آداب زیارت

زیارت زیارت است
 

ریزش باران الهی بر صحرای زندگی، آغوش باز رحمت الهی در برابر نیازها و حاجات آدمی، بخشیده شدن گناهان ریز و درشت و ایمنی از آتش سوزان قیامت!
تحول در روح و قلب انسان و شفابخش بیماری های آزاردهنده جسم و روح، به کنار رفتن غصه و اندوه روزگاران!
همنشینی با خوب ترین خوبان و دستگیری و شفاعت در تنگناهای مرگ و قبر و قیامت در صدها و هزاران برکت و ثمره دیگر وعده ها و مژده هایی است که یکایک راهنمایان خدا، نشان زائران خود داده اند که:

«ان وعد الله حق»
 

اینک من و تو به زیارت آمده ایم یعنی حضور چند روزه نزد بهترین بندگان خدا، مهربانترین مهربانان به ویژه او که «خورشیدی ترین» است و شمس الشموس اش می دانیم.
زیارت مانند دعا احکامی دارد و ابعادی، اسراری دارد و آثاری و آدابی دارد و اوقاتی. ما در این گفتار کوتاه به (9)نکته اصلی اشاره می کنیم. نکاتی که نگاهی به آداب زیارت است. اگرچه نیم نگاهی هم به اسرار و آثار و ابعاد آن داریم باشد که با نگاه کریمانه اش پذیرایمان باشد.

یکم
 

زیارت قبل از آنکه میل و حضور جسم باشد در حریم یار، میل و حضور قلب و روح و فکر آدمی است. چه بسا بسیار کسانی که همانند اویس قرنی با محبوب خود زمزمه عاشقانه و از راه دور دارند و چه بسیار کسانی که در کنار آن نفوس رحمانی و قبور نورانی از نسیم مسیحایی آن کمتر بهره برده اند.
اکنون که او خود مهربانانه ما را به میهمانی خویش دعوت کرده است و توفیق حضور جسمانی مان نیز در این حریم مقدس فراهم شده است، تمام خاطرمان را جمع فکر و دل و ذهنمان کنیم.
برای بسیاری از افکار و کارها وقت به اندازه کافی هست. لحظات ناب و شیرین وصال را دریابیم تا هنگام وداع و فراق بار سنگین بر دلمان نباشد.

دوم
 

باید بدانیم که آمده ایم «زیارت» و زیارت برای خود معنا و مفهومی دارد که با بسیاری از آنچه می شناسیم متفاوت است. زیارت سیاحت نیست. سفرعادی نیست. میهمانی رفتن نیست. فقط قرآن خواندن و دعاخواندن نیست. محو گنبد زیبا و در و دیوار شدن نیست. زیارت، زیارت است.
زیارت اول از همه دل کندن و روی گرداندن است. یعنی کسی که زائر دوست می شود از هر چه جز دوست و غیر اوست دل می کند و فقط و فقط به او نظر دارد. اگر می خواهیم زائری راستین باشیم. باید تمام همت و سعی و تلاش خود را به کار گیریم تا زنجیره هایی را که ما را از جیب باز می دارند بگسلیم و در خانه تکانی قلب و روح، هرچه غیر از یار است، بیرون اندازیم. مگر می شود جسم مان در حرم باشد و فکرمان جای دیگر.
نگاه سرمان به ضریح باشد اما نگاه دلمان به دنیا، در دعا و نیایش مان به زبان ادعای محبت امام رضا(ع) داشته باشیم اما در دل با زرق و برق دنیا بیعت کنیم. برای میوه چینی از درخت پربار زیارت، اول خواسته و نیازمان باید همین باشد. زائر حقیقی شان شویم.

سوم
 

باید حواسمان جمع باشد: خانه با صاحب خانه فرق دارد و برای ما زیارت و دیدار با صاحب خانه، سختی و مشقات سفر را به جان خریده ایم نه دیدن خانه! و خانه اگر عزیز می شود و در و دیوارش بوسه گاه می شود و خاک درش توتیای چشم می گردد به حرمت حضور صاحب خانه است. اگر قرار بود به دیدن هنرمندی ها و کاشی کاریها و آینه کاری ها برویم هزاران جای دیگر هم بود. باید به خودمان نهیب بزنیم که در حریم باشکوه رضوی همان غوغایی برپاست که در ملکوت و مظلومیت و غربت بقیع! آنقدر محو خانه نشویم که صاحب خانه را از یاد ببریم.
گرشبی در خانه جانانه میهمانت کنند
گول نعمت را مخور مشغول صاحب خانه باش

چهارم
 

زیارت، هزاران فایده و ثمر دارد!
زیارت امام رضا (ع) معادل هزاران حج و عمره است. حق هم همین است. اما به شرطها: «عارفا بحقه» به روح اصلی همه این تلاشهاست و رکن اساسی و اصلی آن است و اما معرفت به چه؟ و به که؟ اول باید خود را بشناسیم، قوتها و ضعف های خودمان را بدانیم. نیازمندیهای خود را با تمام وجود درک کنیم، نیازهایی که فقط به آب و نان و شفای جسم و خواسته های دنیوی خلاصه نمی شود. اینجا جایی است که باید افق های روبروی خود را ببینیم و چشم انداز ملکوتی رشد و کمال خود را تصور کنیم.
دیگر اینکه بدانیم به زیارت چه کسی آمده ایم. بهترین راه برای غرق گشتن در دریای معرفت امامت، نشستن بر لب ساحل زیارت ها و دعاهایی است که خود آن نفوس رحمانی برایمان به ارمغان گذاشته اند.
خوشا به حالمان اگر با ترنم دلنواز زیارت جامعه کبیره مدهوش شویم. خوشا به حالمان اگر در زیر باران معانی بلند زیارت امین الله از خود به امام رضا(ع) و از امام رضا(ع) به خداوند پل بزنیم، و مهمترین خواسته هایمان را با زیبایی بی کران تصور شده در آن بخوانیم. و خوشا به احوالمان اگر در سفره کرامت امام رضا(ع) میهمان شویم.
صفحه9@

پنجم
 

به حکم این که او زنده و حاضر و ناظر است باید بیش از کمیت به کیفیت اهمیت بدهیم. دعا و زیارت ونماز را با شور و نشاط و بسط روح و شوق تمام انجام دهیم، اگرچه کم باشد. با خستگی و رو در بایستی و بی حوصلگی زیارت نکنیم و از انجام کارها واعمالی که طاقتش را نداریم اجتناب کنیم. چه بسا یک خلوت کوتاه عارفانه، یک زیارت امین الله با شوق و معرفت و دو رکعت نماز زیارت کار صدها ساعت خواندن و قیام و قعود را انجام می دهد.
مهم این است که احساس کنیم با تمام وجود در نزد او میهمان او هستیم، هم خودمان با نشاط، زیارت به جا آوریم و اگر هم با همراهان هستیم آنها را به زحمت نیندازیم و همه روحیات و ظرفیت ها را در نظر بگیریم.

ششم
 

دوست ما را سبک بار می پذیرد. راستی چقدر خود را از زیربار حق الناس رها کرده ایم؟ چقدر دل هایی را که شکسته ایم به دست آورده ایم؟ چقدر بر زخم و اندوه پدر و مادرمان مرهم نهاده ایم؟ چه اندازه به نمازمان سرو سامان داده ایم؟
چه تعداد حرام و شبهه را از مال و سفره خود دور ساخته ایم؟! اینها همان طهارت است! که از آداب زیارت می باشد و صد البته بالاتر از غسل زیارت که آن هم از آداب ظاهری است و در جای خود نیکو. آیا همانگونه که خود را به زیباترین لباسها آراسته ایم، روح خود را با لباس تقوا نیز زیبا ساخته ایم؟ آیا آنقدر که خود را برای زیارت معطر ساخته ایم خویشتن را با عطر استغفار خوشبو کرده ایم؟ آیا خود را در زلال جوشان توبه شستشو داده ایم؟ کمال زیارت ما در طهارت با جسم ماست.

هفتم
 

به حکم زنده بودن و ناظر دانستن امام، باید با کمال ادب در حرم رفتار کنیم. آرام گام برداریم، با ادب حرف بزنیم و نشست و برخاست کنیم. نجیبانه گریه کنیم، خالصانه مناجات کنیم، با طمانینه و آرامش زیارت نامه بخوانیم، صدایمان را به ویژه در نزد ضریح مطهر بلند نکنیم، بی توجهی به دیگران، خود را به هر قیمتی به روضه منوره رساندن و با شدت و فشار! پنجه در ضریح افکندن مصداق بارز بی توجهی به حق الناس است. فراموش نکنیم زیارت با همه شان والایش و با همه اوصاف و فضائل اش مستحب است و مستحب هیچ وقت مقدمه حرام و مکروه نمی گردد. و این ادب عصاره همه فضائل است.
حافظا علم وادب ورز که در مجلس یار
هر که را نیست ادب لایق صحبت نبود

هشتم
 

چه زیباست اگر برای همه حق خواندن نماز در بالا سر مبارک را قائل شویم.
چه نیکوست اگر کریمانه حرمت سالمندان و بیماران را در حرم پاس بداریم.
چه شوق برانگیز است کریمانه و بزرگوارانه از خطاهای خواسته و ناخواسته همه درگذریم. و چه شورانگیز است اگر در همه دعاها و نیازهایمان سیره نورانی مادرمان حضرت زهرا(س) را پیش گیریم که در ابراز همه دعاها و خواسته هایمان، خواسته ها و نیازهای دیگران را بر خودمان مقدم شماریم. حتی آنان که به ما بدی کرده اند. این جاست که احساس می کنی مثل پدری مهربان! مهربان تر از پدر و مادر برایمان آغوش گشوده است.

نهم
 

در زیارت هم تحت تاثیر مجاورت چند روزه با امام رئوف و در حوزه جذب و جاذبه دل ربای مغناطیسی محبت و جذبه رحمانی اش هستیم. مگر نه این است که همسایه از همسایه ارث می برد و بر او حق دارد؟ و مگر نه این است که کمال همنشینی در انسان اثر می گذارد؟ و مگر نه چنین است که براده های وجود ما جذب مغناطیسی محبت او شده است؟ پس بکوشیم این میراث نور و کمال و جذبه را تا سفری دیگر و زیارتی دیگر حفظ کنیم، که حفظ کردن آن از به دست آوردنش سخت تر است.
به او بگو و از او بخواه که تو را و حال خوش تو را و جذبه روحانی تو را برایت نگاه دارد. خالصانه طلب کن! تا در فراز و نشیب های گوناگون روزگار دستت را بگیرد تا ایمان و اعتقادت محکم بماند. تا بتوانی در سخت ترین لحظات، عقاید و اعمال پاک و پیراسته خود را با خود به عنوان بهترین هدیه به آن جهان ببری.

آداب کاربردی زیارت امام رضا(ع)
 

*زمانی که برای زیارت حضرت آمادگی ندارید به حرم مشرف نشوید. هنگامی که کسالت دارید یا خسته هستید و یا حال دعا ندارید به زیارت نروید.
*سعی کنید اول خودتان را آماده کنید بعد به حرم مشرف شوید.
*داشتن غسل زیارت، یکی از مستحبات موکد زیارت امامان معصوم می باشد، بهتر آن است که آرام آرام، بدون اینکه در راه به اطراف توجه داشته باشید، با توجه کامل قلب به حضرت رضا(ع) به طرف حرم حرکت کنید.

گفتن ذکر
 

(استغفرالله ذو الجلال و الاکرام من جمیع الذنوب و الاثام) در بین راه (یعنی از محل اقامتتان تا ورودی صحن مطهر) مستحب موکد است.
*وقتی می خواهید وارد صحن شوید، ابتدا بر در ورودی آن اندکی توقف کنید و اذن ورود حضرت را بخوانید. همچنین در صحن، آرام آرام به طرف حرم حرکت کنید و ذکر شریف (لا اله الا الله) را تکرار کنید تا آنکه برسید به روضه مقدسه.
*هنگام رؤیت ضریح مطهر و قدم برداشتن در روضه مقدس بهتر است ذکر شریف الله اکبر را بگویید البته با رعایت احترام وادب.
*اگر مزاحمتی برای زائرین حضرت به وجود نمی آید تا حد امکان به ضریح نزدیک شوید و زیارتهای وارده را بخوانید. اما اگر امکانش نیست، اصراری نداشته باشید.
*اگر ناراحتی و مشکلی ندارید ایستاده و با صدای آرام زیارت را بخوانید تا موجب سلب حضور قلب از دیگران نشوید. ضمنا به خاطر رعایت ادب و احترام در محضر حضرت از دعوت دیگران به فرستادن صلوات با صدای بلند خودداری کنید.
*پس از خواندن زیارت، در صورت امکان به بالای سر حضرت رفته به نیابت از حضرت ولی عصر(عج) نماز زیارت را بخوانید، اگر فرصت دارید دو رکعت نماز زیارت نیز به جا آورید.
*یکی از زیارتهای مستحب، خواندن زیارت جامعه کبیره و زیارت امین الله است. البته زیرات مخصوص امام رضا (ع) نیز در کتب زیارت نامه آمده است.
*اما مهمترین نکته در زیارت امام معصوم، داشتن حضور قلب است.
منبع:اطلاعات هفتگی شماره 3397