دکتر علیرضا غزنوی؛ فوق تخصص ارتوپدی کودکان، عضو هئیت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
کف پای صاف عارضه‌ای است که در آن بیماران فاقد قوس طولی کف پا هستند. در کسانی که صافی کف پا دارند قوس طولی کف پا یا کم شده و یا کاملا از بین رفته است و در موارد شدید قسمت داخلی کف پا در حالت ایستادن، با زمین تماس پیدا می‌کند. همچنین در این بیماران پاشنه پا به سمت خارج منحرف می‌شود. تقریبا تمام بچه‌ها در هنگام تولد صافی کف پا دارند که به آن صافی کف پای فیزیولوژیک (Physiologic flat foot)می‌گویند.
این حالت عمدتا به علت شل بودن تاندون‌ها و لیگامان‌های کف پا و به علت ضعیف بودن عضلات کف پا و همچنین به علت چربی است که در زیر پوست کف پای بچه وجود دارد. بتدریج و در سال‌های بعدی عمر، با سفت شدن بافت‌های نرم کف پا و قوی‌تر شدن عضلات و از بین رفتن چربی کف پا، قوس کف پا ظاهر می‌شود. معمولا قوس کف پا در سنین 7-5 سالگی بوجود می‌آید. در حدود 52-51 درصد افراد این قوس هرگز ایجاد نمی‌شود و کف پای آنها همیشه صاف باقی می‌ماند ولی صافی کف پا در اکثریت این افراد هیچ گونه ناراحتی را برای آنها ایجاد نمی‌کند.
آیا صافی کف پا بیماری است؟
صافی کف پا مشکلی است که در آن قوس کف پا که معمولاً در سمت داخلی کف پا دیده می‌شود از بین رفته است. صافی کف پا در بسیاری افراد از نوع صافی قابل انعطاف (Flexible flat foot) است. این افراد وقتی سرپا می‌ایستند کف پایشان صاف است ولی وقتی روی پنجه پا می ایستند یا وقتی که پایشان را از زمین بلند می‌کنند قوس کف پا تشکیل می‌شود. در واقع بسیاری، این وضعیت را اصلاً بیماری ندانسته و ذکر می‌کنند همانطور که شکل صورت انسان‌ها با یکدیگر متفاوت است ممکن است شکل کف پایشان هم با هم متفاوت باشد.
صافی کف پا در بچه‌ها
در بسیاری از بچه‌های نوپا وقتی که بچه تازه راه رفتن را آموخته است والدین متوجه صافی کف پای وی شده و نگران به پزشک مراجعه می‌کنند. توجه داشته باشیم که صافی کف پا در این سن کاملاً طبیعی است. در اکثر اوقات با افزایش سن کودک، بافت‌های کف پا بتدریج سفت‌تر شده و قوس کف پا معمولا تا سنین مدرسه رفتن بچه تشکیل می‌شود. صافی کف پای قابل انعطاف در بسیاری مواقع زمینه خانوادگی دارد یعنی برادر و خواهران یا فرزندان یا یکی از والدین فرد هم ممکن است این حالت را داشته باشد.
انواع صافی کف پا
گاهی اوقات صافی کف پا قابل انعطاف نیست به این معنا که وقتی پای بیمار روی زمین نیست هم قوس کف پا دیده نمی‌شود و یا موقعی که شست پای بیمار به بالا می‌رود هم قوس کف پا ایجاد نمی‌شود. به این نوع از بیماری صافی کف پای غیر قابل انعطاف یا سفت (Rigid flat foot) می‌گویند. این نوع صافی کف پا نیاز به توجه بیشتر و درمان دارد. گاهی اوقات صافی کف پا همراه با سفت شدن تاندون آشیل است که در این حالت احتمال دردناک شدن پا وجود دارد.
صافی کف پا از نوع قابل انعطاف بسیار شایع‌تر از نوع غیر قابل انعطاف یا ریجید است. صافی کف پا دو نوع قابل انعطاف و غیر قابل انعطاف دارد. در صافی کف پای قابل انعطاف که شایع‌تر است وقتی فرد سر پا می ایستد کف پایش صاف می‌شود و وقتی پا را از روی زمین برمی‌دارد قوس کف پا ایجاد می‌شود. در معاینه این بیماران وقتی پزشک از بیمار می‌خواهد تا بر روی پنجه هر دو پا بایستد انحراف مچ پا به خارج (والگوس پاشنه) برطرف شده و قوس کف پا هم ایجاد می‌شود.
درمان
صافی کف پا از نوع قابل انعطاف در اکثریت موارد ایجاد درد و یا ناراحتی نمی‌کند و نیازی به درمان ندارد. اگر صافی کف پای شما مشکلی برای راه رفتن یا پوشیدن کفش برایتان ایجاد نکرده باشد نیاز به درمان هم ندارد. مهم‌ترین مشکلی که ممکن است در بیماران با صافی کف پای قابل انعطاف ایجاد شود درد کف پا یا ساق پا بعد از راه‌پیمایی طولانی یا ورزش یا ایستادن به مدت طولانی است. در مواردی که کف پای صاف دردناک می‌شود موثرترین درمان برای این افراد استفاده از کفشی است که کف آن از داخل قوس دارد. راه حل دیگر این است که کفی‌هایی را در داخل کفش بگذارید که این قوس و برجستگی را برای کفش شما ایجاد کند.
البته والدین باید در نظر داشته باشند کفش طبی به هیچ وجه باعث ایجاد قوس در کف پا نمی‌شود و تنها باعث از بین بردن درد و خستگی پا می‌شود. ایجاد قوس به تدریج با گذر سن تا 7-8 سالگی به وقوع می‌پیوندد. بندرت برای درمان صافی کف پا نیاز به عمل جراحی است. در مواردی که صافی کف پا از نوع انعطاف پذیر و بدون درد می‌باشد تجویز کفش طبی هیچ جایگاهی ندارد.
