مسمومیت غذایی

23روش کنترل مسمومیت غذایی

چه پیک نیک تمام عیاری! تقریباً نتوانستید خودتان را کنترل کنید تا بازی بیس بال با توپ نرم به اتمام برسد. اما در عوض توانستید به آن میز غذای پیک نیک که در زیر آفتاب تابستان چیده شده، حمله ور شوید. به آن جوجه کباب های تند، صدف های کره زده و بخار شده، سالاد سیب زمینی، سوهان و آن شیرینی خامه ای خوشمزه، حالا با آنکه چند ساعت از خوردن آن غذاها گذشته، احساس می کنید که توپ بیس بال با شدت به معده تان اصابت کرده است. سرگیجه و تهوع دارید. استفراغ می کنید. اسهال دارید و قطعاً مجبورید بقیه ی روز را مثل بازیکنان ذخیره روی نیمکت بنشینید.
چه اتفاقی افتاده؟ احتمالاً غذایی که خورده اید آلوده به نوعی باکتری سمی بوده و شما به آنچه به مسمومیت غذایی معروف است، دچار شده اید. شاید هم آن سالاد سیب زمینی که خورده اید با دست های آلوده درست شده و باکتری های استافیلوکوک از طریق آن ها به غذای شما منتقل شده اند. یا شاید جوجه کبابی که خورده اید خوب کباب نشده تا میکروب های سالمونّلای موجود در آن کشته شوند. آن شیرینی خامه ای فوق العاده خوشمزه که روی میز، زیر آفتاب مانده بود چطور؟ هیچ بعید نیست که ظرف شیرینی، مثل یک ظرف کِشت برای تکثیر باکتری ها عمل کرده باشد. در هر حال این موجودات موذی، به محض اینکه به بدنتان راه یابند اول روده ها را مورد حمله قرار می دهند و طی یک روز یا بیشتر که بدن سعی در مبارزه با باکتری ها دارد، احساس بسیار ناخوشایندی دارید. در اینجا به نکاتی اشاره می کنیم که کارشناسان برای کمک به بدن، به منظور مبارزه با این آنفلوانزای غذایی، ارائه کرده اند!

مصرف مایعات

این باکتری ها موجب تحریک روده ها و از دست رفتن آب زیادی از آن ها- احتمالاً از هر دو انتهای روده ها- می گردند. به منظور پیشگیری از بروز دهیدراسیون (کاهش آب بدن)، لازم است مقدار زیای مایعات بنوشید. آب و سایر مایعات رقیق مانند آب سیب، غذاهای مرکب از گوشت و سبزیجات پخته و آبگوشت، به ترتیب به عنوان بهترین جایگزین مایعات از دست رفته برای بدن محسوب می شوند. نوشابه های غیرالکلی نیز به شرط آن که گاز آن گرفته شود، برای این منظور مناسبند. این نوشابه ها در صورت خارج نشدن حباب های گاز از آن ها، ممکن است موجب تحریک بیشتر معده شوند. کوکاکولا به شرطی که گاز آن گرفته شود، به دلایلی که هنوز روشن نیست و باید مشخص شود، نسبت به سایر نوشابه ها ارجحیت دارد - این نوشابه باعث آرام شدن معده می گردد. گاز نوشابه های غیرالکلی گازدار را می توان با خالی کردن سریع نوشابه از یک لیوان به لیوان دیگر گرفت.

جرعه جرعه بنوشید

لاجرعه نوشیدن ممکن است منجر به استفراغ گردد.

نوشابه ی مخصوص آنفلوانزای غذایی بنوشید

اسهال و استفراغ می توانند موجب از دست رفتن الکترولیت های حیاتی بدن - نظیر سدیم، پتاسیم و گلوکز - شوند. این مواد از دست رفته را می توان با مصرف الکترولیت هایی نظیر Gatorade(1) که به صورت آماده در بازار به فروش می رسند جایگزین نمود. در غیر این صورت برای بازگرداندان مجدد آب به بدن، از دستورالعمل زیر استفاده کنید: مقداری آب میوه را (به خاطر دارا بودن پتاسیم) با یک دوم قاشق چای خوری عسل یا شیره ی ذرت(به خاطر گلوکز آن) و کمی نمک طعام (حاوی کلرید سدیم) مخلوط نمایید.

داروهای آنتی اسیدتان را برای وقتی که سوزش سردل دارید نگه دارید

داروهای آنتی اسید، اسید معده را کاهش داده و دفاع بدن را در برابر باکتری ها تضعیف می کنند. به گفته ی دکتر «مافینسون» با مصرف آنتی اسید احتمالاً باکتری ها بیشتر و سریع تر تکثیر می یابند.

مانع دفاع بدن نشوید

به گفته ی دکتر«دانیل رودریگو» هنگام مسمومیت، بدن سعی در بیرون راندن ارگانیسم های سمی و بیماری زا دارد. بعضی موارد مصرف داروهای ضد اسهال (نظیر ایمودیوم یا لوموتیل) (2)، با قدرت دفاعی بدن برای مبارزه با عفونت، تداخل می کند. پس از مصرف این قبیل محصولات بپرهیزید و اجازه بدهید بیماری سیر طبیعی خود را طی کند. اگر فکر می کنید مصرف دارو برایتان ضروری است قبل از هر چیز با پزشک مشورت نمایید.

خود را وادار به استفراغ نکنید

اجازه ندهید واژه مسمومیت چنان باعث هراس شما شود که با انگشت زدن به ته حلق سعی در استفراغ کردن نمایید. واقعاً نیازی به این کار نیست.

غذاهای ملایم و کم مزه مصرف کنید

غالباً ظرف چند ساعت پس از فروکش کردن اسهال و استفراغ، فرد برای خوردن یک غذای "خوب" آمادگی می یابد. اما افراط نکنید. به خاطر داشته باشید که معده ی شما مورد حمله واقع شده و در حال حاضر ضعیف و حساس است. از غذاهای سهل الهضم شروع کنید. از غذاهایی مانند غلات پخته، پودینگ (فرنی)، آبگوشت و بیسکویت دارای نمک و جوش شیرین (نوعی بیسکویت که با پنیر مصرف می شود) استفاده نمایید. یکی دو روز با این غذاها سر کنید تا معده آماده پذیرش غذاهای قبلی شود.

هشدار پزشکی

برخی از افراد به مراقبت های ویژه نیاز دارند

علایم یک مسمومیت معمولی یعنی گرفتگی عضلات، تهوع، استفراغ، اسهال و سرگیجه ظرف یک یا دو روز برطرف می شوند. اما در مورد کودکان، سالمندان و کسانی که دچار بیماری های مزمن یا اختلال سیستم ایمنی هستند، مسمومیت غذایی می تواند بسیار جدی و خطرناک باشد. این افراد لازم است با مشاهده ی اولین علایم به نزد یک پزشک بروند. حتی اگر جزو این گروه نیستید در صورت توأم بودن مسمومیت با هر یک از علایم زیر، با پزشک خود تماس حاصل کنید.
0 دشواری در بلع، صحبت کردن یا تنفس. تغییر وضعیت بینایی، ضعف عضلانی یا فلج، به ویژه پس از خوردن قارچ، غذاهای کنسروشده یا حلزون (صدف دار)(3).
0 تب بالای 37/7درجه سانتی گراد (100درجه فارنهایت).
0 استفراغ شدید - یعنی عدم تحمل هر نوع مایع در معده.
0 اسهال شدید و ادامه ی آن بیش از یک یا دو روز.
0 دردهای پیوسته و موضعی شکمی.
0 دهیدراسیون (کاهش آب بدن) - احساس تشنگی شدید، خشکی دهان یا کاهش ادرار و چروک خوردن و باقی ماندن پوست پشت دست به همان حالت در صورت گرفتن آن با انگشتان.
0 اسهال خونی

نگذارید باز هم دچار مسمومیت غذایی شوید

همیشه نمی توان غذاهای بیرون را مسئول مشکلات گوارشی دانست. بنابه گفته ی دکتر«رودریگو»، حقیقت آن است که احتمالاً بسیاری از موارد ابتلا به مسمومیت غذایی در نتیجه ی بی توجهی در تهیه ی غذا در خانه ناشی می شوند. چنانچه دستورات منطقی زیر را به کار ببندید، شانس ابتلا به مسمومیت غذایی به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد.
0 دست های خود را قبل از تهیه ی غذا بشویید تا از انتقال باکتری هایی نظیر استافیلوکوس (که عمدتاً بر روی پوست و در گلو یافت می شوند) یا شیگِلا (که از طریق مدفوع منتقل می گردد) جلوگیری نمایید. پس از دست زدن به گوشت خام و تخم مرغ نیز مجددا دست ها را بشویید.
0 از خوردن غذاهای پروتئینی خام مثل ماهی، مرغ و ماکیان، گوشت، شیر یا تخم مرغ بپرهیزید. از خوردن سوشی(4)، صدف های نصف شده، سالاد سزار(5) که از تخم مرغ خام تهیه می شود و اِگ ناگ(6) پاستوریزه نشده اجتناب نمایید. همین طور از مصرف تخم مرغ های شکسته پرهیز کنید. مواد غذایی خام محل خوبی برای زیست باکتری ها هستند.
0 مواد غذایی خام را گرم یا سرد کنید. باکتری ها در دمای بیش از 65/5 درجه سانتی گراد (150درجه فارنهایت) و کمتر از 4/5درجه ی سانتی گراد (40درجه ی فارنهایت) قادر به تکثیر نیستند.
0 گوشت قرمز را تا از بین رفتن رنگ صورتی آن، گوشت مرغ و ماکیان را تا از بین رفتن رنگ قرمز مفاصل آن ها و گوشت ماهی را تا زمانی که ورقه ورقه شود بپرهیزید. پخت کامل گوشت تنها راهی است که از طریق آن می توان از کشته شدن باکتری های بالقوه ی مضر، اطمینان حاصل نمود.
0 هنگام پخت قطعات بزرگ گوشت دام یا گوشت مرغ و ماکیان به ویژه به وسیله مایکروفر، از دماسنج مخصوص گوشت استفاده نمایید.
0 از خوردن سوسیس خام (به خصوص سوسیس خوک)، آبگوشت ماهی یا حتی خمیر شیرینی قبل از پخت اجتناب کنید.
0 نگذارید آب گوشت خام (قبل از پخت) بر روی مواد غذایی دیگر بچکد زیرا ممکن است موجب آلوده شدن مواد غذایی سالم گردد.
0 از تخته، چاقو و وسایل جداگانه ای برای گوشت استفاده کنید و وسایل را پس از استفاده به روشی بهداشتی با آب و مواد شوینده بشویید یا پس از استفاده، آن ها را با مواد سفید کننده تمیز کنید. به این ترتیب می توان از انتقال آلودگی جلوگیری نمود.
0 در بازکن ها و درب ظروف را با برس بشویید و همواره درزها و شکاف های آن ها را به خوبی تمیز نمایید.
0 اسفنج ها را زود به زود تعویض کنید و برای تمیز کردن پیشخوان از حوله های کاغذی استفاده نمایید.
0 بیش از 2ساعت مواد غذایی را در دمای اتاق نگهداری نکنید و از خوردن هر نوع غذایی که احتمال می دهید بیش از این مدت خارج از یخچال نگهداری شده بپرهیزید. باکتری ها در غذاهای پروتئینی گرم، حاوی گوشت و تخم مرغ، شیرینی های خامه ای، سس ها، سالاد سیب زمینی و امثال آن به سرعت رشد می کنند.
0 گوشت را داخل یخچال نگهداری نمایید. باکتری ها قادرند در سطح غذاهایی که حتی وسط آن ها هنوز منجمد است، تکثیر یابند.
0 باقیمانده ی غذا را حتی در صورت داغ بودن آن، سریعاً به یخچال منتقل کنید. خورش ها و غذاهای آبکی با حجم زیاد را با ریختن در ظرف های کوچک تر و قرار دادن در یخچال خنک نمایید.
0 از کندن و خوردن قارچ های وحشی جداً بپرهیزید. برخی از قارچ ها دارای سمی هستند که سیستم عصبی را مورد هجوم قرار می دهند و ممکن است کشنده باشند. کندن قارچ های وحشی را به عهده متخصصان این امر بگذارید.
0 هرگز از غذاهایی که به طور خانگی کنسرو شده اند قبل از 20دقیقه جوشاندن آن ها استفاده ننمایید. مواد غذایی اگر به درستی کنسرو نشوند می توانند حاوی باکتری هایی باشند که مواد سمی خطرناکی تولید می کنند.
0 از خوردن هر نوع ماده غذایی که بو و شکل نامناسبی دارد اجتناب کنید. از مصرف محتویات شیشه های ترک خورده یا با در متورم، قوطی هایی با درهای فرورفته، مایعاتی که تغییررنگ یافته و کدر شده اند، قوطی ها و شیشه هایی که محتویات آن ها حین بازکردن یکباره به بیرون پرتاب می شود و یا به محض باز شدن بوی بد از آن خارج می شود، بپرهیزید. زیرا ممکن است حاوی باکتری های خطرناکی باشند. اطمینان یابید که موادغذایی فاسد را طوری معدوم کرده اید که امکان تغذیه حیوانات خانگی از آن ها وجود ندارد.

پی نوشت ها :

1. درایران، این الکترولیت ها به شکل پودر «O.R.S» در تمام داروخانه ها موجود است. «ویراستار پزشکی»
2. در حال حاضر «دیفنوکسیلات» در بازار دارویی ایران همین نقش را بازی می کند. «ویراستار پزشکی»
3. توضیح این که ممکن است بیمار به نوعی مسمومیت غذایی بسیار خطرناک به نام «بوتولیسم» دچار شده باشد که حتی می تواند منجر به مرگ شود. «ویراستار پزشکی»
4. خوراک ژاپنی شامل، برنج آب پز و سرد، کمی سرکه و لایه های گوشت خام یا پخته. «ویراستار پزشکی»
5. سالاد محتوی سبزیجات، پنیر، سیر، روغن زیتون، آبلیمو، تخم مرغ و غیره. «ویراستار پزشکی»
6. Eggnog مشروب حاوی تخم مرغ و شیر و شکر و ویسکی یا شراب و غیره. «ویراستار پزشکی»

منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان های خانگی، مترجم: مینا اسماعیلی، ویراستار پزشکی: نوید محمدی، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم