سرخک چیست؟

 دکتر زهرا نوع پرست؛ متخصص اطفال

عامل بیماری سرخک 

عامل سرخک، ویروسی بنام پارامیکسوویروس است که دارای RNA است و دو آنتی ژن مهم ویروس یکی H  و دیگریF است که ایمنی نسبت به آنها سبب پیشگیری از بیماری می‌شود. از زمان کشف واکسن سرخک سن بروز و پراکندگی جغرافیایی بیماری کاملا تغییر یافته است. این روز‌ها احتمالِ ابتلا به این بیماری کاهش یافته است، ناخوشی‌ای که به‌طور شایع در کودکی دیده می‌شد امروزه به‌ندرت و آنهم فقط در سنین بالاتر به علت عدم واکسیناسیون کامل دیده می‌شود لذا توجه به امر واکسینه نمودن کامل کودکان و تزریق یادآور آن اهمیت خاصی در پیشگیری از بیماری دارد.  . 

راههای انتقال ویروس 

 وقتی فرد مبتلا به سرخک، سرفه یا عطسه کند، ویروس سرخک را توسط ذرات کوچک در هوا پخش می‌کند. این ذرات تا یک ساعت در هوا یا روی سطح اجسام به صورتِ فعال باقی می‌مانند. کودکی که با این ذرات تماس داشته باشد، چه از طریق هوا یا اجسام، مبتلا خواهد شد. بیماران از 3 روز قبل تا 6 روز پس از بروز بثورات پوستی می‌توانند بیماری را منتقل نمایند و در این دوره حداکثرسرایت صورت می‌‌پذیرد.

علائم بیماری سرخک 

علائم سرخک در کودک‌ها معمولا با تب پایین شروع می‌شودکه بتدریج بالاتر می‌رود و همراه آن آبریزش شدید بینی، قرمزی چشم‌ها و حساسیت به نور با اشک ریزش به تب اضافه می‌گردند. بعد از چند روز ممکن است در دهان فرد مبتلا لکه‌‌های خاکستری، در غشای مخاطی دهان دقیقاً اطراف دندان‌های آسیا ظاهر شود که معمولا روی غشای مخاطی خط داخلی گونه دیده می‌شود. این نقاط به کوپلیک معروفند که نقاطی سفید و کوچک مثل دانه نمک یا شن کوچک هستند و یا بصورت برآمدگی قرمز رنگ به نظر می‌رسند و یک تا چهار روز قبل از ظاهر شدن جوش‌‌ها، پدید می‌‌آیند.

تشخیص بیماری چگونه است

از روی علائم بالینی می‌‌توان در اکثریت موارد تشخیص بالینی را گذاشت البته تشخیص آزمایشگاهی با جدا کردن آنتی‌بادی IgM اختصاصی سرخک در خون و یا بزاق بیمار صورت می‌‌پذیرد و علاوه بر این برای جداسازی ویروس نیز از افراد مشکوک، نمونه ادرار و حلق تهیه می‌شود. در تشخیص این بیماری پزشک، همیشه باید به فکر رد بیماری کاوازاکی باشد تا دچار اشتباه تشخیصی نگردد.

درمان سرخک 

اگر شک دارید که فرزندتان سرخک گرفته است یا خیر، فوراً به پزشک او اطلاع دهید. پزشک برای جلوگیری از انتشار بیماری سرخک، مراتب را به مراجع بهداشت و درمان مربوطه اطلاع می‌دهد. وقتی پزشک بیماری سرخک فرزندتان را تأیید کرد. او باید استراحت کافی در محیط با نور کم داشته باشد و مقدار کافی مایعات (شامل آب و آب میوه) دریافت کند تا بدین ترتیب از کم آبی ناشی از تب جلوگیری شود. استفاده از دستگاه بخور یا رطوبت‌ساز ممکن است برای سرفه فرزندتان مفید باشد. از ورود ملاقات کنندگان باردار یا بدون سابقه واکسن یا دارای نقص ایمنی خودداری شده تا جلوی انتشار گرفته شود.  

پیشگیری 

واکسن، بهترین وسیله پیشگیری از این بیماری است. در حال حاضر طبق برنامه واکسیناسیون کشوری در ایران، اولین واکسن سرخک در یک سالگی (12 ماهگی) زده می‌شود و تکرار آن در حدود 18ماهگی است.  این واکسن 95 درصد از بیماری‌های سرخک، سرخجه و اوریون جلوگیری می‌کند. اگر کودک سالمی که قبلا واکسن سرخک کامل به او تزریق شده است با کودک مبتلا به بیماری سرخک تماس پیدا کند، هیچ اقدامی ضرورت ندارد، ولی اگر واکسن سرخک به او تزریق نشده باشد، اگر طی 3 روز اول تماس باشد، با توصیه پزشک می‌توان به کودک واکسن سرخک تزریق کرد. اگر  طی 3-6 روز اول است که تماس پیدا کرده است باید گاماگلوبین به عنوان پیشگیری به او تزریق گردد، در نتیجه کودک مبتلا نخواهد شد یا حداقل در صورت مبتلا شدن به سرخک علائم آن را به حداقل می‌رساند. یادمان باشد وقتی فردی به سرخک مبتلا شد، دیگر در آینده به این بیماری مبتلا نخواهد شد و تا پایان عمر مصونیت خواهد داشت.

عوارض احتمالی  تزریق واکسن چیست؟

 واکنش‌های موضعی متعاقب دریافت واکسن معمول است و در 24 ساعت اول بعد از تزریق ممکن است فرد درد و حساسیت در محل تزریق داشته باشد که اکثرا خفیف و گذرا هستند و در اکثر موارد نیاز به درمان طبی خاصی ندارند  اما در بعضی موارد پس از گذشت 6 تا 12 روز بعد ممکن است موارد دیگری نیز مشاهده گردد که عبارتند از:  تب، بزرگ شدن غدد لنفاوی، کهیر، بثورات مختصر، بیحالی، گلودرد، سردرد، گیجی، تهوع و استفراغ، اسهال، التهاب اعصاب محیطی، درد و ورم مفاصل ( آرترالژی  و آرتریت ) که در10 تا 25 درصد از دختران بالغ دیده می‌شود. این علائم ممکن است یک تا سه هفته در افراد باقی بماند و اکثرا نیاز به درمان طبی بخصوصی ندارد.

چه افرادی نباید واکسن سرخک را بزنند؟

 1-افرادی که دارای آلرژی شدید نسبت به واکسن سرخک و یا ترکیبات آن (ژلاتین و نئومایسین) هستند.

2- زنان باردار

3- نقص شدید ایمنی: بیماران مبتلا به سرطان و یا بیماران دریافت کننده دوزهای کورتیکواستروئید، از تزریق واکسن دوری کنند.

4- بیماران ایدزی شدید نیز نباید واکسن را دریافت کنند.

5-فردی که کمتر از سه ماه قبل تزریق ایمونوگلوبین یا کمتر از6 ماه تزریق خون داشته باشد.

6-در مرحله حاد هر بیماری شدید صبر کنند تا بیماری‌شان بهبود یابد و بعد اقدام به تزریق واکسن نمایند.

7- افرادی که با دوز قبلی MMR واکنش آلرژی شدید بدهند.