آنچه این روزها در بازار قابل پیش‌بینی نیست

مدتی است که نرخ دلار در کشور با اوج تحریم ها رو به افزایش بوده و به تبع آن، نرخ سایر ارزها نیز بالا رفته است؛ تا همین چند روز پیش، نرخ دلار با نوسانات جزئی در حد و حدود کمتر از 3800 تومان نوسان می‌کرد؛ اما امروز این نرخ‌ها سودای گرانی دارند و می‌خواهند تا می‌توانند بالا بروند.

چیزی که بیش از همه باعث نگرانی و تاسف شده وجود سودجویانی است که در این آشفته بازار، ارز با نرخ دولتی می‌خرند اما کالایشان را نرخ آزاد در بازار عرضه می‌کنند؛ مدیریت دقیق دولت در این خصوص شاید راهکاری برای مقابله یا مسکنی برای این درد در آشفته بازار ارز امروز باشد.

نحوه حمایت از صنعت مشخص شود

جلال منتظری، کارشناس امور اقتصادی در گفت و گو با ایسنا معتقد است: اگر قرار است از صنعتی در یک کشور حمایت کنیم باید نوع صنعت مشخص شود، مثلا در الگوی توسعه چین گفته شده 180 صنعت مورد حمایت واقع شده و مابقی این صنعت ها به دنبال این صنایع مادر حرکت کنند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات علمی فرهنگی تهران تصریح کرد: باید ابتدا انتخاب کنیم که کدام صنایع به عنوان صنعت های پیشرو حرکت کنند؛ یعنی حمایت محدود از صنایع منتخب شود چون اقتصاد علم کمیابی است.

وی با بیان این که حمایت باید مشروط به عملکرد باشد، تصریح کرد: مثلا صنعت خودروسازی را 40 سال مورد حمایت قرار داده‌ایم بدون مشروط شدن به عملکرد آن؛ حمایت های تنازلی یعنی اگر امسال به تعرفه برحمایت‌های خودرو نمره 70 داده شد، طی سال های بعد کاهش پیدا کند؛ انتظار می رود در اثر رقابت با شرکت‌های برتر خارجی، همان صنعت نوآوری وارد کشور کند و حمایت به سمت صنعت های دیگر برود.

نداشتن سند کلی توسعه صنعتی از مشکلات ساختاری تولید است

منتظری خاطرنشان کرد: نداشتن یک سند توسعه صنعتی مشخص از مشکلات ساختاری در تولید داخل کشور بوده که تولیدات را دچار چالش می‌کند اما در کوتاه مدت این که آزاد سازی نرخ ارز چه اثری دارد، بستگی به سیاست‌های حمایتی خواهد داشت.

استاد دانشگاه تهران با اشاره به این که فرض کنیم کشور ایران در یک بازه دو ساله درگیر تحریم هایی بود که ارز وارد کشور نمی‌شد؛ در مورد تامین کالاهای اساسی مانند دارو  یادآور شد: در صورتی که تحریم‌های فلج کننده در راه باشد، صادرات نفت ما را دچار مشکل می‌کند بنابراین همین مقدار ذخیره ارزی موجود به زودی تمام می شود؛ در چنین شرایطی هستیم باید بحران موجود را درک کنیم و ما مجبور به تقسیم کالاها به اهم و مهم هستیم.

افزایش ارز بر تورم وارداتی تاثیر گذار است

قاسم نوروزی، کارشناس مسائل اقتصادی در گفت و گو با ایسنا، با تاکید بر این که قاعده ای در تورم اقتصادی با نام تورم وارداتی بوده که افزایش قیمت ارز باعث ایجاد تورم وارداتی می شود، گفت: قیمت کالاهایی که از خارج از کشور با ارزهای خارجی وارد شده و قیمت گذاری می شود، طبیعتا با رشد قیمت ارز، افزایش می یابد.

 عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد قائمشهر بیان کرد: قیمت برخی کالاها که مستقیما به عنوان کالای نهایی مصرفی ما وارد کشور می‌شوند، مانند خودرو و لوازم خانگی با افزایش نرخ دلار، افزایش می یابد. کالاهای واسطی هم وجود دارد که باید برای تولید در صنایع یا شرکت‌ها و داروسازان خریداری شود؛ مواد اولیه با افزایش دلار افزایش داشته و هزینه تمام شده تولید را بالا برده و در نهایت قیمت نهایی کالا بالا می‌رود.

استاد دانشگاه آزاد قائمشهر با بیان این که اگر پیش بینی شود که حتی دلار 100 درصد افزایش قیمت داشته باشد، حدود 20 درصد تورم در داخل کشور ایجاد می کند که اثر مستقیم افزایش نرخ دلار است، ادامه داد: با توجه به افزایش قیمت دلار در بازار آزاد که امروزه بین 11 تا 12 هزار تومان بوده، دولت ارز دولتی را 4200 تومان اعلام کرده است.

افزایش قیمت کالاها با خرید مواد اولیه به نرخ ارز دولتی منطقی نیست

نوروزی تصریح کرد: دولت برای واردات کالای اساسی مانند مواد غذایی و دارو دلار دولتی در نظر گرفته و قاعده این است که این اقلام وقتی با دلار 4200 ارزش گذاری می شوند پس نباید قیمت این کالاها با افزایش ارز بالا برود؛ این افزایش قیمت منطقی نیست؛ یعنی رشد ناگهانی قیمت این اقلام طی چند روز اخیر در بازار ربطی به افزایش ارز و دلار ندارد؛ اثر ارز روی قیمت این کالاهای اساسی بسیار ناچیز است، چون با دلار دولتی وارد می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد قائمشهر با اشاره به این که موضوع نظارت دولت، دستگاه‌های ناظر بر واردات این کالاها و ارزی که به وارد کنندگان این کالاها اختصاص داده می شود؛ بسیار مهم است، گفت: به طور مثال واردات موبایل که دولت با دلار 4200 تومانی به واردکنندگان موبایل داده اما این افراد یا بخشی از این اقلام وارداتی را وارد بازار ارز کرده و اصلا کالا به بازار عرضه نکردند یا اگر خرید کالا صورت گرفته با دلار 4200 وارد و با دلار 10 تومان قیمت نهایی شده را عرضه کردند که اثرش بسیار وحشتناک بوده است.

وی افزود: در دولت دهم نیز این مساله را شاهد بودیم که واردکنندگان خودروهای لوکس با دلار 1200 تومانی خودروها را وارد کشور و با دلار 3800  تومانی قیمت گذاری می کردند؛ که آن رانت کلان مافیای وارداتی است؛ نظارت دقیق و کنترل شده دولت باعث می‌شود تا قیمت کالاهای اساسی به خاطر نوسانات ارز بالا نرود.

افزایش قیمت مواد لبنی به خاطر رشد افزایش ارز نیست

نوروزی خاطرنشان کرد: در حال حاضر  نرخ مواد لبنی حدود 100 درصد بالا رفته و اما علت  آن رشد دلار نیست؛ بخشی از آن به تورم ناشی از کمبود عرضه بر می‌گردد؛ یعنی تولیدکنندگان داخلی یا مواد اولیه‌ای برای تولید کالا باید وارد می‌کردند به خاطر تحریم در اختیارشان نیست و یا محدود یا کمیاب است یا تولید نمی شود و یا اگر تولید شود مجبور به افزایش قیمت تمام شده کالا می شوند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: بخشی مربوط به نبود مواد اولیه برای تولید کالا و بخشی دیگر مربوط به رفتار سوداگرانه تولیدکنندگان داخلی است؛  تولیدکنندگان در بازار فعلی با وجود شرایط بد اقتصادی کالاها را عمدا وارد بازار نمی‌کنند یا محدود عرضه می‌کنند که با این قیمت تعادل بین عرضه و بازار از بین رفته و افزایش پیدا می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد قائمشهر خاطر نشان کرد: تحریم های موجود در کشور نیز به افزایش قیمت‌ها ربط پیدا می‌کند؛ یعنی وقتی تحریم می شویم کالاهای صنعتی مثل دارو وارد کشور نمی‌شود یا آن شرکت در خارج از کشور اجازه وارد کردن مواد اولیه خود را به کشور ما نمی‌دهد؛ در نتیجه مواد اولیه کمیاب و با افزایش قیمت روبه رو می‌شویم؛ مثل شرکت رنو یا هیوندای که با توجه به تحریم هایی که در ایران است، اجازه ورود خودروهای خود را به ایران نمی‌دهد؛ طبیعتا قیمت آن در بازار ایران با افزایش روبه رو می شود.

دلالی ارز و بورس بازی ارز اثر غیر مستقیم در افزایش ارز در کشور دارد

این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: بخشی مهمی از نقدینگی حتی تولیدکنندگان اصلی یا بانک ها ممکن است به جای این که به بخش تولید یا به بخش زیر ساختی اختصاص  یابد به سمت بخش غیر تولیدی جهت داده شود؛ در بلندمدت این رفتار ممکن است باعث رکود بخش‌های تولیدی و خدماتی شده و تورمی را انتظار داشته باشیم که حتی شدیدتر از تورم وارداتی باشد.

راهی برای جلوگیری از افزایش قیمت ها در کشور وجود ندارد

محمد نصراللهی، کارشناس مسائل اقتصادی در گفت و گو با ایسنا بیان کرد: لوازم و قطعات وارداتی با افزایش دلار بالا رفته و راهی برای جلوگیری از این افزایش قیمت ها نیست؛ مواد اولیه کالاها و مواد غذایی از جمله قند و روغن وارداتی بوده و با این افزایش قیمت ارز باید آنقدر بالا رود تا به نرخ جدید ارز برسد و این رشد قیمت مسئله‌ای طبیعی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد بابل گفت: اگر رشد سه برابری قیمت ارز داشته باشیم قیمت کالاها نیز در بازار به رشد سه برابری خود برسد؛ توزیع ارز دولتی توسط دولت به وارد کنندگان مواد اولیه کالاهای اساسی نمی‌تواند جلوی افزایش قیمت‌های ارز در بازار را بگیرد. کنترل وارد کنندگانی که نرخ دولتی ارز را برای خرید مواد اولیه از دولت دریافت کردند، بسیار سخت است. وارد کنندگان، مواد اولیه خود را با نرخ دولتی می خرند اما در بازار فروش با نرخ بازار آزاد به فروش می رسانند؛ کنترل دقیق این افراد کاری نشدنی است.

نصراللهی افزود: راهی که بتوان از آن خروجی بهتری داشت؛ دادن یارانه به افرادی است که مواد اولیه خود را با قیمت آزاد ارز در بازار خریداری کردند؛ از این راه می توان کنترل بهتری بر بازار فروش داشت؛ در دست داشتن دلار با قیمت دولتی طبیعتا فساد را به دنبال خواهد داشت.

این کارشناس مسائل اقتصادی خاطر نشان کرد: روند افزایشی قیمت دلار در بازار بستگی به مدیریت درست آن دارد؛ اگر مدیریت توانمند باشد، می‌تواند قیمت ها را پایین بیاورد؛ برخی از کارشناسان با پایین آمدن قیمت ارز موافق نیستند اما این حرف درست نیست زیرا کاهش ارز می‌تواند آرامش را دوباره به بازارها بیاورد.

وی گفت: تا زمانی که تورم و تحریم در کشور داشته باشیم؛ نمی توان افزایش قیمت ارز را ثابت نگه داشت؛ اگر از قبل بدون تنش‌ها اجازه بالا رفتن آهسته ارز را در بازار می دادیم، امروز شاهد این گونه رشد قیمت نبودیم.

گزارش از بهناز مقدس خبرنگار ایسنا