شناسه : ۳۰۶۱۸۲ - چهارشنبه ۷ تیر ۱۳۹۶ ساعت ۲۰:۵۸
هر روز با تفسیر آیه‌ای از قرآن/
«اصل روزی از خدا دان هر نفس»
گروه اندیشه: آیه ۶ سوره هود را باید یکی از آیاتی دانست که خداوند را روزی‌رسان خوانده است. «روزی‌رسان» بودن خداوند جایگاه مهمی در فرهنگ و زندگی ایمانی دینی دارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در آیه 6 از سوره هود می‌خوانیم: «وَمَا مِن دَآبَّةٍ فِی الأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللّهِ رِزْقُهَا وَیَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا کُلٌّ فِی کِتَابٍ مُّبِینٍ: هیچ جنبندهای در زمین نیست، مگر اینکه روزی او بر خداست، او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را میداند، همه اینها در کتاب آشکاری (لوح محفوظ علم خداوند) ثبت است.» «خدا روزی‌رسان است» باور مهمی است که در یک جامعه اسلامی و البته دینی وجود دارد و تا حد ضرب‌المثل عمومیت یافته است. خداوند در شعر فارسی «روزی‌رسان» خوانده می‌شود و این باور در شعر و ادب فارسی نیز انعکاس تام دارد، مولانا در این باره چنین سروده است که «این زمین و سختیان پرده‌ست و بس/ اصل روزی از خدا دان هر نفس»
خدا روزی‌رسان است
نکته مهمی که در تفسیر این آیه وجود دارد اعتماد به خداوند و کفایت از دیگران در بحث روزی است. نباید برای دیگران سر خم کرد و به خاطر «یک لقمه نان» دیگری را خدای خود دانست. این آیه نوعی از اعتماد به نفس را در حیات مومنانه پدید می‌آورد که امیدبخش و آینده‌ساز است. تفسیر نور در همین چارچوب و بر اساس فراز‌های این آیه در تفسیر آن نوشته است: «رزق ما به دست خداست، در برابر دیگران گردن خم نکنیم. درباره روزى، نه حرص بورزیم و نه بترسیم. خداوند، هم منابع رزق را در اختیار ما قرار داده و هم عقل و وسیله استخراج، اکتشاف و تحصیل آن را به ما عطا کرده است».
تفسیر مجمع‌البیان نیز در ذیل فراز اول آیه چنین نوشته است که «و هیچ جنبنده و موجود زندهاى در زمین نیست و نمى‌جنبد، جز اینکه رزق و روزى آن برعهده خداست، و آفریدگار هستى همه جنبندگان روى زمین از انسان گرفته تا جن، پرنده، چرنده، جانوران، حیوانات اهلى و وحشى و دیگر موجودات زنده را از روى مصلحت و حکمت روزى مىرساند.»
خدا جهان را رها نکرده است
یکی از مباحثی که با آغاز فلسفه مدرن مطرح شد خدای مکانیستی بود. نیوتون آن را خدای رخنه‌پوش نیز خواند، مراد اما خدایی بود که جهان را مانند یک ساعت‌ساز «کامل» آفریده است و در آن دخالتی ندارد، این آیه را میتوان در تقابل با چنین تصوری از خداوند در نظر گرفت. خداوند جهان را رها نکرده است، او «روزی‌رسان» است و نیز به همه جزئیات جهان علم توجه دارد.
این آیه از سویی دیگر مرجعیت خداوند را در اعطای روزی بیان می‌کند. اصل اول اسلام که توحید باشد بیان می‌کند که منشأ هر فعلی خداوند است و بی‌تردید روزی‌رسانی از جمله افعالی خواهد بود که نه در دستان مطلق انسان که در دستان مطلق خداست. باز با رجوع به فلسفه مدرن می‌بینیم سرنوشت و اختیار انسان به صورت مطلق در دستان انسان تصور شده است. البته بخشی از جریان‌های دینی نیز اختیار را به صورت کامل و یا محدود پذیرفته‌اند. شیعیان به پیروری از امام صادق(ع)، اختیار را به صورت مطلق «تایید» و یا «رد» نکرده‌اند. در این آیه الهی روزی هر موجود زنده را برعهده خداوند عنوان کرده است و این یعنی که انسان در کسب روزی خود اختیار مطلق ندارد و منشأ روزی انسان از خداوند خواهد بود.
