در هر سال تحصیلی باید همواره موضوع معلمان و مقام و منزلت و اهمیت آنها در فرآیند توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جوامع بشری مورد توجه مردم و مسوولان قرار گیرد به همین دلیل بر آن شدیم نگاهی به توصیه‌های یونسکو در رابطه با مقام و منزلت معلمان بیندازیم که هشداری باشد برای مردم و مسوولان تا به این شغل شریف و مقدس بیش از گذشته توجه کنند و به اهمیت آن بیشتر واقف شوند .
به گزارش به نقل از اعتماد، این توصیه‌نامه در تاریخ 5 اکتبر 1966 در شهر پاریس پس از یک کنفرانس بین‌المللی آموزش در 13 فصل و 146 ماده تهیه شده است به همین دلیل روز 5 اکتبر مطابق با 13مهر روز جهانی معلم نامیده شده است. مهم‌ترین رکن این توصیه‌نامه این است که بیان می‌کند: «آموزش یک حق انسانی و بنیادی و حیاتی است و نقش اساسی معلمان در پیشرفت آموزش مسلم است و اهمیت پشتیبانی از معلمان به منظور توسعه جامعه بشری پیشرفته انکارناپذیر است.»
تمام ماده‌ها و بندهای این توصیه‌نامه دارای اهمیت است و نکات بسیار ظریفی را بیان می‌کنند. در این نوشتار بر سیاق اختصار به بعضی از مواد آن اشاره‌ای گذرا می‌کنیم:
1- تعریف معلم: در ماده 1 بیان شده الف: معلم به کلیه کسانی اطلاق می‌شود که مسوولیت آموزش دانش‌آموزان را در تمامی مقاطع اعم از نظری و فنی و حرفه‌ای بر عهده دارند ب: مقام و منزلت را هم شامل احترام و قدردانی از معلمان می‌داند و هم به معنای لزوم انجام کار و پاداش و مزایای اصولی و مناسب گروه شغلی آنها.
2- در ماده 5 بیان شده «همان طور که درخشش، پیشرفت و نیاز به آموزش و پرورش قابل مشاهده و تقدیر است مقام و منزلت معلم نیز باید با این توانمندی متناسب باشد.» در ماده 6 گفته شده «تدریس همانند یک حرفه باید مورد توجه قرار گیرد. این شغل یک خدمت عمومی است که به معلمانی دانشمند و خبره نیازمند است.»
3- سازمان معلمان: در این توصیه‌نامه در رابطه با سازمان معلمان (تشکل‌های غیردولتی که با مشارکت معلمان شکل می‌گیرد و در ایران در قالب کانون‌های صنفی فرهنگیان تجلی یافته است) وظایف متعددی قائل شده که باید در تعامل با آموزش و پرورش انجام گیرد از جمله ماده 9 در اهمیت آن چنین گفته « سازمان معلمان به عنوان یک جریان سودمند که می‌تواند بیشترین کمک را به پیشرفت آموزش و پرورش بکند باید مورد توجه قرار بگیرد این سازمان و آموزش و پرورش باید به منظور دستیابی به آموزش و پرورش پیشرفته با تعیین سیاست آموزشی به‌طور متحد عمل کنند.»
4- «نقش‌های متعددی در این توصیه‌نامه برای سازمان معلمان قائل شده است که بعضی عبارتند از ماده 71» ضوابط حرفه‌ای مرتبط با عملکرد معلم را باید با مشارکت سازمان معلمان تبیین و تثبیت کرد «ماده 73» آیین‌نامه انضباطی یا سلوک رفتاری باید توسط سازمان معلمان تبیین شود. قوانین شایسته به تضمین حیثیت شغلی و انجام وظایف حرفه‌ای مطابق با قواعد اعتقادی کمک می‌کند «ماده 82» دستمزد یا مزایا و نحوه کار معلم، باید از طریق فرآیند مذاکره بین سازمان معلمان و سازمان استخدام کشوری تعیین شود «ماده 89» ساعات کار موظفی معلمان در روز و هفته باید با مشورت سازمان معلمان تعیین شود.»
5- سیاست‌ها و اهداف آموزش و پرورش: در ماده 10 این اهداف بیان شده که بعضی از بندهای آن ذکر می‌شود بند دال «از آنجا که آموزش یک عامل اساسی در رشد اقتصاد است برنامه آموزشی باید بخش منسجمی از برنامه‌ریزی اقتصادی و اجتماعی را که به منظور توسعه شرایط زندگی در نظر گرفته شده است، تشکیل دهد «بند ح» به عنوان یک هدف آموزشی، هیچ کشوری نباید به کمیتی اندک قانع باشد بلکه باید به دنبال توسعه کیفی باشد. بند «ل» با توجه به اینکه دستیابی به آرمان و هدف‌های آموزشی ارتباط مستقیم و بستگی زیادی به امکانات مالی دارد، باید در تمامی کشورها درصد قابل توجهی از بودجه ملی برای توسعه آموزشی در نظر گرفته شود.»
6- گزینش معلم: در رابطه با گزینش معلمان در فصل پنجم چند توصیه شده است «ماده 13» جهت تعیین و انتخاب متقاضیان این شغل، باید با انجام یک آزمون و مطابق با موازین حقوقی، یک دوره مورد تایید در مرکز تربیت معلم گذرانده شود. «ماده 14» تربیت معلم مبنا و اساس کار معلمی قرار گیرد. معلم، آموزش و پرورش را تکمیل می‌کند این تربیت باید متضمن عشق به خدمت باشد، عشق به خدمت داوطلبان را شایسته شغل معلمی می‌کند «ماده 22» یک برنامه تربیت معلم باید شامل دوره‌های آموزش عالی، آموزش اختصاصی و کسب مهارت تربیتی باشد. «ماده 28» مراکز تربیت معلم باید از شکل مرکز تربیت نیروی انسانی و حالت نظری به صورت یک مرکز توسعه خدمات آموزشی درآید این امر باعث ایجاد هماهنگی بین مدارس و نتایج حاصل از تحقیقات و در نهایت پیشرفت فنون تدریس می‌شود، پیشرفت فنون تدریس نیز سبب می‌شود که مدارس و معلمان در کارشان کارآزموده‌تر شوند.»
7- در خصوص پیشرفت و ترفیع شغلی معلمان: ماده 43 مسوولیت‌ها در آموزش و پرورش، همانند بازرس، رییس آموزش و پرورش، مدیر واحد آموزشی و یا دیگر مسوولیت‌های مخصوص باید تا حد امکان به معلمان کارآزموده سپرده شود. «ماده 44» ارتقا باید توسط مرجعی شایسته و بر اساس ارزیابی دقیق و بی‌طرفانه از صلاحیت‌های معلمان برای احراز پست جدید صورت گیرد. تعیین معیارهای شغلی جهت ارتقاء با توجه به شرح وظایف و مشورت با سازمان معلمان امکان‌پذیر است.»
8- امنیت شغلی معلمان: «ماده 45» به منظور علاقه‌مند شدن معلمان به آموزش و پرورش، استخدام رسمی و امنیت شغلی ضروری است. معلمان باید در مقابل تغییرات درونی تشکیلات اداری یا مدارس حمایت شوند.
9- در خصوص معلمان زن: توصیه اکید شده که باید به گونه‌ای برای آنان برنامه‌ریزی شود که بتوانند مسوولیت‌های خانوادگی خود را انجام دهند. مساله ایجاد شیرخوارگاه و مهد کودک و انتخاب محل کار نزدیک به محل زندگی از جمله این توصیه‌ها است.
10- استقلال شغلی: قسمتی از ماده 61 چنین است باید به معلمان در انتخاب و تعدیل موضوعات تدریس، انتخاب کتاب‌های کمک درسی و روش‌های کاربردی تدریس، ارایه طرح درس و استفاده از یاری کارشناسان تعلیم و تربیت اختیارات لازم داده شود. «ماده 62 » معلمان و سازمان‌شان باید در توسعه دوره جدید کتاب‌های کمک درسی و راهنمای تدریس مشارکت کنند. «ماده 63» هر سیستم بازرسی یا نظارت باید باعث تشویق، دلگرمی و کمک به معلمان در اجرای وظایف حرفه‌ای‌شان باشد و نباید به کم شدن استقلال، قوه ابتکار و تعهد معلمان منجر شود.
11- ساخت و ساز مدارس و مسکن معلمان: ماده «108» مدارسی که ساخته می‌شوند باید ایمن باشند طراحی همه جانبه و اسکلت ساختمان (معماری) باید جالب توجه باشد در ساخت مدارس باید به اهمیت تدریس موثر و فعالیت‌های فوق برنامه واقف بود. «ماده 111» ضروری است برای معلمان و خانواده‌شان در مناطق دور دست مسکن شایسته و ترجیحا مستقل در نظر گرفته شود و یا با دادن کمک هزینه جهت اجاره منزل، در رفع این مشکل کوشید.
12- دستمزد معلمان: «ماده 114» از جمله عوامل مختلفی که بر مقام معلم تاثیر دارد اهمیت پرداخت دستمزد است در دنیای کنونی کیفیت دیگر عوامل، همانند ثبات یا حرمتی که مطابق میل معلمان باشد به سطح درک جامعه از اهمیت کارشان بستگی زیادی دارد. از نظر اقتصادی و جایگاهی که معلمان در آن قرار می‌گیرند، باید به عنوان مادر مشاغل به آن نگریست. «ماده 115 بند الف» دستمزد معلمان باید انعکاس اهمیت کار این واحد اجتماعی و در نتیجه ارزش و منزلت معلمان باشد. «بند د» پذیرش اهمیت شغل معلمی به تعیین دستمزد کمک می‌کند در حقیقت و بدون هیچ شکی این مشاغل به کیفیت و تجربه بالایی نیاز دارد. بدون تجربه و کیفیت کار نمی‌توان مسوولیت‌های بزرگ را به دوش گرفت. «ماده 116» معلمان بر اساس دستمزدی جدول‌بندی شده که با همکاری و توافق سازمان معلمان تعیین شده حقوق دریافت می‌کنند. «ماده 117» ساختار دستمزد باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که باعث اعتراض و شورش نسبت به بی‌عدالتی‌ها نشود …
13- مراقبت‌های پزشکی: «ماده 128» در مناطقی که خدمات پزشکی کمیاب است، معلمان باید به منظور دسترسی به مراقبت‌های پزشکی به میزان لازم هزینه سفر دریافت کنند.
14- تشخیص تعداد معلم مورد نیاز: ماده 141 «بند ب» برای تعیین و تشخیص تعداد معلم و کمبود در این زمینه باید رابطه‌ای ثابت تعریف شود. وجود کلاس‌های پرظرفیت و افزایش غیر‌عقلانی ساعات تدریس موظف با اهداف و فعالیت‌هایی آموزش و پرورش ناسازگار است و باعث خسارت به دانش‌آموزان می‌شود. مدیران شایسته نباید این مصلحت‌های غیرلازم را بپذیرند و ادامه دهند، آنها باید به فوریت درصدد جبران این مصلحت‌ها برآیند. «ماده 145» متولیان امور باید توجه داشته باشند که بهبود و اصلاحات در رفاء و وضعیت مالی معلم و چگونگی کار و زندگی معلم، مبین مقام و منزلت معلم است استخدام و امنیت شغلی بهترین راهکار برای فایق آمدن بر هر کمبود است.
