تشخیص استئوپروز (۱)

دکتر احمد رضا جمشیدی؛ فوق‌تخصص روماتولوژی

پوکی استخوان فاقد علامت کلینیکی است، زمانی که فرد علایم پوکی استخوان را بروز دهد، یعنی دچار عوارض این بیماری شده است، که ممکن است به صورت، کوتاهی قد، کم شدن ارتفاع مهره‌ها، شکستگی‌های میکروسکوپی یا ماکروسکوپی بروز کند.

در شکستگی‌های ماکروسکوپی، بیمار با درد کمر حاد مراجعه می‌کند ولی در شکستگی‌های میکروسکوپی با کمر دردهایی مزمنی که هیچ علتی نمی‌توان برای آن پیدا کرد، نمایان می‌شود، در این حالت با مراجعه بیمار به پزشک و بررسی تراکم استخوان وی، پوکی استخوان محرز می‌شود.

بنابراین، نمی‌توان برای تشخیص پوکی استخوان، تا مرحله بروز علایم بیماری منتظر ماند، بلکه باید هر چه زودتر اقدام به تشخیص و سپس درمان بیماری نمود.

تشخیص بیماری

در تشخیص پوکی استخوان، پیشرفت‌های زیاد انجام شده است در سال‌های قبل، تشخیص پوکی استخوان با استفاده از روش‌های رادیوگرافی انجام می‌گرفت، در بررسی با مشاهده کاهش ارتفاع مهره‌ای، لوسنت شدن جسم مهره (قسمت جسم مهره کاملا تیره و سیاه می‌شود).

اطراف مهره‌ها، به دلیل سیاه شدن جسم مهره، به صورت دنس و برجسته، نمایان می‌شود. این علایم زمانی ظاهر می‌شود که 30 درصد تراکم استخوان از دست رفته باشد، که در این حالت، کاملا پوکی استخوان بروز کرده است. بنابراین با استفاده از روش‌های رادیوگرافی، می‌توان بیماری را به خوبی تشخیص داد، ولی تشخیص در مرحله‌ای است که پوکی استخوان کاملا پیشرفت کرده است.با استفاده از این روش، نمی‌توان میزان پوکی استخوان را دقیقا تعیین کرد، فقط می‌دانیم که میزان پوکی بیش از 30 درصد است.

بیوپسی استخوان

استفاده از این روش نیز در سال‌های قبل انجام می‌گرفت، همان گونه که می‌دانیم، بیوپسی از بال استخوان ایلیاک انجام می‌شود، که این روش، با جراحی باز و یا با استفاده از دریل‌های مخصوص قابل انجام است.استفاده از روش بیوپسی، روش دقیق برای تعیین میزان پوکی استخوان است ولی استفاده از این روش، نه تنها روش تهاجمی است، بلکه نیازمند مهارت کافی پاتولوژیست است.همچنین استفاده از این روش، به دلیل تهاجمی بودن آن، قابل تکرار نیست.

سنجش تراکم استخوان

امروزه استفاده از روش  Bone Densitometryبه وسیله Dual energy x-Ray absorbsiometry (Dexa)a

روشی مناسب جهت تعیین تراکم استخوان است. این روش غیرتهاجمی است که علی‌رغم استفاده از اشعه ایکس، میزان استفاده از این اشعه بسیار ناچیز است. میزان اشعه ایکس در 100 نوبت دانسیتومتری به اندازه اشعه ایکسی است که در یک عکس قفسه سینه به فرد می‌رسد، یا به اندازه‌ای که به مدت یک ساعت در معرض اشعه نورخورشید قرار گرفته باشد.

مزایای استفاده از این روش، دقت بالا و قابل تکرار بودن آن است. حساسیتی حدود 90 درصد دارد، که امروزه به عنوان استاندارد طلایی پوکی استخوان توسط سازمان بهداشت جهانی پذیرفته شده است.

سنجش تراکم استخوان در چه قسمت‌هایی قابل انجام است؟

سنجش تراکم استخوان، در قسمت‌های مختلف بدن قابل انجام است. ظرف مدت چهار دقیقه می‌توان سنجش استخوان لگن و گردن فمور را انجام داد.

در حال حاضر اندازه تراکم استخوان در مچ دست و تمام قسمت‌های بدن نیز  انجام می‌شود. ولی محل‌هایی که به عنوان استاندارد تشخیص پوکی استخوان پذیرفته شده، ستون فقرات کمری و استخوان ران است که به عنوان استاندارد سنجش تراکم استخوان شناخته شده است و با اندازه‌گیری تراکم استخوان این دو قسمت، می‌توان برآیندی از کل بدن را به دست آورد.

در بیماران روماتیسمی یا افرادی که به علل مختلف دچار شکستگی‌های مکرر مچ دست می‌شوند، سنجش تراکم استخوان مچ دست کمک کننده خواهد بود. سنجش تراکم استخوان تمام بدن اطلاعات بیشتری را برای تشخیص پوکی استخوان نشان نمی‌دهد و چندان ضروری نیست. اغلب این نوع اندازه‌گیری، در مطالعات تحقیقاتی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین در مواردی نظیر بررسی چربی بدن نیز ممکن است مورد استفاده قرار گیرد...

برای خواندن بخش دوم- تشخیص استئوپروز- اینجا کلیک کنید.