توصیه های مفید برای جلوگیری از ابتلا به سرطان

متخصصان تغذیه انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی ایران، زیر نظر دکتر فروغ اعظم طالبان و دکتر تیرنگ‌رضا نیستانی

سرطان ناشی از تغییرات در DNA است. DNAها اسیدهای نوکلئیکی هستند که حاوی اطلاعات ژنتیکی و مبنای وراثت می‌باشند.

تغییرات منجر به تولید سلول‌های بدخیمی می‌شود که به سرعت تکثیر می‌یابند و سازوکارهای دفاعی طبیعی بدن نیز قادر به کشتن یا کنترل آنها نیستند.

سلول‌ها به هنگام تقسیم طبیعی، یعنی زمانی که تاخوردگی‌های DNA باز می‌شود تا از روی آن نسخه‌برداری شود، نسبت به عوامل سرطان‌زا آسیب پذیرند.

غالباً سرطان‌ها زمینه ارثی دارند، یعنی نوعی استعداد ابتلاء به بیماری در فرد وجود دارد که با عوامل محیطی از قوه به فعل در می‌آید.

سرطان‌ها ممکن است از عمل رادیکال‌های آزادی که به DNA یا دستگاه ایمنی آسیب می‌رسانند حاصل شود.

رادیکال‌های آزاد از فرایند اکسیداتیو پدید می‌آیند و عوامل بی‌شماری محرک این فرایندند که از جمله است سموم شیمیایی، برخی از چربی‌های رژیم غذایی، ویروس‌ها، مواجهه با مواد شیمیایی و آلاینده‌های صنعتی مانند آفت کش‌ها، علف کش‌ها، سموم خانگی، رنگ‌های غذایی، دود سیگار، مواجهه با پرتوهای یون‌ساز مانند پرتو ایکس، زباله‌های هسته‌ای، وسایل الکترونیک و روکش‌های مینای دندان.

هیچ مواجه‌ه‌ای آنقدر کوچک نیست که قادر به تحریک آسیب سلولی نباشد.

اثر تجمعی عوامل سرطان‌زای گوناگون بر دستگاه ایمنی استرس وارد می‌کند. از زمان مواجهه با یک عامل سرطان‌زا (یا اصطلاحاً کارسینوژن carcinogen) تا زمان تظاهر عملی سرطان ممکن است 5 تا 30 سال طول بکشد.

پرتوهای فرابنفش ممکن است سبب سرطان پوست گردند، به ویژه آفتاب نیم‌روز و ارتفاعات خطرناک است چون مسیر پرتوها تا رسیدن به پوست کوتاهتر می‌شود و زمان کمتری هم برای فیلتر شدن دارند.

نازک شدن لایه ازن موجبات مواجهه شدیدتری را با نور آفتاب فراهم می‌آورد. نوع نور مورد استفاده برای برنزه شدن نیز بی‌خطر نیست.

استفاده موضعی از روغن درخت چای، کمپرس داغ سنفیتون، گوش خر یا ضماد خشک خردل برای پیشگیری از سرطان پوست مفیدند.

در خانم‌ها غلظت‌های بالای استروژن خون ممکن است سرطان‌های پستان و دستگاه تولید مثل را سبب گردد. استروژن تقسیم سلولی را تحریک می‌کند.

غیر از استروژن ساخته شده در بدن، منابع خارجی استروژن نظیر قرص‌های ضد آبستنی و درمان جانشینی با هورمون در یائسگی نیز وجود دارند.

انواع گوشت (قرمز، پرندگان) و لبنیات نیز ممکن است حاوی مقادیر اندکی استروژن به دلیل تجویز آن به دام برای تحریک رشد باشند.

آفت کش‌ها و آلاینده‌های صنعتی حاوی استروژن‌های خارجی هستند.

دیسپلازی گردن رحم (cervical dysplasia) معمولاً یک ضایعه پیش سرطانی است که در صورت عدم درمان ممکن است سرطانی شود.

در این حال یاخته‌های غیر طبیعی در سطح مخاط گردن رحم ملاحظه می‌شوند. با آزمایش پاپ اسمیر  تشخیص به موقع سرطان گردن رحم امکان پذیر می‌باشد.

در خانم‌های مستعد ابتلا به سرطان گردن رحم غالباً سطوح مواد مغذی مانند C، کاروتنوئیدها، ویتامین 6B و سلنیوم پایین است.

کمبود فولیک اسید می‌تواند موجب غیر طبیعی شدن پاپ اسمیر شود، لذا 10 میلی‌گرم فولیک اسید روزانه به مدت سه ماه و سپس روزی  25 میلی‌گرم تا زمان طبیعی شدن پاپ اسمیر توصیه می‌شود.

رژیم غذایی در سرطان یک عامل مهم به شمار می‌رود. نوع تغذیه ممکن است موجبات پیشرفت یا پیشگیری از این بیماری را فراهم آورد.

گوشت‌ها، غذاهای پرچرب، اسیدهای چرب چند غیر اشباعی، اسیدهای چرب ترانس و مصرف زیاد الکل از عوامل اصلی سرطان‌زا هستند.

سرخ کردن، بریان کردن و کباب کردن غذاها سبب تولید مواد شیمیایی سرطان‌زا می‌شود.

مطالعات نشان داده که هر چه سهم میوه‌ها و سبزی‌ها در رژیم غذایی بیشتر باشد، خطر سرطان کمتر می‌شود.

غذاهای غنی از آنتی اکسیدان‌ها از تشکیل رادیکال‌های آزاد پیشگیری و آسیب یاخته‌ای راترمیم می‌کند.

رابطه جنسی سالم مانع از انتقال عفونت‌های ویروسی و در نتیجه آسیب‌های DNA و تضعیف دستگاه ایمنی می‌شود.

ورزش، دستگاه ایمنی را تقویت می‌کند و در خانم‌ها سطح استروژن خون را پایین می‌آورد.

الف) مواد مغذی مفید در سرطان

- ویتامین A- برای سرطان شش و گردن رحم؛

- کمپلکس کاروتنوئیدی- کارآیی ویتامین A را تقویت می‌کند؛

- ویتامین C – یک آنتی اکسیدان، از دستگاه ایمنی حفاظت می‌نماید؛

- بیوفلاوونوئیدها- با ویتامین C اثر هم افزا (Synergistic) دارد؛

- ویتامین E 400 واحد بین‌المللی با مخلوطی از توکوفرول‌ها (آنتی اکسیدان) همراه با غذا مصرف شود چون چربی برای جذب آن ضروری است؛

- سلنیوم 300-100 میکروگرم، یک آنتی اکسیدان که در جذب ویتامین C تداخل می‌کند. لذا باید جداگانه مصرف شوند.

ب) غذاهای مفید برای سرطان

غذاهای آلی کامل، میوه‌های تازه- به ویژه مرکبات؛

سیب، نارنگی،

سبزی‌های تازه، هویج، گوجه فرنگی، سبزی‌های سبز و زرد، کلم بروکلی، گل کلم، کلم پیچ، سبزی‌های چلیپایی (تره تیزک و شاهی)، مارچوبه، اسفناج، کلم،

غلات کامل، حبوبات، بادام زمینی،

لوبیای سویا- حاوی عوامل ضد سرطان گوناگون هستند.

ماهی چرب؛ ماهی آزاد؛ ماهی تن آلباکور، شاه ماهی؛ ماهی خالمخالی؛ ساردین؛

لبنیات کم چرب؛ ماست کم چرب؛

تخم مرغ؛ روغن زیتون کاملاً خالص (بکر)، روغن کانولای استخراج شده با فشار سرد؛ روغن بزرک استخراج شده بافشار سرد؛

مغز دانه‌ها؛ رازیانه؛

مغز دانه‌های برزیلی؛ سیر؛

گردو؛ پیاز؛

بادام؛ زنجبیل.

عصاره‌ها

سیب؛ انگور؛

چغندر؛  توت؛

هویج؛ اسفناج؛

کلم؛ سبزی گندم؛

کرفس؛ میوه‌ها؛

گیلاس؛ سبزی‌ها.

ب) گیاه درمانی مفید برای سرطان

موارد زیر دارای خواص ضد سرطان و تقویت کننده دستگاه ایمنی هستند.

 سیر؛ چای سبز، سیاه یا اولونگ، شیرین بیان؛ رز ماری؛

 زرد چوبه؛ زنجبیل؛

 آویشن؛ مریم گلی؛

 اکنیاسه؛ عشقه؛

ج) سایر توصیه های جانبی برای سرطان

- رایحه درمانی مفید برای سرطان

بلافاصله پیش یا پس از شیمی درمانی ماساژ درمانی نکنید، زیرا موجب تکثیر و گسترش سلول‌های سرطانی می‌شود.

در اولین مراحل سرطان، یا از اسپری استفاده کنید و یا در آب شستشو در حمام بچکانید.

گل سرخ– در موارد افسردگی کمک می‌کند.

اکلیل کوهی، چوب صندل، برگاموت صحرایی برای خستگی مفید است.

رازیانه- برای رفع تهوع استفاده می‌شود.

- درمان ذهنی – جسمی

 مراقبه – از فشار روحی و استرس می‌کاهد و تقویت کننده دستگاه ایمنی است، نفس‌های عمیق گردش خون را افزایش داده و اکسیژن را تأمین می‌کند؛