عماد الدین حسن بن علی بن محمد بن حسن طبری از محدّثان، فقیهان و متکلمان شیعی در سده هفتم هجری قمری است. از وی آثار مهمی به زبان فارسی و عربی در دفاع از حریم اهل بیت(ع) به یادگار مانده است.
او در سال 671 ه.ق به دعوت بهاء الدین محمد(678ه.ق.) مشهور به صاحب دیوان (حکم ران اصفهان در عهد مغول، پسر خواجه شمس الدین جوینی 683ه.ق. وزیر هلاکوخان، ابا قاخان و تکودار خان) از قم راهی اصفهان شد و عالمان و طالبان آن شهر و شهرهای شیراز، ابرقو، یزد و آذربایجان را از دانش خود بهره مند کرد.1
میرزا عبدالله افندی گوید: متاخرانی نظیر شهید اول و ثانی، فتاوی فقهی این شیخ جلیل را نقل کرده اند و از او با نام عماد الدین طبری یا عماد طبرسی یاد کرده اند.2
عماد الدین طبری حداقل سه اثر خود را (کامل بهایی، اربعین بهایی و مناقب الطاهرین) را به نام بهاء الدین محمد، حاکم وقت اصفهان، نوشته و از وی به سبب جانب داری از تشیع، ستایش کرده است.
دکتر مصاحب می نویسد: «بهاء الدین محمد جوینی به ادب و هنر علاقه می ورزید و در تشویق و حمایت اهل فضل، اهتمام تمام داشت.3»
از تاریخ ولادت این عالم بزرگ اطلاعی در دست نیست، ولی بر اساس تاریخ برخی نوشته هایش تا سال 698 ه.ق. زنده بوده است.4
آثار وی از این قرار است:
1 کامل البهایی (تالیف 675 ه.ق.)5
2 اربعین بهایی
3 کمال النبوة فی اثبات الملائکة 6
4 معارف الحقایق
5 المنهج فی فقه العبادات والادعیة والآداب الدینیة
6 نقض علی معالم فخر رازی
7 تحفة الابرار فی اصول الدین
8 العمدة فی اصول الدین وفروعه (این کتاب با نام معتقد الامامیة به سال 1380 ه.ق . چاپ شده است)7
9 جوامع الدلائل والاصول فی امامة آل الرسول
10 اسرار الامامة یا اسرار الائمة یا الاسرار فی امامة الاطهار (در این کتاب، صوفیان عامه را سرزنش کرده و تاریخ تالیف آن به سال 698ه.ق. است)8
11 عیون المحاسن
12 بضاعة الفردوس
13 الکفایة فی الامامة
14 نهج الفرقان الی هدایة الایمان
15 مناقب الطاهرین
16 [کتاب احول السقیفة9].
این کتاب (مناقب الطاهرین) با نثر ساده و روان نگاشته شده و موضوع آن بحث های کلامی درباره امامت و حقانیت تشیّع، تواریخ و مناقب و معجزات چهارده معصوم(ع) است. مولف در اوائل آن می نویسد: «بدان که تصنیف کردن این کتاب (مناقب الطاهرین) از هجرت رسول(ص)، ششصد و هفتاد و یک سال است.»
بخش عمده کتاب را به نقل معجزات چهارده معصوم(ع) پرداخته و به ظنّ قوی همه مطالب کتاب الثاقب فی المناقب نگاشته ابن حمزه(قرن6ه.) را ترجمه کرده است.
از مناقب الطاهرین چهار نسخه خطی شناخته شده است که مشخصات آن ها به این شرح است:
1 نسخه خطی متعلق به کتاب خانه بزرگ آیة الله مرعشی نجفی، با شماره 1582 و تاریخ کتابت 1057 ه.ق؛
2 نسخه خطی متعلق به کتاب خانه بزرگ آیة الله مرعشی نجفی، با شماره 809 و تاریخ کتابت 1067ه.ق؛
3 نسخه خطی متعلق به کتاب خانه ملک تهران، با شماره 3892 و تاریخ کتابت 1088ه.ق؛
4 نسخه خطی متعلق به کتاب خانه مجلس شورای اسلامی، با شماره 4901 و بدون تاریخ و ناقص.
گفتنی است که عبارت های این چهار نسخه با یکدیگر هم خوانی ندارد و موارد زیادی از نسخه اول و دوم دارای افتادگی و تلخیص است، ولی با وجود این، با هم شباهت متنی دارند؛ چنان که نسخه های سوم و چهارم نیز چنین اند.
و دیگر اینکه اطلاع یافتیم دو گروه، این کتاب را مورد تصحیح و تحقیق قرار داده اند: یکی دفتر میراث مکتوب و دیگری آقای حسین درگاهی، که کار دومی آماده حروف چینی است. سعی هر دو مشکور باد.
پیش نهاد ما این است که در صورت توافق هر دو گروه، کار علمی آنان نقد و بررسی و هر یک که صلاحیت بالاتری دارد، همان چاپ شود. البته ممکن است هر یک دارای نقاط ضعف و قوّت باشد که در این صورت می توان با جبران ضعف یکی به جهت قوّت دیگری کاری مشترک ارائه داد و آن را چاپ کرد.
بدین سان از چاپ مکرّر یک اثر جلوگیری شده و از امکانات مادی و معنوی استفاده بهینه می شود و صد البته اجر و پاداش معنوی هر دو گروه به طور قطع، محفوظ خواهد ماند.
1. روضات الجنات، محمد باقر خوانساری، ج2، ص259
2. ریاض العلماء وحیاض الفضلاء، عبدالله بن عیسی افندی، ج1، ص274
3. دائرة المعارف فارسی،دکترمصاحب، ج1، ص474
4 و 5. طبقات اعلام الشیعة، شیخ آغا بزرگ تهرانی، ج3، القرن السابع، ص41
6. نام این اثر در مناقب الطاهرین آمده، ولی در منابع شرح احوال عماد الدین طبری، از آن یاد نشده است.
7 و 8. طبقات اعلام الشیعة، ج3، القرن السابق، ص41
9. نک: کامل بهایی، حسن بن علی طبری، (چاپخانه قم، 1376ق.) مقدمه کتاب به نقل از: فوائد الرضویة، محدث قمی، ص111
