گفتگو با آقای دکتر رضا فکر آزاد، جراح و متخصص بیماری‌های لثه
در حال حاضر، تعداد اندکی دستگاه لیزر با کاربری درمانی در کشور وجود دارد و این تکنولوژی در کشور هنوز همه‌گیر نشده است. در این میان، تعداد دستگاه‌های لیزری که با کاربری درمانی در امر دندان‌پزشکی استفاده میشود، شاید به تعداد انگشتان 2 دست هم نرسد. تعداد دندان‌پزشکانی که توانایی کار با لیزر را دارند نیز بسیار محدود است. با دکتر رضا فکرآزاد، جراح و متخصص بیماری‌های لثه (پریودنتیست) و سرپرست دوره فلوشیپ لیزر در دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره استفاده از لیزر در درمان‌های دندان‌پزشکی به گفتگو نشسته‌ایم.
آقای دکتر! مدتی است که تبلیغاتی را مبنی بر ترمیم دندان‌ها با لیزر در برخی روزنامه‌ها و مجلات شاهد هستیم. آیا این تبلیغات مبنای علمی دارند؟
ببینید؛ اساسا عبارت ترمیم دندان با لیزر، چندان صحیح نیست. دندان‌پزشک می‌تواند دندان بیمار را با استفاده از لیزر تراش بدهد و درنهایت امر برای ترمیم دندان‌ها از «کامپوزیت» استفاده کند. کامپوزیت‌ها همان مواد هم‌رنگ دندان هستند که به منظور پر کردن دندان به کار می‌روند. در حال حاضر با یک نور آبی که به‌منظور فعال کردن روند «واکنش شیمیایی» پخت کامپوزیت است، این ماده به دندان می‌چسبد. این نور آبی که از لامپ‌های هالوژن ساطع میشود، لیزر نیست. البته ناگفته نماند لیزرهایی مانند لیزر آرگون آبی وجود دارند که توانایی انجام این عمل را با محاسن و معایب خود دارند ولی به لحاظ هزینه مقرون به صرفه نیستند و در حال حاضر بیشتر در امور تحقیقاتی از آنها استفاده میشود. درواقع عملا هیچ دستگاهی از این دست در کلینیک‌های دندان‌پزشکی وجود ندارد.
می‌گویند در برخی جراحی‌های دهان، مثل جراحی دندان عقل، استفاده از لیزر کار را آسان‌تر می‌کند. شما قبول ندارید؟
خب، در جراحی بافت نرم، لیزر مانند چاقو عمل می‌کند اما نسبت به چاقو دارای مزیت‌هایی است. اول آنکه در مسیر برش، مکانیسم آن به‌گونه‌ای است که انعقاد مناسبی ایجاد می‌کند. این مساله برای عده‌ای که مشکلات انعقادی دارند، یک مزیت محسوب میشود. همچنین با انعقاد حاصل‌شده، جراح دید بهتری نسبت به ناحیه جراحی خواهد داشت. دوم اینکه با بسته شدن عروق لنفاوی، ورم و التهاب ناشی از جراحی نیز کمتر میشود و درنهایت، بیمار ناراحتی‌های کمتری متعاقب اعمال جراحی خواهد داشت. همچنین ترمیم ناحیه جراحی با سرعت بیشتری رخ خواهد داد. در ضمن با لیزر قادر هستیم برش‌هایی بسیار ریز، دقیق و کنترل‌شده بدهیم. حتی می‌توان زمان برش را در حد چند میلیونیوم ثانیه در لیزرهای پالسی کاهش داد. این مزیت‌ها به جراحان کمک می‌کند، در جراحی‌های بافت‌های نرم دهانی، به‌ویژه اگر در حد میکروسکوپی باشد، قدرت مانور بهتری داشته باشند. امکانی که هیچ چاقویی برای آنها مهیا نمی‌کند.
آیا دقت عمل لیزر، زمان درمان را طولانی‌تر نمی‌کند؟
لیزرهایی که 2 تا 3 سال پیش در این زمینه به کار می‌رفتند، کند بودند و سبب خستگی بیمار طی فرآیند درمان می‌شدند اما با آمدن نسل جدید لیزرها، سرعت عمل دندان‌پزشکی که با لیزر کار می‌کند، افزایش یافته است. البته این سرعت بستگی به مهارت دندان‌پزشک دارد. در یک جمع‌بندی کلی باید گفت که با قابلیت‌های روش لیزر، عوارض احتمالی در محل عمل کمتر میشود و بهبودی سریع‌تر انجام می‌پذیرد. همچنین درمانگر با کنترل بیشتر و آسیب کمتری به هدف خود می‌رسد.
جراحی دندان با لیزر درد ندارد؟
باید واقع‌بینانه نگاه کرد. درد یک فاکتور چندعاملی است و در افراد مختلف، متاثر از عواملی مانند جنس، سن و شرایط روحی است. اینکه گفته میشود دندان‌پزشکی بدون‌درد، حداقل در حال حاضر اغراق‌آمیز است و بهتر است چنین عنوان شود که بیمار حداقل درد را متحمل خواهد شد.
لیزر در دندان‌پزشکی بیشتر در تشخیص نقش دارد یا درمان؟
کاربردهای لیزر در دندان‌پزشکی به 3 گروه کلی تقسیم می‌شوند. اول،تشخیص است که در این مرحله، لیزر به‌عنوان ابزار تشخیصی به کمک دندان‌پزشک می‌آید. دوم، درمان است و سوم، آثار شبه‌دارویی لیزرهای کم‌توان یا کم‌شدت. در مرحله تشخیص، مهم‌ترین مزیت لیزر در تشخیص ساده پوسیدگی‌های دندانی در مراحل اولیه پوسیدگی است. در این مرحله، لیزر به ما کمک می‌کند تا با پدیده «فلورسنت» که ناشی از تقابل یک لیزر «دیودی» و بافت دندانی است، نه تنها پوسیدگی را تشخیص بدهیم، بلکه روند فعالیت آن را نیز دریابیم. در حال حاضر، ابزاری برای کشف این موضوع وجود ندارد. مزیت دیگرش این است که قبل از آنکه مقدار زیادی از بافت‌های دندانی از بین برود، می‌توان با روش‌های پیشگیری آن را کنترل کرد. در حقیقت، می‌توان بیماران دارای ریسک بالای پوسیدگی را جدا کرد و مورد توجه قرار داد. همچنین دوره‌های مراجعه برای درمان‌های دندان‌پزشکی را در زمان‌های کوتاه‌تری تعیین کرد.
در تشخیص سرطان‌های دهان، چطور؟ نقشی ندارد؟
تشخیص سرطان‌های ناحیه دهان و سر و گردن با استفاده از روش‌های جدیدی است که به کمک تزریق یک ماده حساس به لیزر انجام میشود. این ماده حساس به نور است و می‌توان به کمک تجمع این ماده در سلول‌های سرطانی و بازتاب پرتوهای فلورسنت از ضایعه این قبیل سرطان‌ها را تشخیص داد. همچنین با تهیه هولوگرام‌های لیزری درمانگر قادر خواهد بود، نماهای سه بعدی از ناهنجاری‌های فکی و دهانی را به تصویر بکشد. جراحی بافت نرم دهان شامل نمونه‌برداری، برداشتن ضایعات «تومورال»، برداشتن ضایعات استخوانی و درمانی مقطعی آن نیز از کاربردهای لیزر است.
در کدام تخصص‌های دندان‌پزشکی بیشتر از لیزر استفاده میشود؟
در حال حاضر، لیزرها در تمام تخصص‌های 10گانه دندان‌پزشکی در بسیاری از امور حرفی برای گفتن دارند که از حوصله این بحث خارج است. برای نمونه، در درمان ریشه دندان ضدعفونی کردن کانال دندانی به یک معضل اساسی برای متخصصان درمان ریشه دندان تبدیل شده است که باز با بهره‌گیری از فناوری لیزر این مشکل نیز تا حدودی حل شده است. همچنین در دندان‌پزشکی کودکان که نیازمند کنترل رفتاری خاص است، در بسیاری از مراحل درمانی می‌توان از لیزر سود جست. برای نمونه در جراحی کودکانی که زبان چسبیده به دهان دارند و در صورت تداوم در آینده دچار مشکلات فکی و گفتاری خواهند شد، نیز این امکان میسر شده تا با حداقل ایجاد درد و با بی‌حسی موضعی، بدون نیاز به بیهوشی عمومی و در سنین حتی کمتر از 2 سال عمل جراحی را به راحتی انجام داده و زبان را آزاد کرد.
منبع:www.salamat.com