آنچه دیابتی‌ها باید درباره تابستان و گرما بدانند
در هوای بسیار گرم افراد دیابتی بیشتر به اورژانس‌ها مراجعه می‌کنند و بستری می‌شوند، حتی مرگ بر اثر گرمازدگی در میان این افراد گزارش شده است. بدن مبتلایان به دیابت به دلیل بالا بودن قندخون و تکرر ادرار همواره در معرض خطر کمآبی قرار دارد.
علاوه بر این، به علت کاهش قدرت تعریق در افراد دیابتی، احتمال گرمازدگی در فصل‌های گرم سال به شدت افزایش می‌یابد. گرما و رطوبت دو عاملی هستند که دفع گرما از بدن را با مشکل مواجه می‌کنند. هرچه رطوبت و گرمای محیط بیشتر باشد، خطر گرمازدگی افزایش می‌یابد. دمای بیش از 7/37 درجه سانتی‌گراد خطر بروز گرمازدگی را به دنبال دارد. البته وقتی رطوبت هوا بالا باشد، حتی 6/26 درجه سانتی‌گراد هم خطرناک است چون رطوبت زیاد مانع تعریق طبیعی بدن می‌شود.
با وجود اینکه احتمال گرمازدگی در افراد مبتلا به دیابت بیشتر از دیگران است، بیشتر این افراد راه‌های پیشگیری و مقابله با این پدیده خطرناک را نمی‌شناسند. افراد دیابتی ساکن مناطق گرم به آموزش‌های بیشتری در مورد تاثیر گرما بر بیماری دیابت و مراقبت‌های دیابتی در هوای گرم نیاز دارند.
علایم گرمازدگی در دیابتی‌ها
اگر فرد دیابتی در معرض هوای گرم یا مرطوب قرار گرفت، با بروز هر یک از نشانه‌‌های سرگیجه، تعریق بیش از حد، قرمزی پوست بدون تعریق، گرفتگی عضلانی، سردرد، تند شدن ضربان قلب یا احساس تهوع باید فورا به گرمازدگی مشکوک شود.
مقابله با گرمازدگی
فرد دیابتی تا حد امکان در محیط بسیار گرم قرار نگیرد.
در فصول گرم سال، انجام فعالیت ورزشی به صبح زود یا هنگام غروب آفتاب موکول شود.
روزانه مقادیر کافی مایعات مصرف شود. آب یا نوشیدنیهایی مثل شربت آبلیموی کم‌‌شیرین، مایعات بسیار مناسبی برای جلوگیری از گرمازدگی محسوب می‌شوند. نوشیدنیهایی مثل چای و قهوه باعث دفع آب بدن می‌شوند و جایگزین مناسبی برای آب نیستند.
توصیه می‌شود افراد دیابتی روزانه 2- 1 بار دوش بگیرند تا دمای بدنشان کاهش یابد.
پوشیدن لباس‌های رنگ روشن، استفاده از کلاه و عینک آفتابی نیز به منظور پیشگیری از گرمازدگی توصیه می‌شود.
در صورت بروز گرمازدگی در بیماران دیابتی چه باید کرد؟
اگر فرد دیابتی متوجه هر یک از علایم شروع گرمازدگی شد، باید فورا تحت‌درمان قرار‌گیرد. قبل از مراجعه به پزشک یا در موارد شدید قبل از رسیدن اورژانس، انجام اقدام‌های زیر توصیه می‌شود:
منتقل کردن بیمار به مکانی خنک
کمی بالا قراردادن پاهای بیمار نسبت به بدن
مرطوب کردن بدن بیمار با آب خنک
قرار دادن کیسه‌‌های یخ روی کشاله‌‌های ران و زیر بغل بیمار برای پایین آوردن دمای مرکزی بدن
گرما و داروهای کاهش‌دهنده و دستگاههای اندازه‌گیری قندخون
کنترل قندخون بیماران دیابتی نیز در هوای گرم کمتر از حد مطلوب است. علاوه بر کمآبی بدن که غلظت قندخون را افزایش می‌دهد، داروهای کاهش‌دهنده قندخون نیز ممکن است تحت‌تاثیر گرما قرار‌گیرند.
برای نگهداری داروهای خوراکی و داروهای تزریقی (انسولین)، دمای خاصی توصیه می‌شود که در بالاتر از آن دما، اثر دارو کاهش می‌یابد. روی بسته‌بندی داروها اطلاعاتی درباره دمای مناسب برای نگهداری دارو ذکر شده است که بیماران باید به آن توجه کنند. حتی دستگاههای سنجش گلوکز خون (گلوکومتر) و نوارهای تست قندخون هم در هوای گرم عملکرد خود را از دست می‌دهند و قندخون را پایین‌تر از مقدار واقعی نشان می‌دهند. با این حال، بیشتر بیماران اطلاعات کافی در مورد شیوه صحیح نگهداری دارو و تجهیزات مرتبط با اندازه‌گیری قندخون ندارند. به‌طورکلی، افرادی که در مناطق گرم زندگی می‌کنند باید از دستگاه‌هایی استفاده کنند که اندازه قندخون را در مناطق گرم بهتر نشان می‌دهند و کسانی هم که در آب و هوای سرد زندگی می‌کنند، باید دستگاه‌هایی که با مناطق سرد سازگار است، داشته باشند. دمای مناسب برای نگهداری انسولین 30- 15 درجه سانتی‌گراد است. با این درجه حرارت چنانچه یک ویال در ظرف مدت چند روز مصرف می‌شود، نیاز به نگهداری در یخچال نیست و می‌توان انسولین را در دمای اتاق نگهداری کرد ولی اگر یک ویال ظرف مدت یک ماه مصرف نمی‌شود، باید در یخچال نگهداری شود. از قراردادن انسولین پشت شیشه ماشین و در معرض آفتاب مستقیم خودداری کنید. به‌طورکلی نباید انسولین را در دمای خیلی بالا یا خیلی پایین نگه‌داشت. نگهداری انسولین در فریزر نیز صحیح نیست. قرص‌های کاهش‌دهنده قندخون نیز باید در دمای اتاق، دور از نور مستقیم، حرارت زیاد و رطوبت نگهداری شود. توصیه می‌شود افراد دیابتی، انسولین، داروهاو وسایل تست قندخون را در کیف‌های مخصوص خنک‌کننده حمل کنند و محل نگهداری در خانه نیز در جای خنک باشد.
پی‌نوشت‌ها:
* فوق‌تخصص غدد و متابولیسم و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
منبع:هفته نامه سلامت