شاید هم به عنوان یک خانم گاهی حالات ناخوشایندی مانندی سوزش ادرار احساس شدید و فوری برای ادرار کردن، تکرر ادرار و هر بار به مقدار کم، ادرار به رنگ صورتی کمرنگ یا به رنگ کولا(که نشان دهنده وجود خون در ادراراست )ادرار بسیار بدبو، درد شکم و درد کمر را تجربه کرده باشید. به این علائم توجه کنید و سرسری از کنارشان نگذرید. در بسیاری موارد این علائم در کنار هم می توانند نشانه های ابتلا به عفونت های ادراری باشند که اگر درمان نشوند، عواقب ناخوشایندی خواهد داشت. عفونت ادراری بیماری شایعی است که زنان بیش از مردان به آن مبتلا می شوند. دستگاه ادراری از کلیه ها، میزنای ها، مثانه و مجرای ادرار تشکیل شده است. همه این اعضا ممکن است عفونت کنند؛ ولی اغلب اوقات قسمت پایینی(تحتانی)درگیر می شود. اگر فقط مثانه عفونت کرده باشد ، ممکن است درد بگیرد و بیمار را آزار دهد؛ ولی اگراو این حالات را جدی نگیرد و به پزشک مراجعه نکند و عفونت به کلیه ها هم سرایت کند، خطرناک خواهد بود.
چرا دستگاه ادراری عفونت می کند؟
همه اعضای دستگاه ادراری برای خارج کردن سموم از بدن فعالیت می کنند. در ساده ترین حالت، زمانی که باکتری ها از طریق مجرای ادرار وارد این سیستم شده و در مثانه تکثیر می شوند، این عفونت بروز می کند. با وجودی که ساختار دستگاه ادراری به شکلی است که درحالت کلی اجازه نمی دهد چنین مهاجمان میکروسکوپی وارد آن شوند، ولی گاهی اوقات نمی تواند از خودش دفاع کند و دچار عفونت می شود. ساختار طبیعی دستگاه ادراری زنان، خطر ابتلا به آن را افزایش می دهد. فاصله کوتاه بین مجرای ادرار تا مقعد و ورودی مجرای ادرار به مثانه از عوامل فیزیکی و طبیعی شیوع بیشتراین بیماری در زنان است.
عفونت مثانه (سیستیت)
باکتری ای به نام«اشرشیاکولی»یا همان ای کولای، شایع ترین میکروبی است که در زنان جوان مبتلا به عفونت مثانه مشاهده می شود(در80درصد موارد)دو باکتری دگیر به نام های «استافیلوکوک» و«ساپروفیتیکوس» نیز در 5 تا15درصد از بیماران یافت می شوند. باکتری «اشرشیاکولی»از باکتری هایی است که معمولاً درمعده و روده وجود دارند و به آنها «کولی فرم»می گویند. یکی از مهم ترین علل بروز عفونت مثانه این است که واژن و مجرای ادرار با این نوع باکتری های روده بزرگ آالوده می شوند. به همین جهت است که داروهای ضد میکروب واژن در ریشه کردن کردن باکتری های ادرار مؤثرند.
تشخیص عفونت ادراری
ساده ترین و معمول ترین روش تشخیص این عارضه، آزمایش کامل ادراراست. اگر با آزمایش ادرار معلوم شود که چرک در ادرار وجود دارد، به احتمال قریب به یقین علت بروز این علائم ناراحت کننده التهاب مثانه است. کشت ادرار ضروری نیست و پزشک داروهای ضد میکروبی برای بیمار تجویز می کند که دوره مصرف کامل آنها کوتاه است؛ ولی اگر علائم همچنان برجا بمانند یا عود کنند، لازم است بیمار دوباره ویزیت شود و در این حالت انجام کشت ادرار ضروری است.
عود التهاب و عفونت حاد مثانه
حدود 20درصد از زنانی که در سنین قبل از یائسگی برای اولین بار به عفونت دستگاه ادراری مبتلا شده اند، بیماری شان مجدد باز می گردد و عود می کند. بیش از 90درصد این عودها هم به خاطر بروز مجدد عفونت برونزا روی می دهد. برای تأیید این تشخیص، انجام کشت ادرار ضروری است تا مشخص شود. میکروارگانیسم های مقاوم وجود دارند یا خیر.
درمان سیستیت حاد
این بیماران را می توان با یکی از راهکارهای زیر درمان کرد:
-درمان پیشگیری که در اصطلاح پزشکی به آن «پروفیلاکسی»می گویند؛ یعنی بیمار به طور مداوم و هر روز مقدار کمی دارو بخورد تا عفونت دوباره عود نکند.
-بیمار پس از هر بار رابطه جنسی دارو بخورد.
-هر بار که بیمار دوباره علائم را پیدا کرد، خودش درمان را شروع کند.
زنان یائسه و عود عفونت های مکرر
ممکن است برخی زنان در دوران یائسگی هم دچاراین عارضه شوند. در این شرایط درمان های جایگزین هورمونی یا استفاده از کرم های استروژنی موضعی، همراه با درمان پیشگیرانه(پروفیلاکسی)با داروهای ضد میکروبی مؤثراست.
التهاب و عفونت مجرای ادرار(اورتریت)
این عارضه زمانی بروز می کند که نوعی از باکتری های معده ای و روده ای از مقعد به مجرای ادرار راه پیدا می کنند. به علاوه، ساختار طبیعی دستگاه ادراری زنان و نزدیک بودن مجرای ادرار به واژن و بیماری هایی که از طریق ارتباط جنسی منتقل می شوند(به اصطلاح به آنها STDs)می گویند)هم می توانند از علل بروز عفونت مجرای ادرار باشند. برخی از این بیماری ها عبارتند از هرپس تناسلی و کلامیدیا.
علائم و نشانه ها
در زنانی که به خاطر عفونت و التهاب مجرای ادرار سوزش دارند، علائم خفیف تراست و به تدریج خود را نشان می دهد. این نشانه ها ممکن است با ترشح یا خونریزی غیر طبیعی از واژن که ناشی از التهاب همزمان دهانه رحم(سیستیت)است، همراه باشند. ممکن است بیمار به تازگی ازدواج کرده باشد و از درد شکم شکایت کند. گاهی اوقات پزشک متخصص هنگام معاینه بیمار مشاهده می کند که دهانه رحم ترشحات چرکی دارد یا ضایعات تبخال تناسلی وجود دارند.
آزمایشگاه چه می گوید؟
آزمایش کامل ادرار، وجود چرک را در ادرار نشان می دهد؛ ولی خون به ندرت مشاهده می شود. غیر از عواملی که گفته شد، عوامل دیگری هم می توانند موجب التهاب و عفونت واژن شوند که در این حالت بیمار از سوزش ادرار به همراه خارش و درد هنگام رابطه جنسی شکایت می کند. معمولاً چنین بیمارانی دچار تکرار ادرار یا احساس شدید و فوری برای ادرار کردن نمی شوند. چرک یا خون هم در ادرار وجود ندارد.
چه کسانی بیشتر دچار عفونت ادراری می شوند؟
عوامل خطرساز یا به اصطلاح ریسک فاکتورهای عفونت این سیستم دفع سموم از بدن عبارتند از:
-جنسیت :زنان بسیار بیشتر از مردان به این عارضه مبتلا می شوند که به علت ساختار طبیعی و آناتومی دستگاه ادراری آنهاست. مجرای ادرار زنان کوتاه است و باکتری ها به آسانی و به سرعت می توانند به مثانه راه پیدا کنند.
-رابطه جنسی زیاد:زنانی که زیاد رابطه جنسی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
-سیستم ایمنی سرکوب شده:احتمال ابتلای بیماران دیابتی و افرادی که به هر دلیل (مثلاً ابتلا به بیماری خود ایمنی)داروهایی می خورند که سیستم ایمنی را سرکوب می کند، بیشتراست.
سوند تخلیه ادرار
فروکردن سوند در مجرای ادرار کسانی که به هر علت پزشکی نمی توانند خودشان ادرار کنند نیز احتمال عفونت سیستمی که سموم را خارج می کند، افزایش می دهد. بیماران بستری که نباید یا نمی توانند از بستر بلند شوند، افراد فلج و کسانی که به دلیل اختلال در سیستم مغز و اعصاب شان بی اختیاری ادرار دارند، از جمله این افراد هستند.
عفونت حاد کلیه (پیلونفریت حاد)
اگر عفونت به کلیه ها سرایت کند، این عضو هم درگیر می شود که خطرناک است. این عارضه ممکن است به اشکال گوناگون در زنان جوان بروز کند؛ از علائمی شبیه التهاب مثانه همراه با درد خفیف پهلو گرفته تا عفونت شدید ناشی از باکتری های گرم منفی. اینجا هم پای«باکتری اشرشیاکولی»در میان است که در 80 درصد موارد عامل اصلی محسوب می شود.
پزشک برای تشخیص بیماری چه می کند؟
در درجه اول آزمایش ادرار انجام می شود که نشان می دهد در ادرار چرک و باکتری های گرم منفی وجود دارند در زنانی که مشکوک به عفونت کلیه هستند، پزشک حتماً دستورمی دهد که کشت ادرار هم انجام شود. برای کسانی که در بیمارستان بستری هستند، انجام کشت خون نیز ضرورت دارد؛ زیرا در 15تا20درصد موارد، نتیجه آزمایش خون، وجود این بیماری را تأیید می کند.
درمان
اگربیمار تهوع و استفراغ شدید نداشته باشد، می توان به طور سرپایی به او دارو یا داروهای خوراکی داد. در غیر این صورت، بیمارانی که به شدت حالت تهوع و استفراغ می کنند، بیمارانی که شدت بیماری شان متوسط تا شدید است و بیماران حامله برای درمان باید در بیمارستان بستری شوند. درمان دارویی بین 10تا14روز است. آنهایی که در بیمارستان بستری هستند، با تزریق وریدی آنتی بیوتیک های مناسب تحت درمان قرار می گیرند. علائم باید ظرف48تا72ساعت پس از شروع درمان برطرف شود. اگر تب و درد پهلو72ساعت پس از آغاز درمان همچنان وجود داشت. پزشک احتمال می دهد که آبسه دور کلیه یا آبسه داخل کلیه بروز کرده یا مجرای ادرار بیمار مسدود شده باشد. در این حالت باید سونوگرافی یا سی تی اسکن انجام شود. دو هفته پس از شروع درمان، بیمارحتماً باید برای پیگیری درمانش مراجعه کند و پزشک دستور می دهد که کشت ادرار تکرار شود. به این ترتیب می توان از موفق یا ناموفق بودن درمان اطمینان حاصل کرد.
مشکل ساختاری دستگاه ادراری
ممکن است شما از جمله بیمارانی باشید که به طور مکرر دچار عفونت می شوند. در این حالت پزشک به وجود ناهنجاری ساختاری در سیستم ادراری شما شک می کند و دستور به انجام سونوگرافی یا سی تی اسکن یا هر نوع تصویربرداری دیگر که بتواند اختلال احتمالی را مشخص کند، خواهد داد.
پس از شروع درمان...
عفونت های ادراری می توانند دردناک باشند و شما را اذیت کنند. برای کاهش درد، تا زمان اثر کردن دارو و از بین رفتن عفونت، با انجام کارهای زیر می توانید به خودتان کمک کنید:
-زیاد آب بنوشید و از نوشیدنی هایی که مثانه را تحریک می کنند. بپرهیزید. قهوه، الکل، مرکبات و کافئین می باشند، از این جمله هستند که مثانه را تحریک کرده و موجب تکرر ادرار یا نیاز فوری به دفع ادرار می شوند.
-یک حوله گرم(نه داغ)روی شکم تان بگذارید تا فشار و ناراحتی آن کاهش یابد
پس از ادرار یا مدفوع کردن آن ناحیه را از جلو به عقب بشویید.
-بلافاصله پس از رابطه جنسی ادرار کنید و یک لیوان آب بنوشید.
در آخر اینکه...
پس از درمان صحیح عفونت های دستگاه ادراری، به ندرت مشکل خاصی پیش می آید ؛ ولی اگر سراغ درمان نروید، تنها از علائم بیماری عذاب نمی کشید، بلکه این عفونت ممکن است موجب عفونت مزمن کلیه ها شود و کلیه های شما را برای همیشه از کار بیندازد. نوجوانان هم در معرض ابتلا به این عارضه هستند. اگر همزمان با ابتلا به این عفونت حامله هم باشید، خطر تولد نوزادی کمتر از وزن طبیعی یا نوزاد نارس افزایش خواهد یافت.
پس این علائم را جدی بگیرید و مراقب خودتان باشید.
منبع:نشریه دنیای زنان، شماره62