شاهکار هنر و معماری ایران سی و سه پل

چه لذتی است گذر از معبری زیبا و قدم زدن برفراز رودی که زندگی می بخشد …

امروز به اصفهان سفر کنیم و پلی را بشناسیم که بسیاری از مورخین وجهانگردن بازدید از آن را توصیه کرده اند و آن را از زیباترین پل های قدیمی می دانند. این شاهکار هنر و معماری ایران پلی است به نام الله وردی خان یا همان سی و سه پل معروف.

نگاهی بر پل الله وردی خان (سی و سه پل)

از آنجا که اصفهان پایتخت حکومت صفوی بوده، آثار فاخر و ارزشمند بسیاری بنا به فرمان امرای صفوی ساخته شده است .از این رو  شهر اصفهان به طرف جنوب گسترش یافت . شاه عباس به سردار خود ، الله وردی خان فرمان می دهد که  پلی براى اتصال خیابان چهار باغ کهنه عباسى به خیابان چهارباغ بالا و باغ هزار جریب و عباس آباد بسازد. در این طرح، عنصر مهم شهر سازی، محور چهارباغ بوده است. پلی دو طبقه به طول تقریبی 360متر و عرض چهارده متر با نظارت الله وردی خان بر روی زاینده رود و منطبق بر محور چهارباغ در اوایل قرن یازدهم هجری قمری ساخته شد ، که شالوده آن از سنگ و آهک و طبقه فوقانی آن از گچ و آجر است.

زنده رود

در استان اصفهان، بزرگترین رودخانه ایران یعنی زاینده رود، از مغرب به مشرق جریان دارد و علت سرسبزی و حاصلخیزی اصفهان است. “چشمه جانان” در دامنه های زردکوه بختیاری سرچشمه زاینده رود می باشد. این رود در نهایت و در انتهای مسیر خود به تالاب گاوخونی می ریزد. پنج شاخه بزرگ برای آبیاری باغ ها و کشتزارهای اصفهان از زاینده رود جدا شده است.  پلهای زیبا و تاریخی بر فراز آن ساخته شده که جلوه ای بی نظیر به آن بخشیده است.

Photo By H. Karbasi

گذرگاههای سی و سه پل

در طبقه پایین، گذرگاهی مسقف در میان پایه های مرکزی پل و به فاصله کمی از بستر رودخانه ساخته شده است که پیاده رو بالا ، بدون سقف  است و در طرفین آن ، گذرگاه باریک سرپوشیده ای قرار دارد که در سراسر طول پل دیده می شود. از همه دهانه های زیر پل می شود عبور کرد؛ در قطر پایه پل، پلکانی قرار دارد که می توان  از روى پل به زیر چشمه ‏ها و طاق های پایین رفت؛ همچنین پله هایى در دو طرف است که به راهروها بالا می روند و در دو طرف نرده هایی را برای محافظت از پرت شدن کشیده اند.

در واقع این پل چهل چشمه داشته که امروز سی و سه تای آن باقی است و از همین رو به سی و سه پل معروف شده است.

 سی و سه پل یا الله وردی خان

1) این پل بنا بر دلایلی به نام های مختلفی خوانده می شود. در ابتدا دارای چهل چشمه بوده و مردم، به آن پل چهل چشمه می گفتند اما از آن جهت که امروز سی و سه چشمه دارد، سی و سه پل می گویند.

2)  عده ای به خاطر نام سردار شاه عباس که مامور و ناظر ساخت آن بود؛ این پل را به نام پل الله وردی خان می شناسند.

3) نام دیگر آن نیز  پل شاه عباسی است چرا که شاه عباس فرمان ساخت آن را داد.

4) برخی این پل را با نام پل جلفا  می شناسند چون معبری به جلفا بوده است. اکثریت جهانگردان و گردشگران آن را به نام سی و سه پل می شناسند.

سی و سه پل و شاه عباس صفوی

جـشـن “آبریزان” یا “آبریزکان” که در سیزدهم تیر هرسال  برگزار می شد و مردم با پاشیدن آب و گلاب برروی هم در این مراسم شرکت می کردند. در عصر صفوی می گویند شاه عباس برای برپایی این جشن هر طور که بوده حتما خود را به این پل می رسانده. 

جشن عید نورور نیز به مدت سه تا هفت شبانه روز در باغ نقش جهان برگزار می شد.و برای این جشن از باغ تا پل را چراغانی می کردند. گاهی مراسم گلریزان به فرمان شاه عباس بر روی پل الله وردی خان انجام می شد و گلهای فراوانی رابر سر شاه و همراهانش می ریختند.در یکی از سالها، مردم اصفهان برای چراغانی و تزیین مسیر بسیار زیبا و هنرمندانه کار کردند؛ شاه عباس که بسیار خوشحال شده بود مبلغ 500هزار تومان از مالیان آن سال را به آنها بخشید. 

جهانگردان و پل الله وردی خان(سی و سه پل)

ایران دوستان و جهانگردان بی شملری از این پل کم نظیر تاریخی دیدن کرده و در وصف آن بسیار نگاشته اند. 

تاورنیه فرانسوی در سفرنامه خود سی و سه پل را اینطور توصیف می کند.
“پلی که در وسط خیابان تقاطع می‏کند موسوم به پل الله وردیخان که بانی آن بوده است می‏باشد و آن را پل جلفا هم می‏گویند. این پل تمام از آجر و سنگ بنا شده و سطح آن بیک میزان است. دو طرف آن از وسطش پست‏ تر نیست، 350 قدم طول و بیست قدم عرض دارد و زیر آن چندین چشمه و طاق از سنگ ساخته شده که خیلی پست و کم ارتفاع است، در دو کناره پل راهروی به عرض هشت نه پا و به طول تمام امتداد پل که چندین طاق با پایه ‏های مرتفع به ارتفاع 25 یا 30 پا سقف آن را نگاهداشته‏ اند دیده می‏شود، اشخاصی که می‏خواهند هوا خوری کنند وقتی که خیلی گرم نباشد از بالای سقف راهروها عبور می‏نمایند، اما معبر معمولی از زیر آن راهروها است که به منزله نرده و نگهبان است و روزه نهائی به طرف رودخانه دارد که هوای لطیف و خنک از آنه داخل راهرو می‏شود.”

سرپرسى سایکس انگلیسى وضعیت پل را در آخر قرن سیزدهم و اوائل قرن چهاردهم هجرى اینطور بیان می کند:

“خیابان با شکوه چهارباغ از یک طرف به پل الله وردیخان کشیده مى‏شود، که با این که حالیه روى به ویرانى نهاده معذا از پل هاى درجه اول عالم به شمار مى ‏آید، اینجا از یک شاهراه سنگ فرش شده وارد مدخل عمومى پل مى‏شوند شکل فوق العاده و شگفت آور این پل که 388 یارد طول آنست مقابل یک جاده سنگ فرش شده‏اى به عرض 30 پا بدین قرار است که در آن سه معبر در سه سطح مختلف تعبیه شده که یکى از آنها راه معمولى روى پل است که در دو طرف آن طاق نماهاى سرپوشیده ساخته‏ اند. طاق نماها از طرفى به رودخانه و از طرفى به همین جاده مشرف مى‏ باشند، در بالا و پائین این طاق نماها که با تابلوى نقاشى شده تزیین یافته بود هر کدام یک پیاده روهائى است که با پله کانها باین راه اصلى وصل مى شود و در کنار سطح رودخانه معبر دیگرى است که به طول رودخانه امتداد مى‏ یابد. تنها انتقاد مخالفى که براى ساختمان این پل مى‏ شود کرد و آن از تصویر هم نمایان است آنکه، پل مزبور در مقابل جریان ضعیف و باریک زنده رود در بیشتر فصول سال بیش از، اندازه جنبه ظرافت دارد.”

و…

کی و چطور به بازدید از پل الله وردی خان برویم؟!

اصفهان شهری زیبا و دیدنی است که در تمام ایام سال سفر به آن جذاب و مفید می باشد اما اکثر هموطنان ما ایام نوروز را برای رفتن به آن انتخاب می کنند.به همین خاطر در این ایام بسیار شلوغ است. پس اگر قصد سفری آرام دارین و میخواهید تمام دیدنیها به خصوص پل منحصربه فرد سی و سه پل را ببینید در ایامی غیر از نوروز سفر کنید.  

دسترسی به سی و سه پل ازخیابان کاوه، خیابان چهارباغ،میدان انقلاب میسر است و یا  دروازه شیراز چهارباغ و سپس سی وسه پل.

برای اقامت نیز هتل های زیبا و تمیز در انواع قیمتها در اصفهان وجود دارد که با بر سلیقه خود می توانید، اتاقی را رزرو کنید. البته در ایام تعطیل و پر بازدید، شهرداری اصفهان قسمتهایی از شهر را برای اسکان مسافرین در نظر گرفته و میتوان چادر مسافرتی برده و در آنجا برپا کرد.

توصیه های دوستانه کارناوالی

ساختمان سی و سه پل از لحاظ ظاهری تغییر زیادی نسبت به سا های اولی خود نکرده است، پس ما نیز طوری از این میراث نگهداری کنیم که نسل های آبنده نیز لذت قدم زدن بر روی پل و نطاره نظم طاق های آن در طول پل و.. را تجربه کنند.

در سال هاس اخیر آب زاینده رود خشک شده وفقط در بعضی مواقع پر بارش آب سد را باز می کنند و آب بر زیر پل جریان می یابد و امکان قایق سواری(تفریحی) فراهم می شود. قبل از رفتن از وضعیت پل مطلع شوید.

در فصل بهار معمولا توریست های غیر ایرانی زیادی در این شهر دیده می شوند، مثل همیشه مهمان نوازی و فرهنگ و هنر دوستی خود را به آنها نشان دهیم. از انداختن زباله و نوشتم یادگاری بر طاق ها خودداری کنیم.

در طبقه فوقانی قسمتی را برای استراحت گردشگران در نظر گرفته اند و میزها و صندلی هایی را چیده اند که می توانید با دوستان و خانواده ساعتی را در کنار پل بنشینید و با استکان چای نظاره گر این شاهکار هنر و معماری باشید.

ببینیم همراه با هم ویدیویی از پل زیبای الله وردی خان

حرف آخر

  …

به تن لحظه خود جامه اندوه مپوشان هرگز

تو به آیینه، نه، آیینه به تو خیره شده است

تو اگر خنده کنی او به تو خواهد خندید...