تاریخ خبر : 1393/6/22 – محمد‌رضا عابدین‌مقانکی
پژوهشگر فضای کسب‌وکار و رقابت‌پذیری
روزنامه دنیای اقتصاد
براساس گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی از جمله گزارش سازمان جهانی جهانگردی، ایران مقصد بسیار مناسبی برای گردشگران تاریخی-باستانی و نیز گردشگران جویای جاذبه‌های طبیعی است، به‌طوری‌که بارها گفته شده است، رتبه دهم جاذبه‌های تاریخی-باستانی را داراست و در میان کشورهای جهان، پنجمین کشور دارای برترین جاذبه‌های طبیعی است.
به‌عبارت دیگر، ایران به‌طور بالقوه یکی از بهترین مناطق جهان برای گردشگران در عرصه جهانی محسوب می‌شود. اما در عمل این کشور نتوانسته حتی یک درصد از گردشگران بین‌المللی را نیز به خود جذب کند. دلایل گوناگونی برای این امر بیان می‌شود. اما ما در اینجا می‌خواهیم از نظر شاخص‌های بین‌المللی مساله را بررسی کنیم.
مجمع جهانی اقتصاد هر ساله گزارشی تحت عنوان گزارش رقابت‌پذیری گردشگری و مسافرت منتشر می‌کند که آخرین مورد آن در سال 2013 منتشر شده است. در این گزارش که رقابت‌پذیری 140 کشور جهان در زمینه گردشگری با یکدیگر مقایسه شده، ایران جایگاه نود‌و‌هشتم را به دست آورده است. البته این رتبه 16 جایگاه بهتر از موقعیت آن در دو سال پیش از آن بوده است. سال گذشته، ایران در میان 15 کشور مورد بررسی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا پیش از کویت، الجزایر، یمن و موریتانی و در جایگاه یازدهم قرار گرفته است.
از نظر پارامتریک، سه عامل اصلی تاثیرگذار بر این جایگاه شامل چارچوب قوانین مرتبط با گردشگری، زیرساخت‌ها و فضای کسب‌وکار در حوزه گردشگری و نیز منابع انسانی، فرهنگی و طبیعی گردشگری بوده است. رتبه ایران در این عوامل به‌ترتیب معادل 112، 96 و 74 بوده است. آن‌گونه که مشاهده می‌شود ایران از دید شاخص‌های بین‌المللی، به لحاظ چارچوب قوانین مرتبط با گردشگری در بدترین وضعیت در قیاس با سایر عوامل مورد نظر قرار دارد. بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که از دیدگاه این سازمان بین‌المللی، گردشگری در سیاست‌گذاری دولتمردان ایران از اهمیت اندکی برخوردار است؛ به‌گونه‌ای که ایران در میان 14کشور از نظر اهمیت دادن به گردشگری در مقام 130 قرار دارد. قوانین و مقررات مرتبط با گردشگری نیز با مشکلات ساختاری و پیچیده‌ای برخوردار بوده و رتبه ایران از این نظر 124 است. از نظر این سازمان، رتبه ایران به‌لحاظ امنیت در مقام 106 است. پایداری محیطی نیز وضعیت چندان رضایت‌بخشی نداشته و جایگاه ایران در این زمینه 101 است. اما به لحاظ بهداشت و سلامت، ایران جایگاه نسبتا مطلوبی را داراست. ممکن است درخصوص قابلیت اتکای ایران به منابع و اطلاعات منتشره در سازمان‌های بین‌المللی اختلاف‌نظرهایی وجود داشته باشد، اما این موضوعات از دیدگاه گردشگران خارجی و سیاست‌گذاران بین‌المللی این حوزه اهمیتی ندارد زیرا ایشان برای توسعه گردشگری ملی خویش یا تصمیم‌گیری برای انجام سفر به یک کشور و حتی سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری یک کشور مقصد، نگاهی دقیق و قابل اتکا به گزارش‌ها و آمارهای بین‌المللی می‌اندازند. بنابراین ایران اگر بخواهد موقعیت بین‌المللی خود را در این صنعت بهبود داده و به‌میزان بیشتری از امکانات بالقوه را بالفعل کند، می‌تواند به‌عنوان یک فرآیند عملی، در اندیشه بهتر کردن موقعیت کشور در ارکان و شاخص‌های رقابت‌پذیری گردشگری اقدام کند.
