غدد فوق کلیوی غدد کوچکی هستند که بر روی هر یک از کلیه ها قرار دارند. کلیه ها در عمق بخش فوقانی شکم قرار گرفته اند. غدد فوق کلیه از دو بخش تشکیل شده است. قسمت خارجی تر کورتکس نامیده می شود که تومورهای ادرنوکورتیکال تولید می کند که برای بدن مفید هستند. ساختمان شیمیایی این هورمون ها شبیه هم بوده و استروئید نامیده می شود. غدد فوق کلیه مقادیر کمی اندروژن و استروژن را در مردان زنان تولید می کنند. لایه داخلی غده فوق کلیه، مدولا نامیده می شود که در واقع ادامه سیستم عصبی است. هورمون های عصبی نظیر نور اپی نفرین و اپی نفرین (آدرنالین) نیز در بخش مدولا ساخته می شود.
تومورهای کورتکس غدد فوق کلیه
این تومورها دو نوع اصلی دارد. بیشتر آنها خوش خیم بوده و ادنوم نامیده می شود. تومورهای بدخیم بسیار کم هستند.
ادنوم های کورتکس غدد فوق کلیه
این تومورها خوش خیم هستند. اینها تومورهای کوچکی بوده و کوچکتر از (5)سانتی متر قطر دارند. این تومورها به طور معمول فقط در یک طرف به وجود می آیند؛ اما؛ گاهی دو طرفه اند. بیشتر افراد مبتلا به آدنوم هیچ علامتی ندارند. بسیاری از این تومورها به طور اتفاقی در ضمن بررسی مشکلات دیگر ناحیه شکمی به وسیله سی تی اسکن یا MRI کشف می شود. این امر باعث می شود که این تومورها را اتفاقی یا ضمنی بنامند. بسیاری از آنها تومورهای غیرعملکردی نامیده می شوند. این بدین معنی است که در مسیر تولید هورمون اختلال به وجود نیامده است و میزان ترشح هورمون به وسیله تومور آن قدر نیست که مشکل ایجاد کند. بقیه آدنوم ها مقادیر فراوان هورمون استروئیدی تولید می کنند که ممکن است علائمی را در فرد به وجود آورند. بسیاری از این علائم در آدنوم و کارسینوم یکسان است. اما، ادنوم ها بیشتر از کارسینوم ها آلدسترون تولید می کنند. این امر فشار خون را افزایش می دهد. آدنوم ها را می توان با جراحی درمان کرد. جراحی با ایجاد برشی در جلوی شکم یا در پشت انجام می شود. روش جراحی جدیدی به نام برداشتن آدرنال از طریق لاپاراسکوپی به جراح اجازه می دهد تا با وسیله ای به نام لاپاراسکوپ، غده آدرنال به همراه ادنوم را بردارد.
سرطان آدرنوکورتیکال
نوعی از سرطان که در بخش کورتکس غده فوق کلیه به وجود می آید، سرطان آدرنوکورتیکال نامیده می شود. این تومور، عموماً به دلیل تولید هورمون هایی که افزایش وزن و احتباس مایع در بدن، بلوغ زودرس یا موهای زائد صورت یا بدن در خانم ها را سبب می گردد، تشخیص داده می شود. برخی از این تومورها رشد کرده و بسیار بزرگ می شوند و به اندام های دیگری که در حفره شکم قرار دارند، فشار آورده و علائمی ایجاد می کنند. این تومورها عموماً از آدنوم ها بزرگ تر هستند.
عوامل خطر در سرطان غدد فوق کلیه
1.پیشینه خانوادگی: بسیاری از این موارد سرطان ارثی نیست و به صورت تک گیر رخ می دهد. 2. سن: بسیاری از این نوع سرطان ها در افراد مسن رخ می دهد؛ اما، سرطان بخش قشری غده فوق کلیه در بین افراد (40)تا (50)ساله یا بچه ها بیشتر دیده می شود.
عوامل ایجاد کننده سرطان قشری غده فوق کلیه
پزشکان علت دقیق این تومورها را نمی دانند. طی سالیان اخیر آنها پیشرفت بسیاری در درک تغییرات اساسی به وجود آمده در DNA که می تواند به سرطانی شدن سلول ها منجر شود، داشته اند. این ماده مولکولی است که حامل دستورالعمل هایی برای انجام کارهای سلول است. DNA تنها روی ظاهر ما اثر نمی گذارد بلکه از طریق این ماده برخی از بیماری ها از جمله برخی از انواع سرطان را نیز به ارث می بریم. برخی از ژن ها (ژن بخی از DNA است) شامل دستوراتی برای کنترل رشد و تقسیم شدن سلول ها هستند. ژن هایی (DNA) که افزایش تقسیمات سلولی را سبب می شوند، انکوژن نام دارند. گاهی تغییرات ژنی (DNA) بی هیچ دلیل مشخص رخ می دهد. این حالت مسؤول ایجاد بیشتر تومورهای ارثی غدد فوق کلیه است.
تشخیص سرطان غدد فوق کلیه
تشخیص زودهنگام این سرطان مشکل است و تومورها بیشتر هنگامی که بسیار بزرگ شده اند تشخیص داده می شود. این سرطان در بچه ها به دلیل حساس تر بودن بدن شان نسبت به هورمون ها زودتر تشخیص داده می شود همچنین علائم ناشی از افزایش ترشح هورمون ها در بچه ها زودتر آشکار می گردد و از روش های تصویر برداری برای تشخیص توده استفاده می شود. از توده مشاهده شد، نمونه برداری انجام خواهد شد. آزمایش خون و ادرار نیز برای تعیین میزان هورمون انجام می شود. اگر مشخص شد که فرد مبتلا به سرطان است، آزمایشات دیگری برای تعیین میزان گسترش سرطان به انجام خواهد رسید.
علائم و نشانه های سرطان فوق کلیه
نشانه های این بیماری به دلیل ترشح
هورمون ها یا بزرگ شدن تومور و ایجاد فشار روی اندام های نزدیک به وجود می آید.
نشانه های ناشی از تولید هورمون های استروژن
علائمی که در بچه ها دیده می شود، بیشتر به دلیل هورمون آندروژن است. شایع ترین علامت، افزایش موهای زاید صورت، ناحیه شرمگاه و زیربغل و بزرگ شدن کلیتوریس در دخترها و آلت تناسلی در پسرها است. اگر تومور استروژن تولید کند، علائم مختلفی رخ می دهد. در دخترها سبب بلوغ زود هنگام، بزرگ شدن پستان ها و شروع قاعدگی (عادت ماهیانه) و در پسرها بزرگ شدن پستان ها را در پی دارد. تومورهای تولید کننده استروژن در مردان می تواند باعث حساسیت و بزرگ شدن پستان ها شود، در ضمن این تومورها می توانند باعث اشکال در نعوظ وناتوانی جنسی در مردان شود. تومورهای تولید کننده اندروژن در زنان عموماً موهای زائد روی صورت و بدن، بی نظمی قاعدگی و کلفت شدن صدا را موجب می شود.
نشانه های ایجاد شده در اثر تولید کورتیزول
مقادیر فراوان هورمون کورتیزول مجموعه ای از علائم را ایجاد می کند که همراه با هم سندرم کوشینگ نامیده می شود. این علائم و نشانه ها عبارت اند از:
*افزایش وزن و بزرگ شدن دور سینه و شکم * وجود چربی اضافی پشت گردن و شانه ها * خطوط ارغوانی رنگ روی شکم * رشد موهای زائد روی صورت، سینه و پشت در زنان * بی نظمی های قاعدگی * احساس ضعف در پاها * کبودشدگی به سادگی * افسردگی یا بدخلقی * شکستگی استخوان به دلیل استئوپرز(پوکی استخوان)
نشانه های ایجاد شده در اثر افزایش تولید الدسترون
علائم و نشانه های اصلی که به دلیل وجود تومورهای ترشح کننده الدسترون به وجود می آید، عبارتند از: افزایش فشار خون، ضعف و گرفتگی عضلانی، تشنگی فراوان و ادرار زیاد، اگرچه ادنوم های غده فوق کلیه، الدسترون تولید می کنند؛ اما، سرطان های غده فوق کلیه نیز به ندرت الدسترون تولید می کنند.
علائم فشاری ایجاد شده روی اندام های مجاور در اثر توموری که بزرگ شده:
بزرگ شدن سرطان بخش قشری غدد فوق کلیه، فشار روی اندام ها و بافت های نزدیک را سبب می شود. این مساله درد، احساس پری در ناحیه شکم یا اشکال در خوردن غذا به دلیل احساس سیر شدن را موجب می شود.
درمان
نخستین مرحله، گرفتن یک شرح حال کامل از بیمار و بررسی وجود علائم بیماری است.
روش های تصویربرداری
*تصویر برداری از قفسه سینه * سونوگرافی * سی تی اسکن * MRI * توموگرافی با پرتوهای پوزتیرون
دیگر آزمایش ها
*لاپاراسکوپی * نمونه برداری (بیوپسی) * آزمایش خون و ادرار
مرحله بندی سرطان فوق کلیه
مرحله بندی، میزان گسترش تومور را نشان می دهد و در تصمیم گیری برای انتخاب روش درمانی و مشخص شدن پیش آگهی بیماری مهم است.
روش TNM
این روش شامل (3)یافته اساسی است. T نشان دهنده اندازه تومور است که بر حسب سانتی متر بیان می شود. N میزان گسترش تومور به گره های لنفاوی و M گسترش تومور به دیگر اندام های بدن را نشانم می دهد.
مراحل درمان
* جراحی * رادیوتراپی * شیمی درمانی * دارو
منبع:دنیای سلامت شمار 48