اسلام سیاسی یکی از مؤلفه‌های مهم تمدن اسلامی است

محمدباقر خرمشاد، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‎المللی قرآن(ایکنا) گفت: بحث تمدن نوین اسلامی از جمله مهمترین بحث‎های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی عصر حاضر است.

وی افزود: نگاه تمدنی اسلامی ابعادی چون زیبایی‌شناختی، هنر، علم، دین و فن و... را به همراه دارد؛ اگر نگاه تمدنی به انسان تنها این مسئله باشد که انسان معنای تام است و هیچ وجه دیگری ندارد یک تفکر و یک نوع زندگی برای آن متصور است، اگر تنها به ساحت مادی انسان نگریسته شود، قطعا مسیر این تمدن جدا خواهد شد؛ تفکرات مادی جای خود را به عنوان اصول نظام تربیتی، ذهنی و رفتاری بر انسان حاکم خواهد شد و قطعا غایت این تمدن نیز با غایت تمدنی که ساحت دیگری هم برای انسان در نظر می‌گیرد، متفاوت خواهد بود.

تمدن اسلامی ساحت تمدنی را ترکیب جسم و روح می‎داند

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، بیان کرد: اگر انسان را موجودی معنوی بدانیم مثلا مثل فرشتگان که موجودیت مادی برایشان قائل نیستیم، یک تمدن دیگر شکل می‎گیرد؛ ولی تمدن اسلامی ساحت تمدنی را ترکیب جسم و روح می‎داند سایر ابعاد لازم برای زندگی اجتماعی انسان حول این مفهوم و ترتیب شکل می‎گیرد.

تمامی عرصه‌های زندگی غربی متأثر از نگاه مادی به انسان است

وی افزود: برای مقایسه این دو با تمدن غرب که تمدن غالب امروز جهان است باید گفت که تمدن غرب بر نقطه عزیمتی قرار دارد که هستی و انسان مادی انگاشته می‎شود؛ پس فلسفه، معماری، هنر، زیبایی‌شناختی، دین و تکنولوژی غربی یک مجموعه تمدنی را می‎سازد و ساختمانی از تمدن را شکل می‎دهد که بر این بنا شده است.

پیشرفت تفکر اسلامی فضا را از تفکر غربی خواهد گرفت

خرمشاد اظهار کرد: پس به دلیل این تفاوت مبنایی است که نگاه و نقطه عزیمت اسلام یک نوع تمدن خاصی با متد و مولفه‎هایی متمایز با همه تمدن‎ها به خصوص تمدن غربی را شکل می‎دهد؛ شاید یکی از دلایل نزاع غرب با اسلام بحثی ساده است که به پیشرفت این دو نگاه کاملا مرتبط است؛ یعنی پیشرفت تفکر اسلامی و انسجام پیدا کردن آن در یک تمدن غالب فرهنگی با همه مولفه‎های ارزشی‎اش کاملا فضا را از تفکر غربی خواهد گرفت و دیگر این دو تمدن نمی‎توانند در کنار هم حضور داشته باشند و قطعا تمدن غربی در این میان باید با اسلام اصیل مقابله کند زیرا این نگاه، پایه‎های تمدنی غرب را به شدت متزلزل می‎کند.

وی عنوان کرد: نگاه اسلام به هستی نگاه انتزاعی نیست؛ زیرا انسان ترکیبی از ماده و معنا است که هر کدام از آنها گرفته شود یک تعریف غیر واقع‌بینانه از انسان و هستی خواهد شد؛ نگاه اسلام نسبت به نگاه تک بعدی غربی طرفداران بیشتری خواهد یافت.

تاکید قرآن کریم بر حیات اجتماعی انسان

خرمشاد در خصوص نگاه تمدنی قرآن کریم به انسان، عنوان کرد: قرآن کریم، خصوصا در جایی که قصص انبیاء را ذکر می‎کند، از سلیمان نبی(ع)گرفته تا حضرت موسی(ع) و سایر انبیای الهی یا جایی که از زندگی انسان و حیات اجتماعی انسان صحبت می‎‏کند همین نگاه را به بشریت عرضه می‎دارد که اسلام دینی فردی نیست و انسان با همه متعلقات و پیرامون عین و غیبش باید یک تمدن را شکل دهد.

وی افزود: اسلام دینی اجتماعی است و این اجتماعی بودن اسلام در آیات الهی کاملا مشهود است؛ همین نگاه اجتماعی در خاتم الادیان متبلور شده است؛ به همین دلیل تجویزی که این دین در خصوص انسان می‎کند، ساخت یک جامعه تکامل یافته با محور توحیدی است که بعدی مادی و معنوی دارد و همه اهداف او در زندگی همگن و در راستای یک حقیقت ناب و الهی است.

بهره‌گیری تمدن اسلامی از سایر تمدن‌ها

این مدرس دانشگاه بیان کرد: اگر مبنا درست شود و جهت‌گیری مناسب انجام شود که از جمله مهمترین لوازم آن پذیرش و تسلط نگاه توحیدی است، نقطه عزیمت به درستی انتخاب شده است و به همین دلیل این بنا در جای درست خود رشد خواهد کرد؛ بسیاری از اجزای این تمدن با اجزای تمدن‌های دیگر شکل خواهد گرفت ولی نرم‎افزار آن متفاوت خواهد بود و به همین دلیل است که تمدن اسلامی با تمدن‎های دیگر قطع ارتباط نمی‎کند و از دستاوردهای بشری نیز در این مسیر استفاده می‎کند ولی با نرم‏افزار، تفکرات و نگاهی فقیهانه که از دین به دست آمده است.

وی گفت: اساسا نباید تعبیر ما از علوم اسلامی فقط به فقه خلاصه شود؛ در نتیجه اگر قرار شود چنین تمدنی شگل بگیرد باید این تمدن نگاهی فراگیر به مبانی و علوم اسلامی داشته باشد و همه ابعاد علوم اسلامی در تناسب با هم غنی‌سازی و پرورده شود.

لزوم توجه به ابعاد اجتماعی و حکومتی فقه

خرمشاد عنوان کرد: در فقه به طور کلی و به خصوص در فقه شیعه به دلایل تاریخی و عدم دسترسی به حکومت ابعاد فردی بیشتر مورد نظر قرار گرفته است؛ پس از انقلاب، اسلام سیاسی جایی برای خود در اندیشه‎های جهانی باز کرده است و پس از شکل گیری 35 ساله یک نظام انقلابی و اسلامی، ضرورت این نگاه فقهی به حکومت بیش از پیش احساس شد؛ لذا اسلام سیاسی یکی از مولفه‌های مهم تمدن اسلامی است.

انقلاب اسلامی فرصتی برای عرضه نگاه تمدنی اسلام به جهان است

وی افزود: این انقلاب، فرصتی است فراگیر که بتوانیم نگاه تمدنی اسلامی را با نگاهی فقیهانه و خارج از حوزه فقه فردی و به شکلی کاملا منسجم با همه ظرفیت‎های تفکر اسلامی نهادینه کرده و به سوالات امروز بشریت به بهترین شکل ممکن پاسخ بدهیم.

تمدن نوین اسلامی با ظرف ایرانی و اسلامی به دنیا عرضه می‌شود

این مدرس دانشگاه بیان کرد: دهه چهارم انقلاب اسلامی به فرموده رهبر معظم انقلاب اسلامی، تمدنی نوین را دنبال می‎کند که قبلا پایه‎‏های اصلی آن شکل گرفته است؛ مقام معظم رهبری راهبرد این تمدن نوین را بر پایه نگاه تمدنی اسلامی - ایرانی تعیین کردند؛ یعنی اینکه این تمدن، مبنایش را از اسلام گرفته و در ظرف ایران تلفیق داده شده و با ظرف ایرانی و اسلامی به دنیا عرضه می‎کند تا دنیا بداند که اگر قرار است اسلام اصیل را بشناسد نباید به سراغ سایر اسلام‎های موجود که تفکرات متحجرانه و آلوده به نگاه‎های دیگر هستند برود؛ این نظریه، نظریه‎ای راهبردی برای تشکیل یک نظام تمدنی غالب در سطح جهان خواهد بود و به مسیر خود نیز به خوبی ادامه خواهد داد.