چگونه از دندان‌های شیری کودکان مراقبت کنیم؟

دکتر ماریتا شکاریان دندانپزشک کودکان
پیشگیری بر درمان مقدم است. این قانون در مورد همه اعضای بدن، از جمله دندان‌ها (چه شیری، چه دایمی) نیز صادق است. با علم به اینکه تشکیل جوانه‌های دندان‌های شیری در دوران جنینی صورت می‌گیرد.
بهتر است جهت بالا بردن مقاومت این دندان‌ها در مقابل پوسیدگی، از همان دوران بارداری به فکر بود و رژیم غذایی مشخصی را که حاوی مقادیر لازم از پروتئین‌ها، موادمعدنی و نیز ویتامین‌ها باشد برای مادر تجویز کرد. تغذیه مناسبی که بتواند تمام احتیاجات بدن مادر را برطرف سازد، می‌تواند سلامت کودک و در نتیجه سلامت دندا‌ن‌های وی را تا حد زیادی تضمین کند.
در صورت تغذیه کامل و صحیح مادر، دیگر نیازی به تجویز قرص‌های حاوی ویتامین یا سایر مواد دیگر باقی نمی‌ماند. تنها مورد استثنا فلوراید است که عده‌ای معتقدند اگر قرص‌های فلوراید تحت‌نظر پزشک در دوران بارداری تجویز شود، دندان‌های شیری را در مقابل پوسیدگی مقاوم‌تر می‌سازد. اما به دلیل اینکه آثار جانبی فلوراید دریافتی در حین بارداری کاملا شناخته نشده است، تجویز آن باید با احتیاط بیشتری صورت پذیرد. به غیر از مواردی که در بالا ذکر شد، عادات دهانی کودک، رژیم غذایی وی، بهداشت دهانی و نیز عوامل ژنتیکی از جمله فاکتورهایی هستند که در روند رویش دندان‌های شیری و نیز مقاومت آنها در مقابل پوسیدگی نقش تعیین کننده دارند. در ادامه به مهم‌ترین این عوامل به اختصار اشاره خواهم کرد.
عوامل تغذیه‌ای
تغذیه صحیح مادر در دوران بارداری، از اهمیت زیادی برخوردار بوده و به‌صورت مستقیم جوانه‌های دندان‌های جنین را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. باید والدین کودک را از عوارض احتمالی داروهای مصرفی در حین بارداری، مخصوصا گروهی از آنتی‌بیوتیک‌ها آگاه کرد تا در صورت لزوم این داروها زیرنظر پزشک معالج و نه به‌صورت خودسرانه مصرف شوند. پس از به دنیا آمدن کودک، تغذیه کودک و مادر، مهم‌ترین نقش را در مقاومت دندان‌های شیری و دایمی که قرار است در آینده رشد کنند، بازی می‌کند. تغذیه کودک بهتر است با شیر مادر انجام شود تا علاوه بر رسیدن مواد غذایی کامل و همچنین عواملی که باعث تقویت سیستم ایمنی نوزاد می‌شود، عمل تکامل صحیح فکین کودک که توسط مکیدن سینه مادر حاصل می‌شود نیز، صورت پذیرد. ذکر این نکته ضروری است که کم بودن میزان فلوراید موجود در شیر مادر را می‌توان با تجویز فلوراید تحت‌نظر پزشک از هفته سوم یا چهارم پس از زایمان تا حدی جبران کرد. از آنجا که مصرف بیش از حد فلوراید باعث ایجاد فلوروزیس مینایی می‌شود، لازم است تناسب بین سن کودک و فلوراید مصرفی و نیز میزان فلوراید موجود در آب شهر در نظر گرفته شود.
پس از گذشت چند ماه از رویش اولین دندان‌های شیری بهتر است با نظر و صلاحدید پزشک از دادن شیر به کودک توسط شیشه شیر مخصوصا در طول شب جلوگیری شود تا در آینده شاهد پوسیدگی‌های وسیع در سطوح دندان‌ها به ویژه دندان‌های قدامی فک بالا یا به اصطلاح نشانگان شیشه شیر نباشیم. گفتنی است زمانی که شیر در طول شب که میزان ترشح بزاق بسیار کم می‌شود، ساعت‌ها داخل دهان می‌ماند، می‌تواند باعث ایجاد پوسیدگی‌های وسیع در سطح دندان‌ها شود. خصوصا زمانی که این شیر، شیرین هم شده باشد! ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که بهتر است از همان ابتدا قندها را کمتر در اختیار کودکان قرار داد، چرا که کربوهیدرات‌ها (قندها)، علاوه بر ایجاد مشکلات عدیده در بدن، قدرت پوسیدگی‌زایی بیشتری نسبت به سایر مواد غذایی دارند.
عوامل ژنتیکی
طبق تحقیقات به عمل آمده، به‌نظر می‌رسد تعداد، اندازه، جنس، رنگ، شکل، زمان رویش دندان‌ها، مقاومت دندان‌ها در مقابل پوسیدگی و نیز عواملی که باعث زود از دست رفتن دندان‌ها می‌شوند، کم‌وبیش به مسایل ژنتیکی مربوط هستند که توضیح بیشتر در این خصوص از حوصله این بحث خارج است. البته پرواضح است که نمی‌توان به بهانه ضعیف بودن بافت دندانی که احتمالا عوامل ژنتیکی در بروز آن دخیل هستند، از بهداشت دهانی هم صرف‌نظر کرد!
بهداشت دهانی
کارشناسان توصیه می‌کنند لثه‌های نوزادان حتی قبل از رویش دندان‌های شیری و پس از هر بار غذا خوردن تمیز شوند. بدیهی است بهداشت دندان‌های کودکان باید هم‌زمان با رویش دندان‌های شیری آغاز شوند که این امر با استفاده از گازهای استریل یا پارچه‌های تمیز مرطوب انجام می‌شود. با افزایش سن کودک می‌توان از مسواک‌های مناسب سن وی و نیز مقدار کمی خمیر دندان استفاده کرد و به‌تدریج با افزایش سن کودک مسوولیت این کار را به خود وی واگذار کرد، البته مهارت لازم در مسواک زدن در بیشتر موارد تا سن 7 سالگی ایجاد نخواهد شد. لازم به ذکر است تا زمانی که عمل مسواک زدن توسط والدین طفل انجام می‌شود، احتمال بلعیدن مقداری از خمیردندان توسط کودک وجود دارد که در صورت استفاده از خمیر دندان مناسب سن کودکان و نیز به میزان توصیه شده (به اندازه یک نخود و با فشارداخل موهای مسواک)، مشکل خاصی ایجاد نمی‌شود.
عادات دهانی
اکثر کودکان بسته به نوع حالات روحی‌شان درگیر نوعی از عادات دهانی غیرتغذیه‌ای هستند که می‌تواند در طولانی مدت مسبب ایجاد ناهنجاری‌های متفاوت فکی دندانی شود. از مهم‌ترین این عادت‌ها، می‌توان به مکیدن انگشت (مخصوصا انگشت شست) یا مکیدن زبان و متعاقب آن بلع غیرطبیعی اشاره کرد که اگر این عادات تا زمان رویش دندان‌های دایمی ادامه پیدا کنند، ناهنجاری‌های وسیعی در سیستم دندانی فکی و نهایتا صورت ایجاد خواهند کرد. انتظار می‌رود در کودکانی که در طول شب نیز عادت به مکیدن انگشت دارند، این ناهنجاری‌ها با شدت بیشتری بروز کنند. لازم به ذکر است که این عادت‌های دهانی، باید حداکثر تا سن 4 تا 5 سالگی کنار گذاشته شوند. در غیر این صورت مشاوره با دندانپزشک اطفال در این خصوص ضرورت پیدا می‌کند. در خاتمه ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که بهتر است اولین ویزیت دندانپزشکی کودکان در سن 2 تا 5/2 سالگی انجام پذیرد.
منبع:www.salamat.com