عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی در گفتگو با الف: حل مشکلات اقتصادی نیازمند گرفتن تصمیمات سخت است

وحید شقاقی شهری اقتصاددان و عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی الف؛ در مورد وضعیت شاخص‌های اقتصادی در سال گذشته، گفت: اقتصاد ایران در سال 96 در برخی بخش‌ها نیاز به تلاش بیشتری داشت که متاسفانه شاهد آن نبودیم؛ از سوی دیگر کسری تراز تجاری غیرنفتی در سال 95 که مثبت بود، در سال 96 علی‌رغم وعده‌های داده‌شده حدود 4 الی 5 میلیارد دلار منفی بود که نشان می‌دهد واردات از صادرات پیشی گرفته است.

وی با اشاره به نرخ تورم در سال 96 تک‌رقمی بود اما امیدبخش نبود زیرا هرلحظه امکان داشت ورق برگردد و تورم شیب فزاینده بگیرد، ادامه داد: بر اساس آمارهای اقتصاد ایران دو، سه سال است که نرخ رشد تورم حدود 9 و 10 درصد را داشتیم؛ البته نتوانستیم ریشه‌های واقعی تورم را بخشکانیم و این کاهش نرخ تورم مصنوعی بود؛ زیرا این کاهش به دلیل شرایط رکودی رخ‌داده است و از طرفی موجودی انبار بنگاه‌ها هم بالا رفت؛ بنابراین یکی از عواملی که کاهش نرخ تورم بحث رکود اقتصادی بود؛ ولی بحث مهم‌تر و عامل اصلی‌تر؛ نرخ بالای سود سپرده‌های بانکی است؛ مثلاً فرد مثلاً وجوه خود را سریع در نظام بانکی سپرده‌گذاری کرد و حتی نسبت به مصرف سود آن‌هم اقدام نمی‌کرد؛ چون نرخ بالای سود بانکی وسوسه‌انگیز بود که این عوامل باعث شد؛ مصرف و هزینه‌های مصرفی خانوارها کاهش پیدا کند.

این اقتصاددان افزود: البته دریکی دو ماه اخیر افزایش نرخ ارز موجب شد نقدینگی‌ها به سمت بازار دلار برود و این روند ادامه داشت تا اینکه شبانه، بانک مرکزی نرخ سود را دوباره به 20 درصد افزایش داد و تا حدودی توانست ترمز افزایش نرخ دلار را برای مدت کوتاهی بگیرد؛ به‌هرحال تورم همچنان یکی از مسائلی است که ریشه‌های آن خشکانده نشده و اگر می‌خواستیم تورم را واقعی کنترل کنیم، می‌بایست هزینه تولید را کاهش می‌دادیم و این موضوع نیازمند کاهش بروکراسی و مبارزه با فساد و استفاده از فناوری است.

شقاقی شهری تاکید کرد: تا زمانی که فضای کسب‌وکار بهبود پیدا نکند، جلوی فساد را نگیریم و نظام بانکی را اصلاح نکنیم، همچنان هزینه‌های تولید افزایشی خواهد بود و این افزایش یعنی افزایش قیمت کالاهای تولیدشده؛ است، بنابراین دولت همچنان طرف عرضه اقتصاد را رها کرده و سراغ طرف تقاضا رفته است؛ برای اینکه اقتصاد از رکود خارج شود، با دادن وعده‌های مختلف، وام و تسهیلات تلاش کرد تا طرف تقاضا را تحریک کند که بخشی از  این اقدامات انجام نشد مانند کارت‌های اعتباری خرید.

وی با در مورد اصلاح نظام بانکی؛ گفت: تا حدی در حوزه موسسات مالی و  اعتباری اقدامات موثری انجام شد؛ البته تلاش سه، چهارساله شورای پول و اعتبار برای کاهش نرخ سود بانکی فقط 5 ماه دوام آورد و در 28 بهمن  سال گذشته شاهد بودیم که بانک مرکزی نرخ سود از 15 درصد به 20 درصد رساند و این یعنی تمام تلاش سه‌چهارساله دولت و شورای پول و اعتبار که بتوانند نرخ سود را در سطح 15 درصد حفظ کند؛ فقط 5 ماه دوام آورد؛ دلیل آن‌هم این بود که به خاطر فشار روی منابع ارزی بانک مرکزی احتمال این‌که این نقدینگی سرازیر به سمت بازار ارز شود وجود داشت و برای واهمه از این موضوع 5 درصد نرخ سود را افزایش داد و از 15 درصد به 20 درصد رساند.

این کارشناس اقتصادی بیان کرد: تصویر اقتصاد ایران نشان داد در حوزه اقتصاد مقاومتی؛ هنوز ضربه‌پذیر هستیم و آسیب‌پذیری ما کاهش پیدا نکرده است و اقتصادی که هنوز  تکانه‌ای از بیرون به آن وارد نشده، در بحث نرخ ارز شاهد بودیم که حدود 30 الی 40 درصد ارزش پول ملی کشور کاهش پیدا کرد و دلار از 3700 تومان تا بالای 5000 تومان رفت که با تصمیم خوب دولت دلار تک نرخی و 4200 تومان تعیین شد و باید نواقص ان برطرف شود.

شقاقی شهری در مورد رشد اقتصادی اظهار کرد: رشد اقتصادی از دو منبع کلی بخش خدمات و نفت نشاءت می‌گیرد؛ و رشد اقتصاد ایران عملاً از این دو حوزه خود را نشان می‌دهد؛ زیرا عملاً نفت در تا قیمت بشکه‌ای 66 دلار بالا رفت و 10 الی 15 دلار نوسان داشت؛ البته به سمت بالا که این بخش نفت و انرژی ما را رشد می‌دهد و بخش خدمات هم در سه‌ماهه اول سال 96 حدود 8 الی 9 درصد رشد داشت؛ اما عمده این رشد به دلیل واسطه‌های اوراق بدهی بود که در بازار مبادله می‌شد و نرخ‌های سود بالا موجب شده بود که بخش خدمات در حالت کذایی رشد بالا نشان دهد. رشد اعلامی اقتصادی در سال 96  واقعی و اشتغال ساز نبود؛ زیرا چون از دو بخش خدمات به‌صورت کذایی و بخش انرژی به خاطر افزایش قیمت نفت منبعث شده بود.

وی در مورد عملکرد اقتصادی دولت گفت: دولت دست به هیچ اصلاح ساختاری ارزنده‌ای در حوزه‌های کلیدی نزد و همچنان اقتصاد ما با مُسکن جلو می‌رود و این مُسکن جوابگو نیست؛ زیرا مدام دردهای اقتصاد ایران تشدید می‌شود و نیاز به مسکن‌های بیشتری است؛ البته اصلاح ساختاری در حوزه اصلاح قیمت حامل‌های انرژی و یارانه‌ها (حذف یارانه دهک‌های پردرآمد)، اصلاح نظام بانک و بیمه‌ای، مبارزه جدی با فساد، بهبود وضعیت کسب‌وکار شاهد اقدامات اساسی و تصمیمات سخت نبودیم.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: دولت همچنان تصمیم سختی در اقتصاد نگرفته است؛ در حوزه صندوق‌های بازنشستگی در سال گذشته وضعیت بدتری شاهد بودیم، البته سال 95 دولت حدود  35 هزار میلیارد تومان به دو صندوق کمک کرد که رقم در سال 96 به چهل هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرد و در بودجه 97 به 53 هزار میلیارد تومان رسیده است و صندوق‌های بازنشستگی وضعیت بسیار بحرانی دارد.

شقاقی شهری ادامه داد: اگر بخواهم به دولت در حوزه اقتصاد برای عملکرد سال گذشته نمره‌ای داد؛ حدود 12 یا 13 است؛ دولت اصلاح ساختاری و تصمیم سختی را نگرفت و روند همان روند قبل بود و حتی وضعیت در مقاطعی بدتر شد؛ اما در حوزه مبارزه با قاچاق کالا گام‌های خوبی برداشته شد؛ یعنی بخش مثبت عملکرد دولت را در حوزه قاچاق کالا است  که تا حدود توانستند جلوی آن را بگیرند و اعداد رسمی نشان می‌دهد که حدود 5-6 میلیارد دلار از قاچاق را کنترل کنیم و الآن عددها بین 12-15 میلیارد دلار قاچاق کالا را نشان می‌دهد.

 وی در مورد عملکرد تیم اقتصادی دولت دوازدهم، اظهار کرد: تیم اقتصادی دولت کار خاصی را انجام نداده تا بتوانیم آن را ارزیابی کنم و تیم اقتصادی دولت یازدهم به‌مراتب قوی‌تر از تیم اقتصادی دولت دوازدهم بود. امسال تورم احتمالاً نرخ تورم دورقمی خواهد شد و متاسفانه نقدینگی لجام‌گسیخته افزایش‌یافته و حدود 1500 هزار میلیارد تومان رسیده و این جزو پاشنه آشیل‌های اقتصاد ایران است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: دولت در دو هفته دوازده هزار میلیارد تومان هزینه به‌نظام بانکی تحمیل کرد؛ زیرا وقتی نرخ سود بانکی 15 درصد را به 20 درصد افزایش می‌دهید و بر اساس آمارهای بانک مرکزی که 240 هزار میلیارد تومان از نقدینگی سپرده بانکی مردم بود که از 15 درصد به 20 درصد سود رسید و دولت عنوان کرد که هزینه این 5 درصد که 12 هزار میلیارد تومان است را پرداخت می‌کند و این یعنی  ضرر به بدنه اقتصادی ایران وارد کرده است.

شقاقی شهری ادامه داد:  اقتصاد ایران ضربه‌پذیر است و این ما را به همان ضرورتی که رهبری اشاره کردند یعنی اقتصاد مقاومتی توجه کنیم و اگر زودتر دست به اصلاحات ساختاری و تصمیمات سخت زده بودیم؛ اقتصاد ایران مقاوم و تاب آور بود.

وی با توجه به شعار سال و حمایت از خرید کالای ایرانی، افزود: دولت باید واردات را مدیریت کند، زیرا با این شدت و حجم واردات شاهد خروج ارز خواهیم بود و در گام دیگر باید اصلاح ساختار بانکی را اجرایی کند زیرا با این وضعیت نظام بانکی امکان حرکت نداریم و دولت باید تلاش کند که سپرده‌های سرگردان را از اقتصاد ایران جمع کند و تبدیل به سپرده‌های بلندمدت کند تا آسیب‌پذیری کاهش پیدا کند. مدیریت نقدینگی، مدیریت واردات و مبارزه بیشتر با فساد و قاچاق و  همچنین تقویت تیم مدیریتی اقتصادی از دیگر برنامه‌هایی است که دولت باید انجام دهد و تصمیمات سخت بگیرد، زیرا چاره‌ای جز آن نداریم.