دکتر نفیسه بهیرائی؛ عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری، دکتر شهاب‌الدین فقیهی
آنژیوپلاستی کرونری یک درمان برای بیماری‌های عروق کرونر است. در این بیماری شریان‌های خون رساننده به ماهیچه قلبی (اصطلاحا به آنها عروق کرونر گفته می‌شود) باریک یا مسدود می‌شوند. روش کار آنژیوپلاستی شامل باد کردن یک بالن مخصوص به داخل عروق کرونر است تا جریان خون لازم برای قلب را بهبود بخشد. بعد از انجام آنژیوپلاستی، یک لوله فلزی قابل انبساط که اصطلاحا به آن استنت گفته می‌شود در شریانی که تازه باز شده قرار داده می‌شود. استنت در محل قرار می‌گیرد و از انسداد مجدد یا باریک شدن دوباره شریان جلوگیری می‌کند.
کاربرد استنت‌ها
2 نوع اصلی از استنت‌ها که در حال حاضر بیشترین کاربرد را دارا هستند شامل موارد زیر است:
استنت‌های فلزی ساده استاندارد که به آنها اصطلاحا استنت‌های برهنه هم می‌گویند (BMS) و استنت‌های شسته شده با دارو (DES) که در سال‌های اخیر رایج شده‌اند و معمولا با داروهای خاصی که مانع تنگ شدن دوباره شریان می‌شوند پوشش داده شده‌اند. نخستین استنت‌هایی که اجازه کارگذاری در شریان‌های قلبی را گرفتند از نوع BMS و اغلب از جنس فولاد زنگ نزن 3161(L) بودند.
در نسل دوم این استنت‌ها عمدتا از آلیاژ کبالت– کروم استفاده شد. DESها با آزاد کردن دارو از تکثیر سلولی جلوگیری می‌نمایند. این امر منجر به ممانعت از ایجاد بافت فیبروز و در نهایت ایجاد لخته می‌شود. پوشش این استنت‌ها معمولا از جنس پلمر است که دارو را نگه می‌دارد و آن را در داخل پلیمر عروقی آزاد می‌کند. در نخستین DESها از پوشش‌های بادوام استفاده کردند. اما بعدا پوشش‌های جدیدتر طراحی شدند که در حین یا بعد از آزاد شدن دارو تخریب می‌شوند و از بین می‌روند.
پوشش و تفاوت استنت
پوشش معمولا از راه غوطه‌وری یا اسپری کردن درون استنت ایجاد می‌شود و معمولا از یک تا 3 لایه تشکیل شده است: لایه داخلی برای چسبندگی، لایه میانی جهت نگهداری دارو و پوشش رویی برای تعدیل سرعت آزادسازی دارو است. لازم به ذکر است که فلزات کامپوزیت شده که در ساخت استنت‌ها به کار می‌روند از نظر قدرت و انعطاف‌پذیری با یکدیگر دارای تفاوت‌های می‌باشند. معمولا از موادی خاص برای طراحی و ساخت استنت‌ها استفاده می‌شود تا موجب زیست سازگاری و قابلیت ردیابی آنها از طریق رادیولوژی شود. مارکرهای شناسایی از طریق رادیوگرافی به پزشکان برای دیدن استنت‌ها کمک می‌نماید. معمولا آلیاژهای کبالت– کروم راحت‌تر قابل ردیابی بوده و با دوام‌ترند.
مزایا و معایب استنت‌های ساده و پوشش داده شده با دارو
باگذشت زمان بافت اسکار و دیواره شریان روی استنت رشد می‌کنند و بنابراین فلز جزیی از دیواره شریان می‌شود. بعضی اوقات رشد مجدد بافت در داخل استنت بیش از اندازه است و منجر به باریک شدن مجدد شریان که تنگی دوباره عروق نام دارد، می‌شود. در حدود 15-10 درصد افرادی که BMS دریافت می‌کنند احتیاج به درمان مجدد و بیشتر در آینده دارند. این درمان شامل آنژیوپلاستی مجدد یا حتی جراحی است. داروهایی که برای پوشش‌دهی استنت‌های نوع DES به کار می‌روند تشکیل بافت اسکار را کم می‌کنند و بنابر این احتمال تنگی مجدد عروق کمتر است. اما این داروها بر روی التیام طبیعی دیواره عروق اثر گذاشته و در مواردی ممکن است ریسک ایجاد لخته خون روی استنت را افزایش داده و باعث انسداد عروق و نهایتا حمله قلبی شوند اما اگر چه این ریسک در DESها بیشتر از BMSهاست اما بسیار نادر است. برای ممانعت از ایجاد لخته‌های خونی در افرادی که DES کار گذاشته می‌شود داروهای ضد انعقاد (معمولا آسپرین و کلوپیدگرل) طولانی‌تر از افرادی که BMS می‌گیرند تجویز می‌شود. (معمولا حداقل یک سال دارو می‌گیرند).
انتخاب صحیح نوع استنت با مشورت متخصص قلب
اگر بیمار در معرض خطر خونریزی زیاد است یا احتمالا در یک سال آینده تحت جراحی قرار خواهد گرفت، بهتر است از نوع BMS استفاده کند. این بدان علت است که ریسک خونریزی در فرد بیماری که مجبور به استفاده از داروهای ضد انعقادی است، بالا می‌رود و الزامی است که این داروها را تا زمانی که پزشک صلاح نداند قطع نشود. بنابراین اگر بیمار نیازمند به آنژیوپلاستی کرونری و یا کاشت استنت می‌باشد، بهتر است با متخصص قلب خود مشورت کند که چه نوع استنتی برای او مناسب است. مواردی که باید فرد بیمار برای استفاده از استنت‌ها رعایت کند به شرح زیر است:
پزشک خود را از هر گونه جراحی برنامه‌ریزی شده در آینده آگاه سازید.
اهمیت مصرف داروهای ضد انعقاد متعاقب کاشت استنت و زمان لازم برای کامل شدن طول درمان را درک کنید.
به خاطر داشته باشید که مصرف داروهای ضد انعقاد را بدون مشورت با متخصص قلب خود قطع نکنید.
