نکاتی درباره ی اهمیت پرونده های علمی و فراتحلیل به ضمیمه ی پرونده ی علمی تقیه (۲)

پایان نامه های تقیه

1) صالحی زاده، هادی، تقیه در اسلام، دانشگاه امام صادق (علیه السلام).

چکیده:

هدف از این پژوهش، توضیح و تشریح تقیه به عنوان یک اصل عقلانی مورد استفاده ی بشر است که شرع مقدس اسلام نیز به خاطر وجود موانع و مشکلات فراوان بر سر راه خود برای دعوت به سوی یگانه پرستی و پیش برد احکام، بر آن صحه گذاشته است. همچنین با توجه به این که مذهب شیعه ی اثنی عشری به دلیل این که خود را عامل و متمسک به آن قرار داده، همواره از سوی مخالفان خود مورد طعن و نکوهش قرار می گیرد. از این رو جهت دفاع از مذهب خود و برای نیل به هدف، با استفاده از ادله ی اربعه به اثبات حقانیت تشیع در ارتباط با موضوع تقیه پرداخته می شود. تحقیق حاضر، با استفاده از روش کتابخانه ای انسجام یافته و مباحث آن در یک مقدمه و سه فصل تنظیم شده است. در مقدمه ی پایان نامه، نقش شرایط زمانی در شیوه ی حرکت و دعوت انبیا (علیهم السلام) و نقش ویژه ی آن در تقیه بیان می شود و مشخص می شود که تقیه در امور سیاسی، نظامی، اجتماعی و حتی در امور دینی، تا آنجا که به احکام منجر نشود، بر انبیا (علیهم السلام) نیز رواست. فصل اول، به مفهوم، اهمیت و فلسفه ی تقیه می پردازد. بر این اساس، منظور از تقیه، حفاظت خود از ضرر دیگری به وسیله موافقت ظاهری با او در گفتار یا عملی است که مخالف حق باشد. بنابراین، می توان گفت که تقیه یک مسأله ی صرفاً مذهبی و اعتقادی نیست، بلکه امری است عقلانی. به عبارت دیگر، در مواردی خاص از زندگی بشر، استتار عقلاً لازم است. به همین خاطر است که شرع هم بدان حکم می داند. تقیه عین دینداری است نه بر ضد آن؛ کسی که تقیه می کند از احکام دین رویگردان نشده، بلکه فقط به خاطر ضرورت به تغییر تاکتیک مبادرت نموده است. تقیه دارای اهدافی است که عبارتند از: جلوگیری از هدر رفتن نیروی انسانی، ایجاد تحبیب و اتحاد در مواردی که نیاز شدید به وحدت احساس شود و نهایتاً جلوگیری از خطرات احتمالی نسبت به دیگران. فصل دوم، به اقسام تقیه اختصاص دارد. از آنجا که تقیه از عناوینی است که به متقی و متقی عنه و متقی فیه اضافه می شود، پس به ناچار تقی هم از جنبه ی ذاتی و هم به حسب اضافه های آن به چند نوع تقسیم می شود. نوع اول تقسیم به حب ذات تقیه است که به دو نوع خوفیه و مداراتیه تقسیم می شود. نوع دوم تقسیم به حسب اضافاتی است که در عنوان تقیه قابل تصور می باشد. در این جا، تقیه بر حسب متقی، متقی منه و متقی فیه قابل تقسیم به انواع مختلف است. موارد فوق الذکر، تقسیمات عقلی تقیه است. اما در بررسی احادیث به دو نوع تقیه برمی خوریم: تقیه ای که به خودی خود واجب نیست و تقیه ای که خودش وجوب دارد. دیگر علما نیز به نوبه ی خود اقسامی از تقیه ارائه نموده اند که مهم ترین آنها عبارت است از: تقیه ی اکراهیه، تقیه ی خوفیه، تقیه ی کتمانیه و تقیه مداراتی (تحبیبی). سرانجام، فصل پایانی به بررسی تقیه در اسلام و دیگر ادیان و مذاهب می پردازد. بر اساس نتایج این فصل می توان گفت که هر چند گروهی از غیر مسلمین بر مسلمان ها به خاطر رعایت تقیه خرده می گیرند، اما خود آنها هم به صورت های گوناگون عامل به تقیه اند و حتی بعضاً در کتاب های مذهبی آن مستور است. بنابراین، تقیه خاص دین یا مذهب خاصی نیست، بلکه امری است عقلائی که تمام خردمندان عالم از آن استفاده می کنند.
2) اوحدی، ذبیح الله (1385)، بررسی تطبیقی ماهیت تقیه و مبانی فقهی آن از دیدگاه شیخ مرتضی انصاری (قدس سره) و امام خمینی (قدس سره)، دانشگاه قم.

چکیده:

تقیه از اصول مسلم و از قواعد فقهی - سیاسی مهم دین است. دانشمندان علوم اسلامی (شیعه و سنی) با تعبیرات گوناگونی با لحاظ جوهر و عنصر اصلی آن، که خوف و ترس می باشد، تعاریفی ارائه داده اند. بنابر نظر شیخ مرتضی انصاری (قدس سره)، تقیه یعنی حفظ نمودن خود از ضرر دیگران در گفتار یا انجام کاری که مخالف حق است. از طرفی تشخیص مورد تقیه، که ضرورت و ناچاری می باشد، با خود شخص است. مفهوم تقیه با توجه به مطلوبیت قرآنی (عملکرد عمار یاسر در مقابله با مشرکین) و روائی آن با مفاهیم نفاق، مداهنه و امر به معروف و نهی متفاوت و متمایز است. بنابر نظریه ی حضرت امام خمینی (قدس سره) تقیه به جهت ترس و بیم برای حفظ جان، آبرو و دارایی خود یا برادران ایمانی و یا ترس از رسیدن ضرر به حوزه و کیان اسلام و اختلاف میان مسلمانان وضع شده است. حضرت امام (قدس سره) تأثیر نقش تقیه ی مداراتی را در مقوله های وحدت، ثبوت هلال ماه و نماز جماعت با اهل تسنن بیان می دارند. تقیه از مناظر امام (قدس سره) شامل سه رکن متقی، متقی فیه، متقی منه و در یک تقسیم بندی اولیه دارای چهار نوع خوفیه، اکراهیه، کتمانیه و مداراتی از دیدگاه عالمین بزرگوار می باشد، که ریشه ی قرآنی و روایی دارد. تقیه دارای احکام فقهی خاصی است که با توجه به اقسام حکم تکلیفی و آیات و روایات، مورد تبیین و بررسی از سوی علمای شیعه به خصوص شیخ انصاری (قدس سره) و حضرت امام (قدس سره) قرار گرفته است. در اثر حاضر آراء شیخ انصاری (قدس سره) و حضرت امام خمینی (قدس سره) درباره ی تقیه در موارد مختلفی مثل اقسام تقیه، ادله ی مشروعیت تقیه، شرطیت یا عدم شرطیت مندوحه در تقیه و مسأله ی اعاده و فضای عمل تقیه ای و چند مسأله ی دیگر مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته و آراء هر دو بزرگوار دقیقاً تبیین شده است. وجوب تقیه از دیدگاه امام خمینی (قدس سره) و استحباب آن از دیدگاه شیخ مرتضی انصاری (قدس سره) از لحاظ حکمی، مقسم بودن تقیه ی مداراتی از دیدگاه حضرت امام (قدس سره) و قسم بودن آن از نظر شیخ انصاری (قدس سره)، عرضی دانستن تقیه ی خوفی از دیدگاه حضرت امام (قدس سره) و طولی دانستن آن از دیدگاه شیخ انصاری (قدس سره)، ریشه ی قرآنی داشتن تقیه و موسوم نبودن آن به اوائل اسلام از منظر علمای بزرگوار، از نتایج و یافته های کلی برداشت شده از این رساله است.
3) نجفی مقدم، معصومه (1384)، بررسی تقیه در آیات و روایات و تاثیر آن در حدیث شیعه، دانشگاه اصول دین.

چکیده:

تقیه یکی از مفاهیم اصیل اسلامی است که خداوند آن را تشریع نموده تا برای مؤمن به هنگامی که خود را قادر نمی بیند در برابر ستمگر پایداری و ایستادگی کند، سپری، و برای حفظ شرف و کرامت او پناهی باشد. تقیه منحصر به اسلام نیست؛ بلکه بر اساس آیات قرآن در میان ملت های گذشته نیز مواردی از تقیه وجود داشته است. روایات بسیاری نیز از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و‌آله و سلم) و امامان معصوم (علیه السلام) در مورد اهمیت تقیه و ویژگی های آن موجود است. فقها بر اساس این آیات و روایات، تقیه را تقسیم بندی نموده اند. تقیه با شرایط سیاسی و اجتماعی رابطه ی تنگاتنگی دارد. امامان (علیه السلام) در شرایط خفقان، علاوه بر این که به اصحاب سفارش می نمودند تا تقیه را رعایت کنند، خود نیز تقیه می نمودند. روایاتی در جوامع حدیثی شیعه موجود است که به خلاف فقه شیعه می باشد و از ائمه (علیهم السلام) در شرایط تقیه صادر شده است. تقیه ای بودن برخی از این روایات از قرائنی که وجود مشخص است. از نشانه های اصلی روایات تقیه ای تعارض آنها با دسته ی دیگری از روایات است که صدور آنها از معصومان (علیهم السلام) مسلم است و مصادیق این گونه روایات بیشتر در حوزه ی روایات فقهی است که امامان (علیهم السلام) جهت شناسایی آنها قاعده ی «مخالف با عامه» را مطرح نموده اند. فقها نیز بر اساس این قاعده، روایات متعارض ناشی از تقیه را که در کتب حدیثی به جا مانده شناسایی نموده و حمل بر تقیه نموده اند. یکی از مهم ترین علل بقای روایات تقیه ای در میان جوامع حدیثی شیعه، قابلیت عمل به این روایات در شرایط خاص تقیه، در هر دوره می باشد که می تواند عاملی برای تقریب مذاهب و وحدت مسلمان باشد. بر طبق روایات، تقیه تا زمان قیام مهدی (علیه السلام) ادامه دارد.
4) رحیمی، غلامرضا (1374)، تقیه در سیره ی عملی و اجتماعی ائمه ی معصومین (علیهم السلام) با تأکید بر آیات و روایات شیعه از سال 11هجری تا 260 هجری؛ دانشگاه آزاد اسلامی اراک.

چکیده:

مباحث این پایان نامه ها با این عنوان آمده است: بررسی حدود و قیود تقیه، اقسام تقیه (تقیه ی خوفی، تقیه ی مداراتی، تقیه ی اکراهی و تقیه ی کتمانی)، اقسام تقیه برحسب حکم (تقیه ی واجب، حرام، مستحب، مباح و مکروه)، احکام تقیه در عبادات، بررسی تقیه در آیات قرآن، تقیه در آینه ی روایات، تقیه در سیره ی عملی و اجتماعی ائمه ی معصومین (علیه السلام).
5) غفاری توران، حمید (1386)، بررسی مبانی فقهی تقیه در مذاهب اسلامی، دانشگاه تهران.

چکیده:

تقیه در لغت به معنای پرهیز نمودن و نیز حفظ نفس از عذاب و گناه به وسیله ی عمل صالح آمده است و در اصطلاح به شیوه ای اطلاق می شود که فرد با اتخاذ آن شیوه خود را از خطرات مختلف محافظت می کند. تعاریف علمای امامیه و اهل سنت از تقیه تنها در نوع تعبیرات و الفاظ با یکدیگر متفاوت می باشند. در سیره ی معصومین (علیهم السلام) می توان همه ی انواع تقیه را مشاهده نمود. البته این عمل تا جایی بوده است که به تبلیغ دین و رسالت ایشان لطمه ای وارد نسازد. مهم ترین و فراگیرترین مبانی تقیه مصلحت برتر است که در همه ی موارد و انواع آن خودنمایی می کند. از دیدگاه مفسران امامیه و اهل سنت آیاتی به صراحت بر جواز تقیه دلالت دارند و روایات و احادیث فراوانی در جوامع حدیثی امامیه و اهل سنت در خصوص جواز تقیه وارد شده است. مضافاً به این که دو دلیل اجماع و عقل نیز جواز و اهمیت آن را آشکار می سازد. تقیه شامل سه رکن اساسی است که عبارت است متقی، متقی منه و متقی فیه که هر کدام به فروعاتی منشعب می گردد. از سوی علمای امامیه و اهل سنت تقیه بر حسب احکام پنج گانه تکلیفیه به موارد جواز، وجوب، حرام، مکروه و مستحب تفکیک گردیده است. در کتب فقهی و تفسیری مذاهب اربعه ی اهل سنت به تقیه غالباً تحت عنوان اکراه پرداخته شده است و اختلافاتی در میان مذاهب در این زمینه مشهود می باشد. تقیه توسط برخی مغرضین و ناآگاهان به شرایط اجتماعی و دلایل مجوزه آن مورد اشکال قرار گرفته است. در مقام دفع شبهه تمایز میان تقیه و نفاق ضروری است و نیز عمل به تقیه با شجاعت و جهاد و طرفداری از حق و حقیقت منافات ندارد. از دیدگاه فقهای اسلامی تقیه برحسب حکم وضعی به اقسامی نظیر تقیه در فتوی و بیان حکم، تقیه در امتثال، اعاده و قضاء عمل تقیه ای، مندوحه در تقیه و ... منشعب گردیده است.
6) حسن پور مقدم، عباسعلی (1375)، پژوهش در تقیه، دانشگاه فردوسی مشهد.

چکیده:

در نتیجه ی برداشت و استنباط اشتباه از تقیه، برخی دانشمندان درباره ی مصداق تقیه به اشتباه افتاده اند تا آنجا که در برخی از موارد که تقیه حرام بوده، تصور جواز یا لزوم تقیه را نموده اند. تقیه از طرفی مشخصه ی امامیه است و امامیه بر آن شناسایی می شوند، و از طرف دیگر وسیله ای برای ایراد بر تشیع گردیده، که علت آن همان طور که بدان اشاره شد، بی اطلاعی از حقیقت آن و دست نیافتن و به محتوای واقعی آن می باشد، کما این که در بسیاری از مباحث اختلافی بین مذاهب، علت اصلی همین مطلب است. لذا باید به طرزی شایسته در آن اندیشید و حق آن را ادا کرد، از طرفی به تبیین حقیقت تقیه از دیدگاه شیعه ی امامیه پرداخت تا تشنیعات بی جا و اشکالات ناروا برطرف گردد و از طرف دیگر مانع هرگونه استفاده سوء از این بخش دین گردد. لذا در این رساله به تبیین حقیقت پرداخته شده است.
تحقیق حاضر حاصل تلاش کتابخانه ای می باشد که شامل شش فصل است که قبل از شروع به حقیقت تقیه در اسلام و آثار نامطلوب آن اشاره شده است. در فصل اول معنای لغوی و اسلامی تقیه و همچنین هدف از ضرر در مفهوم تقیه را توضیح می دهد. در فصل دوم نمونه هایی از تقیه در زندگانی ائمه معصومین (علیه السلام) و تحلیلی گذرا بر عنصر تقیه در زندگانی معصومین (علیه السلام) بیان شده است. فصل سوم تقیه را تقسیم بندی کرده و بر دو اساس ذات و اضافاتش و همچنین بر اساس حکم تکلیفی شرح داده شده است. همچنین انواع تقیه و تنبیهات ذکر شده است. با ادله بر‌ آیات و روایات فصل چهارم در انواع تقیه و این که تقیه از ضرورت های عقلی است تنظیم شده است. در فصل پنجم احکام تقیه را مورد بررسی قرار می دهد که شامل احکام تکلیفی و وضعی، اجزاء، تنبیهات و ... می باشد. در آخر به نقد و پاسخ به کمک تفسیر المنار (سید محمد رشید رضا)، روح المعانی الوسی (آیت الله مکارم شیرازی)، اصول کافی (کلینی) می پردازد.
7) ملک، الله وصایا (1385)، بررسی تطبیقی آیات و روایات تقیه از نظر فریقین، جامعه المصطفی.

چکیده:

این رساله در نه فصل با عنوان «بررسی تطبیقی آیات و روایات از نظر فریقین» به دو موضوع پرداخته است: یکی اصل اثبات و مشروعیت تقیه و دیگری پاسخ به شبهات آن. هدف از تدوین این پایان نامه، دفاع از حریم تشیع و اسلام ناب محمدی، و آشنا کردن مسلمانان (شیعه و سنی) با این موضوع مهم است؛ زیرا مشروعیت تقیه در شریعت اسلام ثابت شده است و هیچ کس حق ندارد این حکم قرآن را نسخ کند. فصل اول: کلیات تحقیق، فصل دوم: تاریخچه، فصل سوم: معنی لغوی و اصطلاحی تقیه و دیدگاه علمای شیعه و سنی درباره ی آن، فصل چهارم: آیات تقیه، فصل پنجم: روایات شیعه و سنی درباره ی تقیه، فصل ششم: ادله ی عقلی، اجماع و سیره ی عقلا، فصل هفتم: احکام تقیه، فصل هشتم: استثنائات تقیه، فصل نهم: بررسی اشکالات و شبهات تقیه.
8) جهانی، جواد (1381)، بررسی تطبیقی دیدگاه امام خمینی (قدس سره) با فقهای مذاهب دیگر درباره ی تقیه، دانشگاه تهران.

چکیده:

1) حکم فقیه ریشه ی قرآنی دارد. مختص به اوائل اسلام نیست، بلکه تطبیق روایات تا ظهور امام زمان (علیه السلام) باقی و جایز است و از احکام امضایی شمرده می شود. 2) صرف نظر از آیات و روایات، عقل مهم ترین دلیل بر گستره و عمومیت تقیه در مکاتب و نحله های مختلف جهان است. بنابراین تقیه به گروه شیعیان اختصاص ندارد. 3) تقیه ی پیامبران و ائمه (علیهم السلام) در برخی موارد به خاطر حفظ اسلام و مکتب تشیع و عدم ضایع شدن و هلاکت نیروهای مسلمان شیعی بوده است. 4) اهل سنت تقیه را غالباً در قالب اکراه و آن را از احکام ثانوی و ظاهری می دانند. 5) اهل سنت به جواز و رخصت و مشروعیت آن تا روز قیامت طبق تفاسیرشان قائل اند و به تقیه عمل کرده اند و سیره ی عملی آنها نیز گواه این مطلب است. 6) حضرت امام (قدس سره) در بحث استثنائات تقیه فقط در حد روایات اکتفا نکرده بلکه با روشن بینی و فقاهت پویای خود، موارد دیگری را نیز استخراج و از عمومات تقیه، استثناء کرده اند. 7) امروزه که مسلمانان تا حدی در صلح و تفاهم و مسالمت هستند تقیه ی خوفی و اکراهی موردی ندارد، بلکه نوع مداراتی آن مورد نظر و قابل توجه است. 8) امام خمینی (قدس سره) تقیه ی مداراتی را تبیین و عنایت خاصی به آن داشتند و آثار و فواید آن را در راه تحقیق وحدت و اتحاد ملل مسلمان در مقابل استکبار شرق و غرب، با فتاوی و احکام و فرامین فقهی حکومتی خود ترسیم و روشن ساختند. 9) حضرت امام (قدس سره) نیز در برخی مواقع به تقیه عمل کرده اند. ضمن این که در همه ی موارد توجه خاصی به اسلام و احکام آن داشته اند و عدم تعرض و هتک دین و کیان شریعت و مسلمین را لحاظ نموده اند.
9) خنجرخانی، سکینه (1384)، بررسی عنصر تقیه در حدیث شیعه با رویکردی به نظرات امام خمینی (قدس سره)، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی.

چکیده:

اهداف این پایان نامه عبارت است از: ماهیت و کاربرد تقیه، ارائه ی آیات و روایات تقیه و همچنین زندگی شیعیان در شرایط بحرانی تقیه، چرا که فهم عوام از آن غالباً یک برداشت است و آن موافقت با اکثریت است، در حالی که تقیه دارای مفاهیم زیادی است. اطلاعات مورد نیاز این طرح پژوهشی، از طریق مطالعه ی کتابخانه ای و فیش برداری تنظیم شده است. در این ارتباط کلیه ی آیات قرآن کریم و برخی کتب معتبر تفسیری و روایی، مورد بررسی قرار گرفته و سپس آیات و روایات ثبت شده به تفکیک عناوین سازمان دهی و تحت عناوین مختلفی که در فهرست مطالب است مطرح شده است. از معاجم (معجم المفهرس، معجم نهج البلاغه، معجم کتب اربعه)، قرآن کریم، تفاسیر قرآنی، نهج البلاغه، کتب حدیثی، لغوی، تاریخی رجالی استفاده شده و در بخش های مختلف مورد بحث قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد تقیه از جمله احکام امضائی است که مربوط به فرقه ی خاصی نبوده، بلکه از دوران شیث هبة الله حضرت آدم (علیه السلام) بوده و با توجه به آیات قرآنی و روایات وارده از جانب انبیا و امامان (علیهم السلام) می توان گفت که تقیه امری جایز و حق بوده که در هر مکان و زمانی و در هر فرقه و گروهی همه ی مباحث آن مطرح بوده و این چنین نیست که اگر بحث سیاسی از بین رود تقیه به طور کلی تعطیل می شود. شیخ انصاری (قدس سره) و پیروانش از زاویه ی احکام عبادی و امام خمینی (قدس سره) از زاویه ی فقه سیاسی تقیه را بحث کرده اند.
10) جباری، محمدرضا (1373)، تحلیل تاریخی و فقهی مسأله ی تقیه، دانشگاه قم.

چکیده:

این رساله از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول مسأله ی تقیه در عصر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و امامان شیعه (علیهم السلام) مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم به بررسی ابعاد فقهی - اجتماعی تقیه پرداخته شده است.
11) رجبعلی جاوردی، شیرین (1383)، تقیه، دانشگاه تهران.

چکیده:

هدف پژوهش یافتن حکم تقیه شیعه از شیعه در جامعه ی تحت حکومت شیعه، از نظر فقهای امامیه می باشد. نمونه گیری فیش برداری و برداشت عین مطالب و بررسی و تحلیل آنها بوده است. روش پژوهش کتابخانه ای اسنادی و مطالعه ی آراء و عقاید بزرگان و مراجع عظام سپس بررسی نظرات و مقایسه ی آنها با هم و تحلیل و نتیجه گیری از آنها می باشد. در این پژوهش ها ابتدا پرسش در خصوص عنوان ذکر شده، سپس ارائه ی سرفصل های مناسب و بررسی عناوین ذکر شده و بعد از آن طرح کلی ارائه شده و در آخر نتیجه گیری به عمل آمده است. نتایج طبق نظر فقهای شیعه نشان می دهد بنا به اطلاق ادله ی مشروعیت تقیه، موارد تقیه تنها در مقابل کفار نبوده، لکن می تواند در مقابل عامه یا حتی تقیه شیعه از شیعه باشد.
12) روحی یزدی، محمدحسین (1384)، بررسی تطبیقی تقیه در اسلام، دانشگاه تهران.

چکیده:

هدف پژوهش حاضر شفاف سازی موضوع تقیه و بررسی جایگاه تاریخی و تعیین قلمرو فقهی و شرعی و عرفی و تبیین آثار آن از نظر ادیان آسمانی و شریعت مقدس اسلام و سیره ی عرفیه است.
روش پژوهش حاضر بررسی معنای لغوی و اصطلاحی تقیه و آیات و روایات و دیدگاه های فقهی است. این پژوهش درصدد پاسخ دادن به این سؤالات است که آیا توسل به تقیه منحصر به آیین اسلام و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و‌آله و سلم) است یا در امم و انبیای گذشته (علیهم السلام) نیز معمول بوده و دیگر این که منابع فقهی و طرق ادله ی شرعی بیان گر چیست. در نهایت نتایج این پژوهش نشان داده که سیره ی امت های قبل از اسلام و عرف توده ی مردم و انبیای سلف (علیهم السلام) به ویژه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و معصومین (علیهم السلام) و اصحاب و متشرعین بر تحفظ از ضررهای عمده ی مالی و جانی و عرضی و تشویق به تقیه بوده است و فقهای عظام نیز بر مشروعیت آن فتوا داده اند. ضمن این که هر عقل سلیم بر دفع افسد به فاسد و فداسازی مهم به خاطر اهم حکم می کند.
13) محمودی، یونس (1381)، نمایی از احکام تقیه ای در اسلام، دانشگاه تهران.

چکیده:

پژوهش شامل موارد ذیل است: بررسی مبانی و کلیات تقیه، نمایی از احکام تقیه ای در اسلام، کتاب الصلاه، کتاب الخمس، کتاب الحج، کتاب الزکاه، کتاب الصوم، کتاب النکاح، کتاب الطلاق، کتاب الحدود، کتاب القصاص، کتاب الفرائض، کتاب العتق، کتاب الامانات، کتاب الصید، کتاب الجهاد، کتاب التجاره، کتاب القضاء، کتاب الامر به معروف و نهی از منکر.
14) شاکری، علی (1381)، تقیه ای مداراتی در حج، دانشگاه تربیت معلم تهران.

چکیده:

اسلام، که اکمل ادیان الهی می باشد، برای عزت و شوکت دین خدا و حفظ شأن و آبروی موحدان و مؤمنان تأکید بر حفظ وحدت کلمه و جلوگیری از تفرقه نموده است، تا جایی که علاوه بر سفارش مسلمانان نسبت به این امر از پیروان سایر ادیان نیز خواسته است، حول محور الله و اقرار به یگانگی او به هم نزدیک بوده و اشتراک داشته باشند. تقیه ی مداراتی بیش از هر جا در حج نمود می یابد، چرا که این هنگامه، مسلمانان از سراسر عالم، با رنگ ها و نژادهای مختلف و فرق و مذاهب متفاوت، گرد هم می آیند. پس لازم است که در نهایت استفاده را از این موقعیت، جهت اتحاد خویش و برطرف نمودن مشکلات پیش روی، به عمل آورند.
15) رجایی پور، احمد (1380)، تطبیق قاعده ی تقیه بین نظر امام خمینی (قدس سره) و آیت الله بروجردی (قدس سره)، پژوهشکده ی امام خمینی و انقلاب اسلامی.

چکیده:

یکی از مباحث مهم در فقه اسلامی، که در ارتباط با پیروان مذاهب و ادیان دیگر به طور عام و مذهب عامه و اهل سنت به طور خاص مورد ابتلای مردم قرار می گیرد، بحث تقیه و مسائل پیرامون آن است.
مرحوم شیخ انصاری (قدس سره) و بسیاری از فقهای دیگر به تبعیت از ایشان فقط از زاویه ی احکام عبادی به مبحث تقیه پرداخته است، اما حضرت امام خمینی (قدس سره) بحث تقیه را صرفاً یک بحث فقهی که مربوط به عبادات یا معاملات باشد مطرح نموده بلکه از نظر ایشان تقیه به عنوان یکی از مباحث فقه سیاسی هم مطرح است.
این پایان نامه دارای دو بخش و هر بخش آن متشکل از چندین فصل می باشد که بخش اول آن مربوط به کلیات مباحث تقیه، مانند تألیف و تقسیم تقیه و بیان مدارک و دلایل آن قاعده می باشد. بخش دوم آن اختصاص به احکام تقیه داشته که در آن نظرات مختلف فقها از جمله حضرت امام خمینی (قدس سره) بیان شده است.
از دیدگاه امام خمینی (قدس سره)، فلسفه ی تشریع تقیه حفظ دین و بقای مذهب است و اگر تقیه کردن در جایی مستلزم تخریب دین یا تحریف آن گردد، نه تنها هدف شارع را تأمین نکرده، بلکه با فلسفه ی تشریع تقیه نیز منافات دارد.
منبع: نشریه امامت شناسی 88-87.