تنفر کودکان از برخی غذاها

با کودکانی که از بعضی غذاها تنفر دارند چه باید کرد؟

تنفر از غذا در کودک بیش تر جنبه ی حسی دارد یعنی این که کودک از رنگ، طعم، بو یا وضعیت ظاهر بعضی غذاها بدش می آید. چنین کودکی ممکن است از نوع خاصی از مواد تشکیل دهنده ی غذا ( مثلاً گوشت ) یا از انواع متفاوت یک ماده ی غذایی تنفر داشته باشد، مانند وقتی که نوع شیر تغییر می کند. از شیر مادر به خوبی تغذیه می شود ولی ممکن است از خوردن سایر انواع شیرها اجتناب کند یا از فلان نوع شیر خشک متنفر باشد.
گاهی کودک از گروهی از غذاها تنفر دارد. مثلاً سبزیجات یا میوه ها، ولی ممکن است همین گروه غذایی را به صورت پخته یا آبمیوه دوست داشته باشد.
گاهی ممکن است تنفر از یک غذا را بر اساس رنگ یا مزه و طعم، به غذاهای مشابه تعمیم بدهد. مثلاً برای اولین بار که آب هویج به کودک داده می شود، خوشش نیاید و احساس تنفر کند و پس از آن ممکن است از هر خوراکی که رنگ زرد یا نارنجی داشته باشد بدش بیاید.
تنفر از غذا اغلب در زمانی که رژیم غذایی کودک تغییر می کند یا زمان از شیر گرفتن یا ارائه ی غذاهای جدید، بروز می کند و به خصوص در سال دوم زندگی بیش تر مشهود است.
گاهی تنفر از غذا بستگی به سفره و ظرف غذا دارد. کودک غذای خود را در ظرف مخصوص خودش به خوبی می خورد ولی اگر غذا در ظرف دیگری به او داده شود، از خوردن آن امتناع می کند. حتی تغییر مکان معمول غذا خوردن یا کنار گذاشتن صندلی مخصوص غذای کودک، ممکن است منجر به تنفر او از غذا خوردن شود. کودک به بعضی شرایط برای تغذیه عادت می نماید و در حقیقت حالت شرطی پیدا می کند و چنان چه این شرایط تغییر کند دچار مشکل تغذیه می گردد. این شرایط ممکن است حضور مادر در کنار کودک، وجود ظرف مخصوص غذا، عروسک یا اسباب بازی مورد علاقه ی کودک، درجه حرارت محیط، عدم حضور افراد غریبه، مکان تغذیه، روی زمین یا روی صندلی نشستن، سکوت و... باشد.
تنفر از غذا به صورت روبرگرداندن، اخم کردن، صورت را در هم کشیدن، تف کردن، لب ها را محکم به هم چسباندن و بیرون ریختن غذایی که در دهان است، دیده می شود.
تنفر از غذا ممکن است منجر به سوء تغذیه شود. مثلاً امتناع از خوردن سبزیجات و میوه ها ممکن است به کمبود ویتامین بینجامد. نخوردن شیر یا گوشت امکان دارد به کمبود پروتئین، روی و آهن منجر گردد. نخوردن غذاهایی که نیاز به جویدن دارند ( مثل گوشت، میوه ها، نان ) موجب تأخیر رشد حرکتی عضلات دهان و حتی ضعف عضلات ناحیه ی دهان و در نهایت اشکال در تلفظ کلمات می شود.
معمولاً کودکانی که از بعضی غذاها ( بر اساس طعم، رنگ، بو ) تنفر دارند، دچار مشکلات حسی دیگری هم هستند. مثلاً راه رفتن روی زمین های ناصاف، چمن و یا شنی را دوست ندارند و از پوشیدن بعضی لباس ها یا کفش و جواب خودداری می کنند.
این کودکان ممکن است از بعضی بوها تنفر داشته و به طور کلی نسبت به بوها بسیار حساس باشند. حس چشایی آنان قوی تر از سایرین است، لذا به مزه ی غذاها حساس تر از دیگر کودکان هستند و غذاهایی که شور یا خیلی شیرین باشند را دوست ندارند و ترشی و تلخی را تحمل نمی کنند. ممکن است حساسیت به طعم و مزه ی غذاها جنبه ی ارثی داشته باشد و حداقل یکی از والدین آن ها هم، در دوره ی کودکی چنین حساسیتی داشته اند. این والدین گزارش می کنند که تا سن بلوغ بسیاری از غذاها را نمی خورده اند و بعضی غذاها را برای اولین بار در دوران بلوغ یا اوایل بزرگسالی امتحان کرده اند. والدینی که خودشان نسبت به طعم، شکل ظاهری و بوی غذا حساسیت زیاد دارند، ممکن است رژیم های غذایی محدودی داشته باشند و غذاهایی که به کودک ارائه می کنند تنوع چندانی نداشته باشد و صرفاً بر اساس ذائقه ی خودشان تهیه شود و قدرت انتخاب از کودک سلب گردد.
یکی دیگر از دلایل تنفر از غذا خوردن ممکن است اضطراب و ترس اجتماعی باشد. کودکانی که ترس اجتماعی دارند از انجام هر فعالیتی در حضور جمع خودداری می کنند و لذا در تنهایی و در حضور اعضای خانواده غذا می خورند ولی از غذا خوردن در میهمانی و در حضور افراد غریبه امتناع می کنند.
به طور کلی کودکان در دوره ی شیر خوارگی بهتر از سنین بالاتر غذاهای جدید را می پذیرند. در نتیجه پیشنهاد می شود در دوره ی شیرخوارگی غذاهای جدید چندین بار به آن ها خورانده شود. در این صورت نه تنها همان غذا بلکه غذاهای مشابه را هم می پذیرند. بنابراین یک یا دو بار رد کردن غذای جدید از جانب کودک به معنای تنفر از آن غذا نیست. در سنین بعد از شیرخوارگی گاهی لازم است بیش از ده بار یک غذای جدید ارائه شود تا کودک آن را بپذیرد.
باید از تهدید کردن کودکان به این صورت که: « باید غذایت را تا آخر بخوری، تا غذایت را تمام نکرده ای حق نداری از سر میز بلند شوی، اگر غذا را نخوری فلان کار را برایت انجام نمی دهم یا فلان چیز را برایت نمی خرم » پرهیز کرد. این گونه تهدیدها تأثیرات منفی دارد.
کودکان در سنین 3 تا 5 سالگی برای نحوه ی غذا خوردن ابتدا والدین و سپس کودکان هم سن و سال خود را الگو قرار می دهند. به این ترتیب رفتارِ غذا خوردنِ والدین در حضور کودکان تأثیر عمیقی بر رفتار غذا خوردنِ کودکان دارد. اگر والدین یک غذای جدید را خودشان بخورند ولی آن را به کودکان ارائه نکنند، آن ها بیش تر مایل می شوند تا آن غذا را بخورند. بهتر است به جای اصرار به خوردن آن غذا به کودک فرصت داده شود تا خودش با کنجکاوی غذای جدید را درخواست کند.
در مورد کودکانی که واکنش های شدید تنفر ( تهوع و استفراغ ) در مقابل غذایی خاص نشان می دهند، بهتر است از ارائه ی آن غذا اجتناب شود. ولی اگر کودک واکنش های جزئی مثل اخم کردن نشان داد، بهتر است غذای جدید در نوبت دیگری به وی داده شود. بهتر است مقدار کمی از غذای جدید را به همراه غذایی که دوست دارد به اوبدهیم. و به تدریج در دفعات بعد مقدار غذای جدید را بیش تر کنیم. یعنی در بشقاب غذای کودک هم مقداری از غذای مورد علاقه ی او و هم مقدار کمی از غذای جدید باشد.
به جای این که یک غذای جدید را در بشقاب کودک بگذاریم و از وی بخواهیم آن را بخورد، بهتر است آن غذا توسط والدین صرف گردد و به کودک فرصت بدهیم تا خودش غذای جدید را درخواست کند.
گاهی در برخورد با کودکانی که از غذا تنفر دارند، لازم است که اعضای خانواده در حضور کودک، سر سفره یا میز؛ غذای خود را طبق برنامه ی غذایی صرف کنند بدون این که از کودک بخواهند غذا بخورد. آن قدر باید این کار را تکرار کنند تا کودک خودش درخواست غذا نماید و اگر درخواست کرد مقدار بسیار کمی از آن را در بشقاب وی بگذارند. لازمه ی این کار صبر و حوصله ی والدین است، والدین نباید نگران سوء تغذیه ی کودک باشند. با قدری صبر و حوصله، مشکل تنفر غذایی رفع می شود. اصرار زیاد، با وعده و وعید غذا دادن به کودک، خواهش و تمنای بیش از حد از کودک برای غذا خوردن، با تهدید و تنبیه غذا خوراندن، ساعت ها سفره را پهن گذاشتن تا کودک غذا بخورد و قاشق به دست دنبال کودک دویدن، به شرطی شدن و تنفر بیش تر او از غذا خوردن منجر می گردد.
منبع مقاله :
عطاری، عباس؛ (1387)، اختلالات تغذیه ای (مشکلات رفتاری تغذیه در کودکان)، تهران: نشر قطره، چاپ اول