا سید محمد تقی میر عظیمی: فرزند سید اسماعیل مرحوم، چراغچی آستان.
10- آقا سید محمود ماجدی: فرزند آقا سید جلال مرحوم، صدر الحفاظ آستان.
11- آقا سید رضا علی ماجدی: فرزند سیدجواد مرحوم، حافظ و فراش آستان.
12- آقا سید جعفر میر جعفری: فرزند سید میرزا مرحوم، حافظ و فراش آستان.
13- آقا سید محمد مصطفوی: فرزند سید خلیل اله مرحوم، کتابدار آستان.
14- آقا سید علی النقی باقری: فرزند سید تقی مرحوم، سرایدار آستان.
15- آقا سید نظام میر جعفری: فرزند سید جعفر مرحوم، فراش آستان.
16- آسید مرتضی میر جعفری: فرزند سید علی اکبر مرحوم، فراش آستان.
17- آسید رضی میر جعفری: فرزند سید حسین مرحوم، میراب آستان.
18- آسید جمال الدین ماجدی: فرزند سید محمد مرحوم، مؤذن آستان.

پی‌نوشت‌ها:
 

1- برادر زاده اش، حاج آقا باقر و فرزند وی: حاج سید عبدالحسین آل یاسین، نایب التولیه.
 

منبع؛ محسنی، علی؛ (1386) نور باقر (ع): مروری بر زندگی حضرت علی ابن باقر فرزند شهید امام پنجم علیه السلام مدفون در خاک مقدس مشهد اردهال (کاشان)، قم، مشهور، چاپ دوم.