دانش پژوهان، مشتاقان علم و تحقیق، علمای متعهد و مسئول ضمن آنکه عاشق علم آموزی و تولید علم و نظریه پردازی می باشند، باید همچون شمعی بسوزند و اطراف خود را روشن و جهالتها را بسوزانند.
رسالت علما و محققین در دو بعد تداوم تحقیق نوآوری و تلاش در آموزش است، زیرا که به فرموده امام علی علیه السلام:
«تعلمواالعلم، فان تعلمه حسنه و مدارسته تسبیح، والبحث عنه جهاد، و تعلیمه لمن لا یعلمه صدقه و هوانیس فی الوحشه، و صاحب فی الوحده و سلاح علی الاعداء و زین الاخلاء یرفع اللّه به اقواما یجعلهم فی الخیر ائمه یقتدی بهم. لان العلم حیاة القلوب، و قوة الابدان من الضعف،... بالعلم یطاع اللّه و یعبد...»
(24) دانش را فراگیرند، زیرا آموختن آن حسنه و تمرین و گفتگوی علمی عبادت و تحقیق علمی جهاد و آموزش آن به کسی که نمی داند صدقه است. علم در تنهایی همراه و مونس انسان و ابزار علیه دشمنان و زینت در میان دوستان، خداوند اقوامی را با علم بالا برد که دیگران به آنان اقتدا کردند. زیرا که علم، زندگی قلبها و نیروی بدنها برای جلوگیری از ضعف است، و با علم، خداوند اطاعت و عبادت می شود.
همچنین امام باقر علیه السلام فرمود:
«العالم کمن معه شمعه تضیء للناس، فکل من ابصر شمعته دعاله بالخیر، کذلک العالم معه شمعة تزیل ظلمه الجهل و الحیره»
(25) (عالم مانند کسی است که شمعی به دست دارد و راه را به مردم می نماید. پس هر که پرتو شمع او را ببیند برایش دعای خیر کند. بدین سان عالم با شمعی که در دست دارد، تاریکی های جهل و سرگردانی را از میان می برد.)
اساتید و دانشمندان می دانند که، در واقع پشتیبانی مالی و جانی مردم این امکان را فراهم کرد تا آنان بتوانند با آموزش و تربیت مردم و خدمت به آنان باید علاوه بر جبران آن، زمینه ساز تداوم و توسعه علوم و فنون بشوند. به این ترتیب امکان گسترش دانش و اندیشه و زمینه سازی برای ورود استعدادهای ناشناخته و تولید علوم ونوآوری به وجود می آید. زیرا صدها نفر باید وارد فضای آموزشی دانشگاه و حوزه بشوند ودوره های مختلف تحصیلی را طی کنند تا سرانجام از میان آنان ده نفر محقق مخترع، نظریه پرداز و فرهنگ ساز ظهور کند.
رسالت دیگر متفکرین و بزرگان عرصه علم، اجتناب از تجارت علم، سطحی نگری، رکود و تحجر، عوام زدگی، تقلید و کپی کردن و ارائه الگوی آزادی، وارستگی، عشق به خدمت آموزشی است.
تغییر نگرش ها و هنجارهای انحرافی و گرایش دادن به الگوهای منطقی و در نتیجه تغییر رفتارها و معیارها از طریق آموزش، ممارست، الگو گرفتن از پیشگامان علم و معرفت، و تحمل دراز مدت توسط فرهیختگان و اساتید صورت می گیرد. در نمودار زیر چگونگی تحول رفتاری و تغییرات اجتماعی و نظریه عمل بخردانه نشان داده شده است.
عقاید بینش و معیارها
گرایش نسبت به رفتارها و هنجارهای مرتبط
قصد رفتاری و ارزشگذاری و تعیین الگوهای جدید (آموزش و پژوهش)
رفتارها و هنجارهای جدید
درک شرایط ومقتضیات (تفکر و نظریه پردازی)
تحول اجتماعی، اخلاقی و رفتاری (جنبش نرم افزاری)
عقاید، بینش و معیارهای جدید
به این ترتیب آموزش، تحقیق و نوآوری منشأ تحول در نگرشها، معیارها و رفتارهای فردی و جمعی و تأثیر گذار بر اوضاع اجتماعی مثبت یا منفی خواهد شد.
امام علی علیه السلام در این زمینه فرمود: «العقول ائمة الافکار، والافکار ائمة القلوب، و القلوب ائمة الحواس، الحواس ائمة الاعضاء».
(26) عقلها هدایت کننده افکار و عقاید، افکار هدایت کننده نیتها و قصدها، نیتها و قلوب هدایت کننده ادارک و حواس و حواس هدایت کننده اعضاء و رفتارهای انسان می باشند.
پی نوشت: 24. حکیمی، محمدرضا: «الحیاه»، ج 1، چاپ دوم، سال 1358، از انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، ص 40.
25. بحارالانوار، جلد دوم، شماره 4.
26. الحیاه، ج 1، ص 44.
