مشکلات خواب: شب‌ادراری [قسمت اول]

 شب‌ادراری، که به آن رختخواب خیس می‌گویند، یک رفتار غیرارادی است که در هنگام خواب و معمولاً به دلیل عدم کنترل بر روی مثانه روی می‌دهد. این مقاله را در دو قسمت برای شما ارایه خواهیم داد. با بنیتا همراه باشید.

 شب‌ادراری اولیه (PNE) به مواردی اطلاق می‌شود که کودک هنوز یک دوره طولانی بدون ادرار شبانه را تجربه نکرده است؛ اما شب‌ادراری ثانویه (SNE) زمانی است که کودک یا بزرگ‌سال بعد از توانایی در کنترل ادرار بازهم دچار شب‌ادراری غیرارادی می‌شود.

بیشتر شب‌ادراری‌ها ناشی از یک تأخیر رشدی هستند و نه یک مشکل عاطفی یا بیماری جسمی. فقط یک درصد کوچک (5٪ تا 10٪) از موارد در خانم‌ها ناشی از شرایط خاص پزشکی است. شب‌ادراری اغلب باسابقه‌ی خانوادگی همراه است.

گزینه‌های درمان مبتنی بر رفتار مانند هشدارهای خوابیدن، داروهای هورمونی جایگزین و حتی عمل جراحی مانند بزرگ کردن مجرای ادرار هست. ازآن‌جایی‌که بیشتر شب‌ادراری‌ها ناشی از یک تأخیر در رشد است، اکثر برنامه‌های درمان با هدف حفاظت یا ارتقاء اعتمادبه‌نفس است. کودکان و بزرگ‌سالان و نوجوانان ممکن است به علت احساس شرمساری از این مشکل، دچار استرس عاطفی و یا آسیب روانی شوند. معمولاً پزشکان مشاور، در مورد آسیب‌های روانی ناشی از فشار، شرمندگی یا مجازات کردن برای کودکان مبتلایی که نمی‌توانند خود را کنترل کنند، به والدین هشدار می‌دهند.

شب‌ادراری، شایع‌ترین بیماری دوران کودکی است. اکثر دختران در شش‌سالگی و بیشتر پسران در سن هفت‌سالگی توانایی کنترل ادرار پیدا می‌کنند. 95 درصد کودکان از ده‌سالگی به بعد معمولاً در شب می‌توانند ادرار خود را کنترل کنند. مطالعات آماری شب‌ادراری در بزرگسالان بین 0٫5٪ تا 2٫3٪ تخمین می‌زنند.

طبقه‌بندی

نام پزشکی شب‌ادراری، عدم توانایی در کنترل ادرار شبانه است. این وضعیت به دو نوع تقسیم می‌شود: شب‌ادراری اولیه (PNE) و شب‌ادراری ثانویه.

شب‌ادراری اولیه:

 شب‌ادراری اولیه (PNE) شایع‌ترین شکل شب‌ادراری است. این نوع شب‌ادراری به مواردی گفته می‌شود که کودک به‌اندازه کافی تلاش خود را برای کنترل ادرار داشته است، اما حداقل دو شب در هفته را دچار شب‌ادراری می‌شود. مطالعات جدید نشان می‌دهد که داروهای ضدافسردگی به‌عنوان یک اثر جانبی می‌توانند باعث شب‌ادراری شوند.

نشان داده‌شده است که رژیم غذایی کودکان نیز در ابتلا به این بیماری مؤثر است. یبوست و روده‌ی تحریک‌پذیر در اثر رژیم غذایی ضعیف می‌تواند باقی ماندن مدفوع در روده‌ی بزرگ را تقویت کرده و با فشار ناخواسته بر روی مثانه باعث عدم توانایی در کنترل ادرار و شب‌ادراری شود.

نظرات پزشکی در خصوص زمان رسیدن کودک به توانایی کنترل ادرار متفاوت است. معمولاً پزشکان شروع PNE رابین سن 4 و 5 سالگی تعیین می‌کنند. این نوع طبقه‌بندی اغلب توسط شرکت‌های بیمه استفاده می‌شود. این PNE را به‌عنوان شب‌ادراری در صورت عدم وجود هرگونه تخریب نورولوژی، پزشکی یا عصبی در یک کودک تعریف می‌کنند.

بااین‌حال، برخی محققان یک دامنه‌ی سنی متفاوت را مطرح می‌کنند. آن‌ها معتقدند که اگر کودک پس از سن هفت‌سالگی به‌طور مرتب تخت خواب خود را خیس کند، دارای یک مشکل بالینی است. دکتر الکساندرو معتقد است که اگر دختران پس از شش‌سالگی و پسران پس از هفت‌سالگی، بیشتر از دو بار در ماه، دچار این عارضه شوند، بیمار محسوب می‌شوند.

شب‌ادراری ثانویه

شب‌ادراری ثانویه، معمولاً پس از یک دوره طولانی خشکی در شب (تقریباً شش ماه یا بیشتر) اتفاق می‌افتد و پس‌ از آن معمولاً شب‌ادراری برمی‌گردد. شب‌ادراری ثانویه می‌تواند ناشی از استرس عاطفی یا مشکل پزشکی مانند عفونت مثانه باشد.

تعریف روان‌شناختی

روانشناسان ممکن است از تعریف DSM-IV انجمن روان‌پزشکی آمریکا استفاده کنند، تعریف شب‌ادراری شبانه به‌عنوان ادرار مکرر در رختخواب یا لباس، دو بار در هفته یا بیشتر که حداقل سه ماه متوالی در یک کودک حداقل 5 ساله رخ می‌دهد و معمولاً ناشی از عوارض جانبی یک دارو نیست. این تعریف، به روانشناسان اجازه می‌دهد تا با تشخیص زودهنگام بیماری، از ناراحتی و مشکلات شدید روحی فرد مبتلا پیشگیری کنند.

بازنگری در ادبیات پزشکی نشان می‌دهد که پزشکان همواره بر این نکته تأکید می‌کنند که یک کودک مبتلا، به خاطر این وضعیت گناهکار نیست. بسیاری از مطالعات پزشکی معتقدند که تأثیرات روان‌شناختی خواب مهم‌تر از ملاحظات فیزیکی است. «اغلب واکنش فرزند و اعضای خانواده نسبت به خوابیدن است که تعیین می‌کند که آیا این‌یک مشکل است یا خیر»

اعتمادبه‌نفس

این‌که آیا شب‌ادراری باعث کاهش اعتمادبه‌نفس می‌شود هنوز موردبحث است، اما مطالعات متعدد نشان داده است که عزت‌نفس با مدیریت شرایط بهبودیافته است. در یک مطالعه بر روی کودکان نشان داده شد که شب‌ادراری بعد از طلاق و جدایی از والدین سومین رویداد مهم در زندگی کودکان است. نوجوانان در همان مطالعه، شب‌ادراری را دومین مشکل مهم بعد از اختلافات والدین مطرح کردند.

مشکلات شب‌ادراری در کودکان و نوجوانان، از اذیت و آزار آنان توسط خواهر و برادر تا شرمندگی در اثر نیاز به استفاده از پوشک و ترس از اینکه دوستانشان از این مشکل باخبر شوند را در بر می‌گیرد.

روانشناسان می‌گویند که میزان صدمات روانی بستگی به این دارد که شب‌ادراری تا چه حد بر عزت‌نفس یا توسعه‌ی مهارت‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارد. عوامل کلیدی عبارت‌اند از:

اینکه شب‌ادراری تا چه حد بر فعالیت‌های اجتماعی مانند زندگی خوابگاهی تأثیر دارد.

میزان طرد شدن از اجتماع توسط دوستان و اطرافیان

خشم، مجازات و تنبه توسط مراقبین کودک

میزان تلاش‌های انجام‌شده برای درمان بیمار

مدت‌زمانی که کودک دچار شب‌ادراری است

تأثیر رفتاری

مطالعات نشان می‌دهد که کودکانی که شب‌ادراری مکرر دارند، احتمالاً بیشتر دچار مشکلات رفتاری می‌شوند. در کودکان مبتلا به مشکلات رشدی، مشکلات رفتاری و شب‌ادراری، اغلب ناشی از مشکلات مربوط به رشد است. در مورد کودکانی که مشکلات رشدی ندارند، این مشکلات رفتاری می‌تواند ناشی از مشکلات مربوط به اعتمادبه‌نفس و استرس ناشی از شب‌ادراری شود. همان‌طور که ذکر شد، مطالعات نشان می‌دهد که آمار کودکانی که به‌طور عمدی رختخواب خود را خیس می‌کنند بسیار کم است.

تنبیه به دلیل شب‌ادراری

مطالعات نشان می‌دهد که تنبیه یا شکنجه یک کودک به دلیل شب‌ادراری، اغلب باعث بدتر شدن اوضاع می‌شود. پزشکان یک چرخه‌ی رو به پایین را توصیف می‌کنند که در آن کودکی که در اثر شب‌ادراری تنبیه می‌شود، دچار شرم و عدم اعتمادبه‌نفس می‌شود. این امر می‌تواند باعث افزایش دفعات شب‌ادراری و به دنبال آن تنبیه بیشتر شود.

در ایالات‌متحده، حدود 25 درصد از کودکان مبتلابه شب‌ادراری، تنبیه می‌شوند و این آمار در هنگ‌کنگ، 57 درصد است و کودکانی که والدینی دارای سطح تحصیلات پائین دارند بیشتر از کودکانی که والدین تحصیل‌کرده دارند، تنبیه می‌شوند.

خانواده‌ها

والدین و اعضای خانواده اغلب به دلیل شب‌ادراری کودکان تحت‌فشار هستند. لباس‌های خیس و شستن این لباس‌ها بیشتر باعث مشکل می‌شوند. خیس شدن قسمت‌های مختلف بدن، می‌تواند موجب بیدار شدن از خواب شود. بیداری و گریه‌ی کودک باعث بیدار شدن پدر و مادر می‌شود. یک تحقیق در اروپا به این نتیجه رسید که در خانواده‌ای که کودک مبتلابه شب‌ادراری دارند، سالانه در حدود 1000 دلار در سال برای لباس‌های اضافی، پوشک اضافی، لباس‌های جاذب یک‌بار مصرف مانند پوشک و جایگزینی تشک‌ها پرداخت می‌شود.

باوجوداین اثرات استرس‌زا، پزشکان تأکید می‌کنند که والدین باید صبر و حوصله داشته باشند.

اختلال شخصیتی

شب‌ادراری عامل آغاز یک اختلال شخصیتی بزرگ‌تر نیست. مگر اینکه مراقبین کودک با تنبیه و ایجاد احساس شرمساری در وی باعث بروز این مشکل در کودک شوند. شب‌ادراری یکی از مجموعه‌ی سه‌گانه مک‌دونالد است. مک‌دونالد مجموعه‌ای از سه ویژگی است که توسط جان مک‌دونالد در سال 1963 شرح داده‌شده است. دو ویژگی دیگر، آتش‌افروزی و حیوان آزاری است. مک‌دونالد پیشنهاد کرد که فردی که تمام این سه ویژگی را نشان می‌دهد، بعدها رفتارهای اجتماعی جنایی از خود نشان می‌دهند.

مک‌دونالد (1963) در اغلب بیماران سادیسمی، سه‌گانه دوران کودکی یعنی آتش‌افروزی، حیوان آزاری یا شب‌ادراری‌های مکرر، مشاهده می‌شود. چنین رفتارهای دوران کودکی اغلب ناشی از مکانیسم‌های مقابله با ضعف است. این سه‌گانه، اگرچه به‌عنوان اصول کلی برای پیش‌بینی رفتارهای مجرمانه در نظر گرفته نمی‌شود، اما به‌عنوان علائم هشداردهنده برای یک کودک تحت‌فشار و استرس، قابل‌توجه است. کودکانی که به‌ویژه در محیط خانه تحت‌فشارهای شدید قرار دارند، اغلب رفتارهای ناسازگارانه را به‌منظور کاهش فشارهای اطراف، از خود بروز می‌دهند. برخی آمار نشان می‌دهند که 60% از قاتلین، در دوران نوجوانی دچار شب‌ادراری بوده‌اند.

شب‌ادراری یک اقدام ناخودآگاه، غیر عمد و بدون خشونت است و بنابراین پیوند دادن آن با جرائم خشونت‌آمیز مشکل‌تر از ارتباط دادن آن با حیوان آزاری است.

شب‌ادراری می‌تواند ناشی از آسیب‌های عاطفی یا جسمی باشد. تروما می‌تواند در کودکان و بزرگ‌سالان باعث بروز شب‌ادراری ثانویه شود. علاوه بر این، تنبیه و یا ایجاد احساس شرمساری در فرزندان نیز باعث بروز ضعف‌های عاطفی می‌شود.

علل

اتیولوژی شب‌ادراری به‌طور کامل شناخته‌نشده است، اما سه علت مشترک وجود دارد: حجم ادرار بیش‌ازحد، کم‌خوابی و انقباضات مثانه. تنوع علت عمدتاً بر اساس تاریخچه بیمار و نمودارهای تکمیل‌شده توسط والدین یا مراقبین برای اطلاع‌رسانی در مورد گزینه‌های موردنظر است.

لیست زیر خلاصه‌ای از علل و عوامل خطر شناخته‌شده است. بیماران انورتیکس اغلب بیش از یک عامل یا خطر را از موارد ذکرشده در زیر نشان می‌دهند. در اغلب موارد شب‌ادراری نوع اولیه، دو علت رایج دارد:

اختلالات عصبی- رشدی