فرادید؛ گویان کشوری است کوچکتر از ایالت آیداهوی آمریکا که بیشتر جمعیت آن در نوار باریکی در امتداد سواحل زندگی میکنند و حدود 85 درصد از خاکش را جنگلهای انبوه و دستنخورده پوشانده است. با این شرایط، بهطور معمول انتظار نمیرود چنین کشوری بتواند یکی از قدیمیترین چالشهای تمدن بشری، یعنی خودکفایی کامل غذایی را حل کند. اما گویان دقیقاً همین کار را انجام داده است.
به گزارش فرادید؛ بر اساس پژوهشی مهم که در نشریه علمی Nature Food منتشر شده و وضعیت 186 کشور را بررسی کرده، گویان تنها کشوری است که میتواند تمام نیازهای غذایی جمعیت خود را بهطور کامل از تولید داخلی تأمین کند. این کشور در هر هفت گروه اصلی غذایی به خودکفایی رسیده است: میوه، سبزیجات، لبنیات، ماهی، گوشت، حبوبات و دانهها، و مواد نشاستهای اصلی.
85 درصد از خاک گویان پوشیده از جنگلهای انبوه است
در بازارهای جورجتاون، پایتخت گویان، این واقعیت بهوضوح دیده میشود: برنج محلی، کاساوا و دیگر ریشههای خوراکی، ماهی تازه، میوهها و محصولات متنوعی که بیشتر آنها در داخل کشور تولید شدهاند. گویان مانند دیگر کشورها با جهان تجارت میکند، اما تفاوتش در این است که اگر لازم باشد، میتواند تمام نیاز غذایی مردمش را بدون وابستگی خارجی تأمین کند.
این دستاورد زمانی شگفتانگیزتر میشود که محدودیتهای جغرافیایی گویان را در نظر بگیریم. این کشور میان ونزوئلا، برزیل و سورینام قرار دارد و کمتر از پنج درصد از مساحت آن به سکونت و کشاورزی اختصاص یافته است. بخش اعظم سرزمین را «سپر گویانا» تشکیل میدهد؛ منطقهای با جنگلهای کهن و ارزشمند که برای کشاورزی گسترده مناسب نیست.
نکته مهم اینجاست که گویان به بهای تخریب طبیعت به خودکفایی نرسیده است. برخلاف بسیاری از کشورهای آمریکای جنوبی که برای کشاورزی و دامداری دست به جنگلزدایی گسترده زدهاند، گویان بیش از 85 درصد از جنگلهای اولیه خود را حفظ کرده است. این کشور با استفاده هوشمندانه از زمینهای محدود کشاورزی، هم طبیعت را نگه داشته و هم غذای کافی تولید کرده است.
به گفته نیکولا کنون، استاد کشاورزی دانشگاه سلطنتی کشاورزی بریتانیا، اقلیم مناطق ساحلی گویان برای تولید محصولات کشاورزی بسیار مناسب است. این کشور نزدیک خط استوا قرار دارد و از گرمای دائمی، بارندگی فراوان، رطوبت بالا و خاکهای رسی حاصلخیزی بهره میبرد که طی هزاران سال توسط رودخانههای مرتبط با سامانه آمازون شکل گرفتهاند.
اما اقلیم مناسب بهتنهایی دلیل موفقیت گویان نیست؛ چراکه بسیاری از کشورهای همسایه نیز همین شرایط را دارند، اما با مشکل امنیت غذایی مواجهاند. تفاوت اصلی در شیوه کشاورزی است.
در حالی که کشاورزی صنعتی در بسیاری از نقاط جهان بر «تککِشتی» یا کشت یک محصول در زمینهای وسیع متکی است، کشاورزان گویانی از روش «کشت ترکیبی» استفاده میکنند. در این روش، دو یا چند محصول بهطور همزمان در یک زمین کاشته میشوند و هرکدام از منابع خاک در زمان متفاوتی بهره میبرند.
برای مثال، کشاورزان نارگیل، در سالهای اولیه رشد درختان، آناناس یا گوجهفرنگی را نیر میان آنها میکارند. ذرت و سویا نیز در کنار هم رشد میکنند؛ سویا نیتروژن خاک را تثبیت میکند و ذرت در زمان دیگری از مواد غذایی خاک استفاده میبرد. این روش که قرنها پیش در کشاورزی صنعتی کنار گذاشته شد، در گویان همچنان نقش اساسی دارد.
نمونهای از کشت ترکیبی در یک مزرعه در گویان
اگر کشت ترکیبی بهدرستی انجام شود، میتواند ساختار خاک را بهبود دهد، حاصلخیزی را افزایش دهد و نیاز به سموم شیمیایی را کاهش دهد. همچنین ریسک را در طول فصل زراعی پخش میکند؛ اگر یک محصول بهدلیل شرایط آبوهوایی یا آفات آسیب ببیند، محصول دیگر همچنان میتواند موفق باشد.
مطالعات نشان میدهد که این روش میتواند بازدهی را بین 1٫2 تا 1٫5 برابر نسبت به کشت تکمحصولی افزایش دهد. مهمتر از آن، تنوع محصولات نوعی «بیمه طبیعی» در برابر شکستهای گسترده کشاورزی ایجاد میکند.
به گفته مایکل راپینسکی، پژوهشگر قومزیستشناسی در پاریس، این وضعیت شبیه تنوعبخشی در سرمایهگذاری است: نباید همه تخممرغها را در یک سبد گذاشت. تاریخ صنعت موز نیز این درس را بهخوبی نشان میدهد؛ گونهای که زمانی بازار جهانی را در اختیار داشت، در دهه 1950 بهدلیل بیماری تقریباً نابود شد و امروز نیز گونههای رایج با تهدیدهای مشابهی روبهرو هستند.
گویان، بیسروصدا، چیزی را حفظ کرده که کشاورزی مدرن تازه دوباره به آن پی برده است: تنوع زیستی، نهتنها یک روش پایدار، بلکه برای امنیت غذایی ضروری است.
