دکتر ریحانه برکتین؛ متخخص اطفال
دانش آموزان ساعات زیادی از اوقات روز خود را در مدرسه می‌گذرانند، در کشور ما نیز هر سال تعداد زیادی دانش آموز به علت حوادث پیش‌آمده در مدرسه در بیمارستان بستری می‌شوند و موارد زیادی نیز به سبب این حوادث نیاز به خدمات درمانی پیدا می‌کنند.
کودکان به دلیل نوع رفتار خود در سنین مدرسه، مستعد مصدومیت و آسیب‌های مختلف ناشی از حوادث هستند. به طور کلی پسران و خصوصا در سنین بین 8 تا 51 سال، بیشتر از سایر گروه‌ها در معرض این گونه خطرات و مصدومیت‌ها هستند.
شدت حوادث مدرسه‌ای نیز در مورد دانش آموزان پسر بیشتر از دختر است، با افزایش سن نیز بروز حوادث در میان دانش‌آموزان کمتر می‌شود و نوع حوادث نیز تغییر می‌کند.
حوادث مدرسه
بیشتر حوادث داخل مدرسه را زمین خوردن، سقوط از ارتفاع و بلندی‌ها و تصادم دانش آموزان با همدیگر تشکیل می‌دهد. سطوح سیمانی و یا آسفالت حیاط مدارس باعث می‌شود که دانش‌آموزان به هنگام دویدن با شتاب و یا بازی کردن دچار مصدومیت‌های نسبتا شدیدی شوند.
در مدارس و مهد کودک‌هایی که وسایل بازی مثل سرسره، تاب و یا الاکلنگ داخل حیاط وجود دارد قسمتی از حوادث به علت سقوط از این وسایل و یا برخورد با آنها رخ می‌دهد. وجود گلدان‌های گل، صندلی و نیمکت‌ها، پله‌ها و سکوهای کوچک و سایر قسمت‌های مختلف خود می‌تواند محل بروز حادثه باشد.
پاره‌ای از حوادث داخل مدرسه نیز به علت دعواهای کودکانه و رفتارهای خشونت آمیز دانش‌آموزان با یکدیگر اتفاق می‌افتند. دعواهای کودکان در مدرسه به خصوص در میان پسران و دانش آموزان بزرگ‌تر شایع‌تر است. در دانش‌آموزان دبستانی، بیشترین حوادث از طریق فعالیت و تمرینات ورزشى اتفاق مى‌افتد و در دانش‌آموزان سنین بالاتر این حوادث ممکن است از راه ورزش و یا شرکت در مسابقات ورزشى و فعالیت‌هاى گروهی صورت گیرد.
همچنین در بازى‌هاى دسته‌جمعى و برنامه‌هاى ورزشى در مدرسه بیشتر احتمال خطر وجود دارد. زمین بازى معمولاً صحنه بیشترین حوادث آموزشگاهى است. غالباً نامناسب بودن سطح زمین بازى ممکن است حادثه‌آفرین باشد، بازی‌های ورزشی به خصوص فوتبال و یا به دنبال هم دویدن دانش‌آموزان عامل مهم دیگری در رخ دادن این گونه حوادث است.
ناصافى زمین ورزش و پستى و بلندى آن مى‌تواند موجب سقوط، لغزیدن و یا سرخوردگى دانش‌آموز شده و گاهی منجر به آسیب‌های بسیار جدی همچون ضربه به سر شود. استفاده از کفش و لباس مناسب در ساعات ورزش، هم سطح بودن حیاط مدرسه و نبودن پله و پستی و بلندی در حیاط مدرسه و محل بازی دانش آموزان، رعایت تناسب بین قد، وزن، سن و توان بازیکنان، آموزش و گوشزد نمودن نکات ایمنی قبل از شروع هر فعالیت و حضور مربی و ناظر به تعداد کافی در تمام لحظات حضور دانش‌آموزان بسیار ضروری است.
گاه نیز سطوح لغزنده راهروها و کلاس‌ها و عدم وجود امکانات ایمنی در راه پله‌ها باعث بروز حوادث در مدرسه می‌شوند. سایر مکان‌های موجود در مدارس نیز به علت وجود مخاطرات مختلف می‌توانند صحنه بروز انواع حوادث در کودکان باشند.
مصدومیت‌های ناشی از حوادث
بیشتر مصدومیت‌ها و جراحات ناشی از حوادث فوق خوشبختانه خفیف‌اند. بریدگی، ضرب خوردگی و کبودی شایع‌ترین نوع این جراحات می‌باشند. سایر جراحات جدی وارد شدن ضربه به سر، شکستگی دندان‌ها و شکستگی اندام‌ها بخصوص پاها می‌باشد. مصدومیت‌های خفیف‌تر نیز اغلب در دست‌ها، پاها و یا سر و صورت دانش‌آموزان دیده می‌شود.
شیطنت‌های کودکانه
گروهی از حوادث و مخاطرات، نه به دلیل وسایل و تجهیزات ناامن مدارس، بلکه بدلیل شیطنت‌های خاص کودکان در این سنین است که از آن جمله می‌توان به هل دادن یکدیگر بخصوص در راه پله‌ها، پرتاب اشیا و وسایل به سمت یکدیگر و یا خالی نمودن صندلی از زیر پا اشاره کرد، بدیهی است در این حالت علاوه بر احتمال بروز حوادثی که ذکر شد خطر آسیب به چشم بخصوص در مورد پرتاب اشیاء نوک تیز مثل مداد و یا خودکار وجود دارد.
ایمنی مدرسه
گروه دیگری از حوادث و آسیب‌ها ممکن است به علت مسمومیت، آتش‌سوزی، برق گرفتگی و ... ناشی از وسایل گرمازای قابل دسترسی برای دانش‌آموزان باشد.
وجود دستگاه‌هاى حرارتی، گازى و الکتریکى نامطمئن و غیر استاندارد، عدم کنترل دوره‌ای و تایید شرایط ایمنی آنها و شیطنت و کنجکاوی خاص کودکان در این گروه‌های سنی، عدم ارائه آموزش‌های لازم و... خود علت بروز حوادث این دسته است، بدیهی است با کنترل مستمر آنها از نظر سالم بودن و همچنین توجه به اصول مهندسى در ساخت بنا و توجه به تعمیر و ترمیم به موقع هر نوع خرابى در ساختمان و تجهیزات، تعداد موارد این قبیل از حوادث را به نحو بارز مى‌توان کاهش داد.
اتفاقات ناشی از رفت و آمد
از دیگر علل شایع حوادث براى دانش‌آموزان، حوادث مربوط به وسایل نقلیه موتورى و اتفاقات ناشى از رفت و آمد در جاده و خیابان است. پیشگیرى از این‌گونه حوادث را بیشتر بایستی از طریق آموزش دانش‌آموزان جهت نحوه صحیح عبور از خیابان، شناخت علائم و محل‌هاى خطر و رعایت مقررات رفت و آمد، و غیره انجام داد، بعلاوه کنترل و نظارت بر سرویس مدارس از نظر تعداد سرنشین، رعایت بستن کمربند ایمنی، رعایت سرعت مجاز، پیاده و سوار کردن دانش آموزان پس از توقف کامل در محل مجاز و ... ضروری است.
در صورت استفاده از دوچرخه جهت رفت و آمد از مدرسه انتخاب دوچرخه متناسب با سن و قد دانش‌آموز و آشنائى کامل وى به خطرات ناشى از دو پشته سوار شدن در مکان‌های شلوغ یا ترافیک سنگین و سالم بودن دوچرخه تا حد زیادى مى‌تواند میزان بروز حوادث ناشى از این وسیله را کاهش دهد.
