کارشناسان حوزه محیط‌زیست می‌گویند «کابوس»ها و نگرانی‌هایی که پیش از آمدن عیسی کلانتری به سازمان محیط‌زیست داشتند اکنون به تحقق پیوسته و حرف و عمل کلانتری در حوزه‌های مختلف متناقض بوده است.
به گزارش ، قانون در ادامه نوشت: ریاست عیسی کلانتری بر سازمان محیط زیست از همان زمان که نامش به عنوان یکی از گزینه‌های ریاست این سازمان مطرح شد با نگرانی‌هایی میان کارشناسان و فعالان محیط زیست همراه بود. منتقدان کلانتری نگران نگاه سازه‌ای و همچنین عدم حاکمیت نگاه محیط زیستی در حوزه‌های مدیریتی پیشین وی بودند. این منتقدان می‌گفتند کلانتری کسی است که توسعه نیشکر را در خوزستان گسترش داد و این موضوع منجر به نابودی و دست کم خسارت‌های گسترده در محیط زیست این استان شد. همچنین طرح پیشنهادهای گوناگون سازه‌ای از جمله انتقال آب برای نجات دریاچه ارومیه به این نگرانی دامن زده بود. حمایت از محصولات تراریخته از دیگر نگرانی‌های فعالان محیط زیست نسبت به ریاست کلانتری بر این سازمان بود. نگرانی‌هایی که اکنون باگذشت یک سال از حضور او در این سازمان دشواری چندانی برای قضاوت درباره عملکرد او به جا نمی‌گذارند.
به‌رغم اعلام نگرانی شماری از فعالان محیط زیست، بسیاری از چهره‌های این حوزه با آمدن او تاکید کردند که نباید پیش‌داوری کرد و باید چشم به راه اجرای برنامه‌های او نشست.
همان زمان حسین آخانی، استاد دانشگاه درباره پیش بینی وضعیت سازمان محیط زیست در دوران تصدی عیسی کلانتری به مهر گفت: پیش بینی رفتار کلانتری مشکل خواهد بود زیرا کلانتری امروز با زمان وزارت تفاوت جدی دارد و اکنون چند سال است که مدیریت ستاد احیای دریاچه ارومیه را برعهده داشته است.آخانی ادامه داد: انتظار ما این است که به حرف هایی که مطرح کرده پایبند باشد زیرا به گفته خود او ادامه این راه تمدن ایرانی را به نابودی می کشاند. امیدواریم ایشان دخالت های اشتباه مهندسی در حوزه آب را متوقف کند اما در حوزه محیط زیست طبیعی، حفظ جنگل و مرتع و مناطق چهارگانه و حفظ تنوع زیستی واقعا نمی‌دانیم که چه سیاستی خواهد داشت و چه برنامه هایی را خواهد آورد.
اسماعیل کهرم نیز درباره وضعیت احتمالی پیش روی سازمان محیط زیست در زمان مدیریت عیسی کلانتری گفت: کلانتری حداقل صریح‌اللهجه و گردن کلفت است. کسی که در این مقام قرار می گیرد باید شخصیت وجیه‌المله باشد و به هر حال هر کس رییس سازمان است مردم باید به او کمک کنند.
محمد درویش هم در این باره گفت: مهم‌ترین ویژگی کلانتری شفافیت و شجاعتش است. این ویژگی‌ها برای یک رییس در سطح سازمان محیط زیست ویژگی‌های مثبتی است. خودش گفته قبول دارد در گذشته اشتباه‌های جدی در دوره هشت ساله وزارت کشاورزی انجام داده و این شجاعت در خیلی از مدیران ما وجود ندارد که اعتراف کنند اشتباه می‌کرده‌اند. ما این امیدواری را برای کلانتری داریم اما قضاوت درباره ایشان را باید منوط کنیم به زمانی که برنامه‌هایش را اعلام کند و ببینیم در طول ماه‌های آینده چگونه رفتار خواهد کرد.انتظاری که البته چندان طول نکشید تا به قضاوتی روشن بدل شود!
امیدواران را چه شد
باگذشت یک سال از سکانداری عیسی کلانتری در سازمان محیط زیست، اغلب کارشناسان زبان به انتقاد گشودند و حتی آنان که بر ضرورت تامل برای بررسی عملکرد کلانتری تاکید داشتند هم به سرعت امید از او بریدند. موضوعی که تلاش خبرنگار را برای ارائه نظرات طیفی از مخالفان و موافقان کلانتری و حفظ تعادل در گزارش عملکرد او را با دشواری فراوان همراه کرد.
محمد درویش که پیشتر تاکید کرده بود باید به کلانتری برای ارائه برنامه‌هایش مهلت داد، به فاصله کوتاهی سازمان محیط زیست را ترک کرد. وی درباره عملکرد یک ساله رییس سازمان محیط‌زیست در دولت دوازدهم، با اشاره به سخنان عیسی کلانتری مبنی بر رد تنها 9 طرح از میان 263 طرح پیشتر «معطل مانده» در محیط زیست گفت: چگونه می‌شود با تغییر رأس یک سازمان تمام ماتریس‌های نظارت بر طرح‌های توسعه دگرگون شده باشد. چرا با تغییر یک آدم سیاست‌ها در یک سازمان 180 درجه تغییر پیدا کند؟ این پرسش جدی است که همه فعالان محیط زیست دارند.
درویش ادامه داد: سازمان محیط زیست سال‌ها تاکید می‌کرد که به خاطر حفظ ملاحظات ایمنی زیستی درباره محصولات دستکاری ژنتیکی باید با وسواس بیش از حد جلو برویم در صورتی که الان با تغییر رییس سازمان حتی کلاس آموزشی در سالن سرو گذاشته‌اند و همه کارشناسان را مجبور کرده‌اند که در آن کلاس‌ها شرکت کنند تا یاد بگیرند که چرا محصولات دستکاری ژنتیکی خوبند و همه ملاحظاتی که در طول تصدی روسای مختلف سازمان حاکم بوده را کنار گذاشته‌ایم.
وی تصریح کرد: مواضع عیسی کلانتری درواقع به پروژه محیط‌زیست‌هراسی می‌دمد و باعث می‌شود هم مردم و هم دولت بگویند این چه سازمانی است که اگر بخواهد به وظایفش عمل کند 80 درصد توسعه کشور باید متوقف شود پس بهتر است خود این سازمان متوقف و تعطیل شود. این نگاه بسیار خطرناک است و به نظرم مجلس شورای اسلامی باید وارد عملشود و اجازه ندهد این روند ادامه پیدا کند.
حرف و عمل کلانتری متناقض است
با این حال استادان و کارشناسان در این نگاه مثبت به چشم‌انداز حضور کلانتری در سازمان محیط‌زیست در سال‌های پیش رو شریک نیستند.حسین آخانی که زمانی تاکید کرده بود نباید شتابزده به نقد او پرداخت، اکنون باگذشت یک سال از حضور او در سازمان محیط زیست گفت: حرف و عمل عیسی کلانتری متناقض بوده است و کسانی که او را برای ریاست سازمان محیط‌زیست انتخاب کردند او را نه برای نجات محیط زیست بلکه برای صدور مجوز آوردند.
این استاد زیست شناسی دانشگاه تهران تاکید کرد: کلانتری شخصیت بسیار متناقضی دارد. اوبه تازگی صحبت کرده و گفته ما اگر بخواهیم ملاحظات زیست محیطی را رعایت کنیم 80 درصد کارخانه‌ها باید تعطیل شوند، بعد در عین حال می‌گوید که طرح‌های بسیار زیادی تا به حال در محیط زیست معطل مانده بود و بر خلاف قانون جلوی این‌ها گرفته شده بود و همان‌طور که می‌بینیم او اکثر این طرح‌ها را تایید کرده است.آخانی افزود: این تناقض معنایش این است که کلانتری ضمن اینکه قبول دارد چیزی که تا به حال اتفاق افتاده غلط بوده است و چه در حوزه کارخانه‌ها و صنایع و چه در حوزه آب که خودشان همیشه جزو منتقدان بوده‌اند سیاست‌ها درست نبوده اما الان که سر کار آمده همان سیاست‌های غلط را با شدت بسیار بیشتر پیگیری می‌کند.وی تصریح کرد: کلانتری را برای نجات محیط‌زیست ایران نیاورده‌اند بلکه برای اینکه خیلی از برنامه‌ها و پروژه‌هایی که به نحوی مدیریت قبلی سازمان تا حدودی جلویش را گرفته بود آوردند تا مجوزها را صادر کند و دیدید که ظرف مدت دو ماه هم اکثر این‌ها را تایید کرد و اجرا شد.
ما را به خیر تو امید نیست، شر مرسان
با این همه حتی چنین مواضعی هم تندترین نقدها به عیسی کلانتری نبود. شاید بتوان گفت مهم‌ترین مخالفان او در حوزه محیط طبیعی و تنوع زیستی بودند. کلانتری هر بار که از مشکلات محیط زیست نام می‌برد از عنوان کردن مسائل تنوع زیستی و مثلا انقراض یوزپلنگ که به گونه شاخص حیات وحش و نماد ملی محیط زیست بدل شده بود ابا داشت و حتی در مراسم روز تنوع زیستی حاضر به سخنرانی نشد و در ردیف انتهایی سالن نشست و بخش ویژه و مفصلی از این برنامه را به تبلیغ محصولات تراریخته اختصاص داد. مشاور شورای عالی جنگل و عضو پیشین این شورا درباره عملکرد عیسی کلانتری در حوزه محیط زیست طبیعی در یک سال حضورش در این سازمان گفت: این یک‌سال پر از دغدغه و مصیبت‌های محیط زیستی از بس سخت گذشت که انگار صد سال پیش بود وقتی اسم کلانتری به‌طور غیر رسمی از کانال‌ها به عنوان رییس منتخب محیط زیست مطرح شد.
مرتضی شریفی افزود: زمان آمدن کلانتری در پاسخ به نگرانی‌ها همیشه جوابم این بود که نباید پیش‌داوری کنیم و با توجه به عملکردش نقد یا تقدیر می‌کنیم. در مدت یک سال چنین کردیم اما آرزو به دل ماندم که یک عملکرد مثبت در محیط زیست طبیعی داشته باشد تا تقدیر هم بکنیم.
وی تصریح کرد: اگر بخواهیم عملکرد یک‌ساله عیسی کلانتری در محیط‌زیست را در چارچوب ویژگی‌هایی که قبل از حضورش تعریف کردیم ارزیابی کنیم، در حوزه تراریخته‌ها آنچه دغدغه داشتیم و برای‌مان کابوس بود با آمدن کلانتری به واقعیت پیوست!
مشاور شورای عالی جنگل ادامه داد: در دوران کلانتری نه تنها قدمی در جهت اصلاح و اعمال مدیریت اصولی در مناطق چهارگانه برداشته نشد بلکه با چوب حراج بر این منابع ارزشی، اصول فنی و حقوقی مدیریت این منابع نقض می‌شود. محیط زیست بدون توجه به فلسفه وجودی پناهگاه حیات وحش، مغایر با چارچوب تعریف‌شده اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت، حتی با عدم توجه به دستورالعمل مصوب خود و مغایرت‌های قانونی، اصرار به تغییر کاربری و واگذاری حساس‌ترین بخش پناهگاه در جوار سایت مهم پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی را دارد.
شریفی تاکید کرد: وقتی چنین مدیرانی در راس امور قرار می‌گیرند از آنجا که اعتقادی به تخصص ندارند عرصه را برای تاخت‌و تاز زیر مجموعه مدیریتی و کارشناس‌نماهای غیر متخصص مهیا می‌کنند. چنین مجموعه‌ای حتی قادر نخواهد بود لااقل نقشه پایه شبکه مدیریت حیات وحش (شامل زیست‌گاه‌ها و کریدورهای ارتباطی) ارائه دهد. حتی در زیستگاه‌های ایزوله تحت مدیریت قادر به زون‌بندی و مهندسی زون و اعمال مدیریت نخواهد بود.
وی گفت: وقتی کسی به صراحت اعلام می‌کند هیچ‌گونه توان پاسخگویی علمی مسائل زیست‌محیطی را تا پنج‌درصد هم ندارم [عیسی کلانتری در نشست خبری 13 شهریور 96] چه اجباری است در عصر بحران و بحران‌های محیط زیستی هدایت کشتی شکسته محیط زیست در میان‌توفان‌های ویرانگر به چنین شخصی محول شود؟ البته که اعتراف شجاعانه‌اش جای تقدیر دارد!
محیط زیست در حوزه آب پاسخی ندارد که بدهد
یکی از مهم‌ترین عناوینی که مدافعان کلانتری پیش از آمدنش به سازمان مطرح می‌کردند تاکید او بر مساله منابع آبی بود. هر بار که از عیسی کلانتری در یک سال حضورش در سازمان محیط زیست درباره تنوع زیستی سوال شد، گفت آب، هر بار که از او درباره حیات وحش پرسیدند گفت آب، و حتی هرگاه درباره یوزپلنگ ایرانی که نماد محیط زیست ایران است از او پرسیدند گفت آب! اما به راستی سازمان محیط زیست در حوزه آب چه کرده است؟
دبیر انجمن مهندسان صنعت آب خوزستان در این باره گفت: مصوبه دقیق هیات وزیران این است که تعیین حق آبه تالاب‌ها با سازمان حفاظت محیط زیست است و تخصیص حق آبه تالاب‌ها با وزارت نیرو است. یعنی آن عددی که سازمان حفاظت محیط‌زیست به عنوان حق آبه یک تالاب تعیین می کند آن خیلی در زنده نگه‌داشتن آن تالاب تعیین کننده است. حالا کافی است سازمان محیط زیست در یک جایی و بنا به یک مناسبتی، مثلا بر اساس توافقی که با دستگاهی صورت داده، آن عدد را پایین‌تر اعلام کند.
حمیدرضا خدابخشی تصریح کرد: خیلی جالب است که به‌رغم تمام حساسیت‌هایی که روی بزرگ‌ترین تالاب‌های کشور در استان خوزستان یعنی شادگان و هورالعظیم وجود دارد، سازمان حفاظت محیط‌زیست برای محاسبه حقابه آن‌ها قرارداد نبسته است و زمانی که دلیلش را پرسیدیم جوابی نداشتند بدهند. من فکر می کنم مراوداتی بوده و به هر حال برنامه هایی برای بالادست این تالاب‌ها وجود داشته که به اصطلاح فشاری به سازمان حفاظت محیط زیست آمده تا برای این‌ها مطالعه رسمی انجام ندهد که بعد قابل استناد باشد و دیگر آن طرح‌ها و برداشت‌های بالادستی ممکن نشود. اگر این را تعیین می کردند عددی می شد که آن وقت بحث انتقال آب از کارون دیگر قابل طرح نبود.
به این ترتیب به نظر می‌رسد عیسی کلانتری که بارها مساله آب را «برند» شخصی خود و اولویت اول سازمان محیط زیست عنوان کرده نه تنها وظایف ابتدایی خود در این حوزه را دنبال نکرده که تصمیمات مخربی هم در این زمینه گرفته است. به این ترتیب با نیم‌نگاهی به دیدگاه کارشناسان حوزه‌های مختلف محیط‌زیست می‌توان گفت وی که اعلام کرده بود «محیط زیست در برابر فشارهای بیرونی نمی‌تواند زیاد مقاومت کند» خود یک‌تنه فشاری بیرونی بر محیط زیست به شمار می‌رود!
