نمای ۱۵۰روزه از ذخایر آبی

زمستان امسال وضعیت بارش‌ها مطلوب بود و حتی در برخی نقاط کشور بارش‌های سنگین برف اتفاق افتاد، اما با وجود زمستانی پربارش، همچنان در برخی استان‌ها و حوضه‌های آبریز درجه یک و دو، میزان ریزش‌های جوی اعداد منفی را نشان می‌دهند. ارزیابی‌ها بیانگر آن است که میزان بارندگی‌های کشور از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهرماه) تا 30 همن به 8/ 159 میلی‌متر رسیده است که این رقم در مقایسه با بارش‌های مدت مشابه سال گذشته، کاهش 13 درصدی و در مقایسه با میانگین 51 ساله افزایش 15درصدی داشته است.  نگاهی به‌وضعیت بارندگی‌های مناطق مختلف ایران نشان می‌دهد که تا نیمه زمستان امسال، استان‌های «گیلان» با 7/ 645 میلی‌متر، «مازندران» با 1/ 412میلی‌متر و «کهگیلویه‌وبویراحمد» با 9/ 373 میلی‌متر پربارش‌ترین استان‌ها و استان‌های «اصفهان» با 6/ 62میلی‌متر، «سمنان» با 9/ 62 میلی‌متر و «خراسان جنوبی» با 43/ 80 میلی‌متر کم‌بارش‌ترین استان‌های کشور بوده‌اند.

کارنامه حوضه‌های آبریز

آمارهای رسمی «دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت مدیریت منابع آب ایران» نشان می‌دهد، ارتفاع کل ریزش‌های جوی از آغاز سال آبی‌جاری (اول مهر 98) تا سی‌ام بهمن‌ماه (150روز ابتدایی سال آبی جاری) بالغ بر 8/ 159 میلی‌متر بوده است. این میزان بارندگی نسبت به میانگین دوره مشابه سال آبی گذشته (4/ 184 میلی‌متر) 13 درصد افت، نسبت به میانگین 11ساله (4/ 128 میلی‌متر) 24 درصد رشد و نسبت به میانگین 51 ساله (9/ 138 میلی‌متر) افزایش 15 درصدی را تجربه کرده‌اند.

اما پراکندگی میزان بارندگی‌ها در حوضه‌های آبریز درجه یک چگونه بوده است؟ مطابق با بررسی‌ها حوضه آبریز «خلیج‌فارس و دریای عمان» با ثبت 8/ 270 میلی‌متر و «دریای خزر» با ثبت 9/ 218 میلی‌متر بارش، پربارش‌ترین حوضه‌ها در 150 روز نخست سال آبی جاری لقب گرفته‌اند. در این میان حوضه آبریز «مرزی شرق» با ثبت 9/ 82 میلی‌متر و «قره‌قوم» با ثبت 4/ 101 میلی‌متر بارندگی‌، کم‌بارش‌ترین حوضه‌ها تا میانه زمستان امسال بوده‌اند.

از سوی دیگر، داده‌های آماری نشان می‌دهد تنها دو حوضه آبریز اصلی کشور، رشد بارندگی‌ها نسبت به‌مدت مشابه سال آبی 98-97 را به ثبت رسانده‌اند؛ حوضه‌‌های «مرزی شرق» با 123 درصد رشد و «فلات مرکزی» با رشد ناچیز یک درصد نسبت به مدت‌زمان سال آبی گذشته تنها حوضه‌هایی بوده‌اند که افزایش بارندگی‌ها را تجربه کرده‌اند.  اما در سایر حوضه‌ها که در لیست حوضه‌هایی که افت بارندگی‌ها را تجربه کرده‌اند چه گذشته است؟ براساس ارزیابی‌ها حوضه‌های آبریز «دریاچه ارومیه»، «دریای خزر»، «قره‌قوم» و «خلیج‌فارس و دریای عمان» به‌ترتیب بیشترین افت ریزش‌ها را در 150 روز نخست سال آبی‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ثبت کرده‌اند.

حوضه «دریاچه ارومیه» در بازه زمانی مورد بررسی 5/ 167 میلی‌متر بارندگی را به ثبت رسانده و نسبت به سال آبی گذشته (8/ 263 میلی‌متر)، افت 37درصدی را تجربه کرده است. میزان بارندگی در سه حوضه آبریز اصلی «دریای خزر»، «قره‌قوم» و «خلیج‌فارس و دریای عمان» هم نسبت به 150 روز نخست سال آبی گذشته افت 26 درصد، 22 درصد و 18 درصد داشته است. ارزیابی‌ها همچنین بیانگر آن است که تنها دو حوضه «دریای خزر» و «دریاچه ارومیه» افت بارندگی‌ها نسبت به میانگین 11 ساله را داشته‌اند و هر دو با افت 5 درصدی ریزش‌های جوی مواجه شده‌اند. اما به جز این دو حوضه کم‌بارش، در کارنامه میانگین 11ساله سایر حوضه‌ها، رشد بارندگی‌ها ثبت شده است. مطابق با داده‌های آماری، حوضه‌های «مرزی شرق» با رشد 104 درصدی، «خلیج‌فارس و دریای عمان» با رشد 33 درصدی، «فلات مرکزی» با رشد 31 درصدی و «قره‌قوم» با رشد 23 درصدی، 150 روز نخست سال آبی جاری را نسبت به میانگین 11ساله پشت سر گذاشته‌اند. اما برخلاف وجود حوضه‌های آبریز اصلی که در مقایسه با سال آبی گذشته و میانگین 11 ساله افت بارندگی‌ها را تجربه کرده‌اند، میانگین 51 ساله بارندگی‌ها از رشد بارش‌ها در تمام حوضه‌های آبریز حکایت دارد. طبق ارزیابی‌ها، بارندگی‌ها تا میانه زمستان امسال در 6حوضه اصلی آبریز «مرزی شرق»، «فلات مرکزی»، «خلیج‌فارس و دریای عمان»، «قره‌قوم»، «دریای خزر» و «دریاچه ارومیه» نسبت به میانگین 51 ساله به‌ترتیب با رشد 63درصد، 18 درصد، 16 درصد، 5 درصد،  درصد و 3 درصد همراه بوده است، البته به‌ جز حوضه «مرزی شرق» رشد بارش‌ها در میانگین بلندمدت آنچنان محسوس نبوده است. از سوی دیگر، در میان جداول وضعیت بارندگی تجمعی حوضه‌های آبریز درجه دوم هم، نام حوضه‌هایی که افت یا رشد بارندگی‌ها را به ثبت رسانده‌اند دیده می‌شود؛ میزان بارندگی‌ها در 30 حوضه آبریز درجه 2 از وضعیت نسبتا متعادل حوضه‌ها نسبت به میانگین 11ساله و 51ساله حکایت دارد. اما این تعادل در میانگین بارندگی‌های 150روز نخست سال آبی 99-98 نسبت به سال آبی گذشته دیده نمی‌شود؛ براساس ارزیابی‌ها در میانه زمستان سال آبی جاری نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته در 19 حوضه افت و در 11 حوضه آبریز رشد بارش‌ها تجربه شده است.

در حوضه آبریز اصلی «دریای خزر»، همه حوضه‌های زیرمجموعه «ارس»، «تالش، مرداب انزلی»، «سفیدرود بزرگ»، «رودخانه‌های بین سفیدرود و هراز»، «قره‌سو و گرگان»، «هراز و قره‌سو» و «اترک» افت بارندگی‌ها نسبت به مدت‌مشابه سال آبی گذشته را به ثبت رسانده‌اند. همچنین از میان 9 حوضه زیرمجموعه «خلیج‌فارس و دریای عمان»، حوضه‌های آبریز درجه 2، «مرزی غرب»، «کرخه»، «کارون بزرگ»، «جراحی و زهره»، «حله‌رود و رودخانه‌های کوچک» افت بارندگی‌ها و «مند، کاریان و خنج»، «کل، مهران و مسیل‌های جنوبی»، «بندرعباس، سدیج» و «رودخانه‌های بلوچستان» رشد بارش‌ها را ثبت کرده‌اند. در حوضه آبریز اصلی «فلات مرکزی» هم که 9 حوضه آبریز درجه 2 جانمایی شده است، پنج حوضه «دریاچه نمک»، «گاوخونی»، «طشک، بختگان و مهارلو»، «کویر مرکزی» و «کویر سیاهکوه، ریگ زرین» افت ریزش‌های جوی را نسبت به مدت‌زمان مشابه سال گذشته تجربه کرده‌اند. این در حالی است که هر سه حوضه زیرمجموعه حوضه آبریز اصلی «مرزی شرق»، افزایش بارندگی‌ها را در این بازه زمانی به ثبت رسانده‌اند.  اما آمارها نشان می‌دهد بارندگی‌ها در حوضه‌های درجه دوم، در پنج‌ماه نخست سال آبی‌جاری نسبت به میانگین 11ساله و 51ساله متعادل‌تر بوده است. مطابق با ارزیابی‌ها در مدت زمان مورد بررسی 18 حوضه آبریز درجه 2 نسبت به میانگین 11ساله رشد بارش‌ها را تجربه کرده‌اند و در این میان 11 حوضه آبریز افت و یک حوضه آبریز بدون تغییر میزان ریزش‌ها را ثبت کرده‌اند. در میانگین 51ساله نیز 10 حوضه آبریز نسبت به 150 روز نخست سال آبی جاری افت بارش‌ها و 20 حوضه آبریز دیگر رشد بارندگی‌ها را از سر گذرانده‌اند.

بارش‌ها در استان‌ها

اما بارندگی‌ها در استان‌های کشور چگونه بوده است؟ بررسی آمار بارش‌ها در 31 استان کشور در 151 روز ابتدایی سال آبی‌جاری نشان می‌دهد رکورددار بارش‌ها در مقایسه با مدت مشابه سال قبل (1/ 36 میلی‌متر)، استان «سیستان و بلوچستان» با ثبت 145 میلی‌متر است که 7/ 301درصد رشد را تجربه کرده است. پس از سیستان و بلوچستان، استان «هرمزگان» با ثبت 5/ 282 میلی‌متر در 151 روز نخست سال آبی جاری، نسبت به بازه زمانی سال آبی گذشته، رشد 8/ 164 را تجربه کرده و عنوان دومین استان با بالاترین رشد بارش را از آن خود کرده است.

کرمان هم با رشد 5/ 98 درصد بارش نسبت به مدت مشابه سال قبل، سومین استان با بالاترین رشد بارش کشور به‌شمار می‌رود. در این میان استان «ایلام» با افت 54 درصدی بارش‌ها نسبت به مدت‌مشابه سال آبی گذشته، کم‌بارش‌ترین استان کشور لقب گرفته است. پس از آن استان‌های «خوزستان» و «خراسان جنوبی» با ثبت افت 7/ 51 و 1/ 51 رصد نسبت به 151 روز نخست سال آبی قبل، دومین و سومین استان کم‌بارش محسوب می‌شود. همچنین ارزیابی‌ها نشان می‌دهد، 24 استان نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته افت بارندگی‌ها را تجربه کرده‌ و 7 استان هم رشد ریزش‌های جوی را به ثبت رسانده‌اند. از سوی دیگر، بررسی‌ها نشان می‌دهد 10 استان کشور در مدت زمان مورد بررسی، نسبت به میانگین بلندمدت افت بارش‌ها را در کارنامه خود ثبت کرده‌اند.