پزشک رو به زنی جوان گفت: «شما مبتلا به سرطان دهانهٔ رحم هستید… و ویروس HPV عامل اصلی آن است». سکوتی سنگین اتاق را پر کرد. بیماری‌ای که از بیرون هیچ نشانی نداشت، حالا به تهدیدی برای زندگی‌اش تبدیل شده بود. اما مسئله فقط به زنان ختم نمی‌شود.
به گزارش یک پزشک، این ویروس که به‌راحتی از طریق تماس پوستی منتقل می‌شود، می‌تواند مردان را نیز درگیر کند و باعث انواعی از سرطان‌های کمتر شناخته‌شده شود. از سرطان گلوی جنسی (Oropharyngeal Cancer) گرفته تا سرطان مقعد (Anal Cancer) و سرطان آلت تناسلی (Penile Cancer)، دامنهٔ اثر HPV بسیار فراتر از تصور عمومی است. درک دقیق این ارتباط می‌تواند مسیر پیشگیری و واکسیناسیون را روشن‌تر و شفاف‌تر کند.
1- ویروس HPV عامل اصلی بیش از 90٪ موارد سرطان دهانهٔ رحم در زنان است
سرطان دهانهٔ رحم (Cervical Cancer) نخستین نوع سرطانی است که ارتباط مستقیم آن با ویروس پاپیلومای انسانی (Human Papillomavirus – HPV) به‌صورت علمی اثبات شد. در بیش از 90٪ از موارد این سرطان، گونه‌های پرخطر HPV – به‌ویژه تیپ 16 و 18 – شناسایی می‌شوند. این یافته، انقلابی در طب پیشگیری به‌وجود آورد و راه را برای توسعهٔ واکسن‌های هدفمند باز کرد.
بررسی سلول‌های دهانهٔ رحم از طریق آزمایش پاپ اسمیر (Pap Smear) یا تست HPV Typing می‌تواند پیش‌مرحله‌های سرطانی را نیز تشخیص دهد. اهمیت این سرطان نه‌تنها به‌دلیل شیوع آن، بلکه به‌خاطر سن پایین مبتلایان – اغلب زیر 45 سال – بسیار بالاست. واکسیناسیون در این زمینه نقشی حیاتی دارد و توانسته در کشورهایی مثل استرالیا نرخ بیماری را به‌شدت کاهش دهد.
2- سرطان مقعد در زنان و مردان می‌تواند با گونه‌های پرخطر HPV مرتبط باشد
سرطان مقعد (Anal Cancer) نوعی نادر اما رو‌به‌افزایش از سرطان‌هاست که در هر دو جنس دیده می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که بیش از 80٪ از موارد این سرطان با آلودگی به HPV – به‌ویژه تیپ 16 – همراه هستند. این نوع سرطان بیشتر در افرادی دیده می‌شود که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، از جمله بیماران HIV مثبت یا افراد دارای پیوند عضو. مردانی که با مردان رابطه دارند (MSM) نیز در معرض بالاتری قرار دارند.
علائم اولیه این سرطان معمولاً گنگ و اشتباه‌گیر هستند، مانند درد یا خون‌ریزی جزئی. واکسن گارداسیل (Gardasil) توانسته تا 75٪ از بروز این سرطان را در گروه‌های پرخطر کاهش دهد. این آمار تأکیدی است بر نقش پیشگیری هدفمند، به‌ویژه برای مردان.
3- سرطان گلوی جنسی در حال تبدیل شدن به شایع‌ترین سرطان HPV-مرتبط در مردان است
در دهه‌های اخیر، روند شیوع سرطان گلوی ناشی از رابطه جنسی پرخطر (Oropharyngeal Cancer) که ناحیه‌ای شامل انتهای زبان، کام نرم و حلق را دربرمی‌گیرد، به‌ویژه در مردان رو به افزایش است. بر خلاف تصورات گذشته، عامل اصلی این نوع سرطان دیگر سیگار نیست، بلکه ویروس HPV – خصوصاً گونهٔ 16 – به‌عنوان عامل اصلی شناخته می‌شود. در کشورهای غربی، این نوع سرطان از لحاظ شیوع از سرطان دهانهٔ رحم نیز پیشی گرفته است.
مردان بین 40 تا 60 سال با سابقهٔ تماس دهانی محافظت‌نشده در معرض بالاتری قرار دارند. به دلیل نبود برنامه‌های غربالگری مشخص برای این سرطان، تشخیص معمولاً در مراحل پیشرفته صورت می‌گیرد. واکسیناسیون مردان نوجوان می‌تواند از بسیاری از این موارد پیشگیری کند، اگر به‌موقع انجام شود.
4- ویروس HPV در موارد نادری می‌تواند منجر به سرطان آلت تناسلی در مردان شود
سرطان آلت تناسلی (Penile Cancer) از جمله نادرترین سرطان‌های مردانه است، اما در بیش از 50٪ از موارد آن، ویروس HPV شناسایی شده است. این نوع سرطان بیشتر در مناطق با سطح بهداشت پایین یا در افرادی که ختنه نشده‌اند دیده می‌شود. HPV می‌تواند در سلول‌های پوششی آلت نفوذ کرده و باعث تغییرات سلولی پیش‌سرطانی شود.
علائم اولیه ممکن است به شکل زخم، برآمدگی یا تغییر رنگ بروز کند، که اغلب نادیده گرفته می‌شود. نقش بهداشت فردی، ختنه در نوزادی و واکسیناسیون نوجوانان در کاهش این نوع سرطان به‌خوبی ثبت شده است. آموزش مردان در این زمینه می‌تواند آگاهی عمومی دربارهٔ نقش HPV را گسترش دهد.
5- سرطان واژن و فرج نیز با گونه‌های خاصی از HPV در ارتباط هستند
اگرچه سرطان واژن (Vaginal Cancer) و سرطان فرج (Vulvar Cancer) در زنان نسبتاً نادر هستند، اما در بخش قابل‌توجهی از موارد، آلودگی به ویروس HPV به‌ویژه تیپ‌های 16 و 18، در بافت سرطانی شناسایی می‌شود. این سرطان‌ها معمولاً در زنان مسن‌تر یا کسانی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند بروز می‌کنند. علائم می‌توانند شامل خارش مزمن، درد یا زخم‌های غیرعادی باشند.
آزمایش‌های غربالگری برای این سرطان‌ها به‌صورت گسترده انجام نمی‌شود و اغلب در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شوند. گارداسیل 9 توانسته از طریق محافظت در برابر گونه‌های اصلی HPV، خطر این نوع سرطان‌ها را کاهش دهد. اهمیت شناخت این سرطان‌ها در کنار سایر انواع مرتبط، تصویر جامع‌تری از خطرات HPV ایجاد می‌کند.
6- خطر بروز سرطان مرتبط با HPV در افراد دارای نقص ایمنی به‌مراتب بالاتر است
افرادی که دچار نقص ایمنی هستند – چه به‌دلیل HIV، داروهای سرکوب‌گر سیستم ایمنی بعد از پیوند عضو، یا بیماری‌های خودایمنی – احتمال بالاتری برای بروز سرطان‌های HPV-مرتبط دارند. در این افراد، ویروس HPV می‌تواند برای مدت طولانی در بدن فعال بماند و زمینه‌ساز تغییرات سرطانی شود.
ضعف در پاکسازی ویروس باعث می‌شود سلول‌های آلوده به‌طور مزمن درگیر بمانند و در نهایت به مرحلهٔ پیش‌سرطانی یا بدخیم برسند. در این گروه‌ها، حتی انواع کم‌خطر HPV نیز ممکن است اثرات جدی‌تری داشته باشند. نظارت مداوم پزشکی، غربالگری‌های منظم و در برخی موارد تزریق واکسن در سنین بالاتر هم پیشنهاد می‌شود. این فکت اهمیت رویکرد شخصی‌سازی‌شده در پیشگیری را روشن می‌سازد.
7- برخی انواع HPV تنها در نواحی خاص جغرافیایی به شکل سرطان ظاهر می‌شوند
نوعی سرطان نادر به نام سرطان نازوفارنکس (Nasopharyngeal Cancer) در برخی مناطق آسیای جنوب‌شرقی و چین مشاهده می‌شود که به‌صورت منطقه‌ای با آلودگی به گونه‌های خاص HPV همراه شده است. همچنین، در مناطق آمریکای جنوبی و آفریقا، نوع شیوع گونه‌های HPV با الگوی بومی متفاوتی همراه است که می‌تواند منجر به بروز سرطان‌هایی شود که در کشورهای غربی نادرند. این تفاوت‌ها ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی، فرهنگی، و شرایط بهداشتی است. بنابراین، سیاست‌های پیشگیری و واکسیناسیون نیز باید با توجه به بافت جمعیتی هر منطقه طراحی شود. شناخت این تفاوت‌ها به تصمیم‌گیری‌های بهداشتی دقیق‌تر کمک می‌کند.
8- برخی سرطان‌های HPV-مرتبط به‌شدت به‌تأخیر در تشخیص حساس‌اند و می‌توانند بسیار مهاجم شوند
در بسیاری از سرطان‌های مرتبط با HPV، به‌ویژه سرطان گلوی جنسی و سرطان مقعد، تأخیر در تشخیص به‌معنای افزایش شدید در مرگ‌ومیر است. این سرطان‌ها در مراحل اولیه اغلب بدون علامت یا با علائمی مبهم مانند گلودرد مزمن، خون‌ریزی مقعدی یا زخم سطحی ظاهر می‌شوند. به‌همین دلیل، بیماران یا حتی پزشکان ممکن است هشدارهای اولیه را نادیده بگیرند. در نتیجه، تشخیص در مرحلهٔ پیشرفته‌تر انجام شده و گزینه‌های درمانی محدود می‌شود. تأکید بر آموزش علائم هشداردهنده و برنامه‌ریزی برای غربالگری می‌تواند مسیر مقابله را دگرگون کند. نقش آگاهی عمومی در این زمینه، کلیدی و غیرقابل‌جایگزین است.
9- در برخی از سرطان‌های HPV-مثبت، پیش‌آگهی بهتر از انواع HPV-منفی است
جالب است که در برخی انواع سرطان گلوی جنسی، بیماران مبتلا به گونهٔ HPV-مثبت نسبت به بیماران HPV-منفی، پیش‌آگهی بهتری دارند. این نوع از سرطان‌ها معمولاً به پرتودرمانی و شیمی‌درمانی بهتر پاسخ می‌دهند و نرخ بقا در آن‌ها بالاتر است. فرضیه‌هایی مطرح شده‌اند که ویروس، سلول‌های سرطانی را به نوعی حساس‌تر نسبت به درمان‌های ضدتومور می‌کند. این تفاوت در پاسخ به درمان باعث شده که در برخی کشورها، راهکارهای درمانی خاص برای بیماران HPV-مثبت تدوین شود. با این حال، این مزیت نباید باعث بی‌توجهی به پیشگیری شود، زیرا بروز اولیهٔ سرطان همچنان تهدیدی جدی است.
10- برخی از سرطان‌های HPV-مرتبط ممکن است حتی در غیاب رابطهٔ جنسی کامل انتقال پیدا کنند
یکی از ویژگی‌های خاص ویروس HPV، توانایی انتقال آن از طریق تماس سطحی پوست به پوست است، نه صرفاً رابطهٔ جنسی کامل. همین ویژگی باعث می‌شود که سرطان‌های مرتبط با HPV در افرادی مشاهده شوند که تصور می‌کردند رفتار پرخطر نداشته‌اند. تماس دهانی یا تماس ناحیه تناسلی بدون نفوذ، نیز می‌تواند زمینه‌ساز آلودگی به گونه‌های پرخطر شود. این واقعیت سبب شده بسیاری از موارد سرطان‌های گلوی جنسی یا دهانهٔ رحم، بدون هیچ سابقه‌ای از رابطهٔ سنتی تعریف‌شده گزارش شود. بنابراین، واکسیناسیون نباید صرفاً برای گروه‌های پرخطر در نظر گرفته شود، بلکه باید رویکردی جمعیتی داشته باشد.
خلاصه
در یک نگاه کلی می‌توان گفت ویروس HPV تنها عامل سرطان دهانهٔ رحم نیست، بلکه با چندین نوع دیگر از سرطان‌ها در مردان و زنان ارتباط مستقیم دارد.
از سرطان گلوی جنسی گرفته تا سرطان مقعد، آلت تناسلی، واژن و فرج، گونه‌های پرخطر HPV در بسیاری از این بیماری‌ها نقش محوری دارند.
برخی از این سرطان‌ها، به‌ویژه در مراحل اولیه، علائم مبهمی دارند و در صورت بی‌توجهی، بسیار مهاجم می‌شوند.
گروه‌هایی مانند بیماران HIV مثبت یا افراد دارای نقص ایمنی در معرض بالاتری از این خطرات قرار دارند.
با وجود تهدیدهای جدی، داده‌ها نشان می‌دهند که واکسیناسیون و آموزش مؤثر می‌تواند نرخ ابتلا را تا حد زیادی کاهش دهد.
درک جامع‌تری از انواع سرطان‌های HPV-مرتبط، پایهٔ تصمیم‌های بهتر برای پیشگیری، غربالگری و برنامه‌ریزی بهداشت جمعی فراهم می‌کند.
اگر HPV این‌قدر خطرناک است، چرا هنوز در سکوت می‌ماند؟
سالانه هزاران مورد از سرطان‌های قابل پیشگیری، بی‌صدا از دل عفونتی ساده و قابل‌واکسیناسیون شکل می‌گیرند. اما چرا بسیاری از افراد هنوز نام HPV را نشنیده‌اند؟ وقتی دانش، واکسن و امکان شناسایی زودهنگام وجود دارد، دلیل این غفلت جمعی چیست؟ شاید وقت آن رسیده که سکوت دربارهٔ این ویروس، جایش را به گفت‌وگویی شفاف و علمی بدهد.
❓ سؤالات رایج (FAQ):
1. کدام سرطان‌ها با ویروس HPV ارتباط مستقیم دارند؟
سرطان دهانهٔ رحم، گلوی جنسی، مقعد، آلت تناسلی، واژن و فرج همگی می‌توانند با گونه‌های پرخطر HPV مرتبط باشند.
2. آیا سرطان گلوی جنسی بیشتر در مردان دیده می‌شود؟
بله، این نوع سرطان در دهه‌های اخیر بیشتر در مردان میانسال گزارش شده و معمولاً با HPV تیپ 16 مرتبط است.
3. آیا فقط رابطهٔ جنسی کامل باعث انتقال HPV می‌شود؟
خیر، تماس پوست به پوست در ناحیهٔ تناسلی یا دهانی نیز می‌تواند باعث انتقال ویروس شود.
4. آیا واکسن HPV می‌تواند از همه سرطان‌های HPV-مرتبط جلوگیری کند؟
واکسن، از گونه‌های اصلی پرخطر محافظت می‌کند و می‌تواند به‌طور مؤثری از بسیاری از سرطان‌های وابسته جلوگیری کند.
پربیننده ترین پست همین یک ساعت اخیر 