آشنایی با تغییرات دوران بارداری

دکترمحمدعلی نیلفروش زاده؛ متخصص پوست و مو دانشیار پوست دانشگاه علوم پزشکی تهران رئیس مرکز تحقیقات پوست و مو

تیره شدن پوست (هیپرپیگمانتاسیون) در بارداری

بدلیل تغییرات هورمونی و افزایش تولید ملانین از سلول‌‌های ملانین ساز درجات مختلفی از تیره شدن منتشر پوست در اکثر زنان باردار در فاصله هفته‌‌های اول تا نیمه بارداری مشاهده می‌شود. این تغییرات در زنان با پوست تیره‌‌تر مشهود‌‌تر است. مناطقیاز بدن که بطور طبیعی تیره‌‌تر هستند بیشتر دچار این فرآیند می‌‌شوند و تیرگی در این نواحی بیشتر دیده می‌شود بخصوص نوک سینه‌‌ها و‌‌ هاله حاشیه آن- نواحی تناسلی و خطمیانی دیواره شکم که به آن خط سیاه گفته می‌شود. همچنین گاهی این تغییرات در زیربغل و کشاله ران‌‌ها نیز دیده می‌شود. این تغییرات بعد از دوران بارداری از بین می‌روند ولی ممکن است درجاتی از آن باقی بماند. همچنین خال‌های تیره ممکن است کمی بزرگتر و تیره‌‌تر شوند و خال‌هایی که قبلاْ مورد توجه نبودند مشخص گردند.  

تغییرات مو در بارداری

بیشتر زنان در زمان بارداری به درجاتی از پر موئی دچار می‌‌شوند که در صورت واضح‌‌تر از نواحی دیگر است. این پرموئی در نتیجه اثرات هورمونی دوران بارداری است و در فواصلی بعد از زایمان از بین می‌روند. در سر هم موها پر پشت‌‌تر می‌‌شوند و ریزش طبیعی مو هم کم می‌شود. بعد از زایمان بدلیل برگشت وضعیت هورمونی به قبل از بارداری ؛ نسبت موهای در حال رشد نیز به حالت طبیعی بر می‌گردد و سه تا پنج ماه بعد از زایمان یک ریزش نسبتاْ زیاد مو را خواهیم داشت که علاوه بر اثرات افت هورمونهای دوران بارداری؛ اثرات تغذیه‌‌ای و کاهش املاح خونی بخصوص آهن و همچنین مسائل روحی و روانی بعد از زایمان نیز در این ریزش سهیم هستند.

تغییرات ناخن‌‌ها در بارداری

خانم‌‌های باردار معمولاْ از شکنندگی ناخن و ایجاد شیارهای عرضی در ناخن شکایت می‌‌کنند. و در مواردی ممکن است ناخن از بستر جدا شود. این تغییرات ناخن نیز به تغییرات هورمونی نسبت داده می‌شود. ولی باید علل دیگر این تغییرات در ناخن بررسی گردد. وجود خطوط تیره رنگ طولی در ناخن گرچه در دوران حاملگی ممکن است بوجود آید ولی رد کردن دیگر علل این خطوط تیره باید انجام گیرد.  

تغییرات غدد عرق در بارداری

ترشحات غدد عرق در دوران بارداری در تمام سطح پوست بجز کف دست و پا افزایش دارد و بدلیل تغییرات هورمونی این دوره می‌‌باشد و به این دلیل زنان باردار بیشتر دچار عرق سوز می‌‌شوند. 

تغییرات غدد آپوکرین در بارداری

این غدد بیشتر در نواحی زیر بغل و ناحیه تناسلی وجود دارند و مسئول بو بدن می‌‌باشند. در دوران بارداری‌‌ترشح این غدد کم می‌شود. 

تغییرات غدد چربی در بارداری

در دوران حاملگی‌‌ترشح غدد چربی افزایش می‌‌یابد و بعد از زایمان به حد قبل از بارداری می‌رسد. اگر در این زمان این چربی‌‌های اضافی از سطح پوست شسته نشوند می‌‌تواند باعث بوجود آمدن جوش صورت گردند. 

تغییرات عروق پوست در بارداری

آنژیوم عنکبوتی: به شکل یک برجستگی یا هم سطحی قرمز رنگ به اندازه سر سنجاق که دارای یک قسمت مرکزی و در اطراف آن یکسری عروق قرمز ریز بطور شعاعی دیده می‌شود. بیشتر این ضایعات در نیمه فوقانی بدن دیده می‌شود و معمولاْ در ماه‌‌های دوم تا پنجم بروز می‌‌کند و بعد از زایمان نیز از بین می‌روند. این ضایعه عروقی در افراد دیگر نیز می‌‌تواند دیده شود ولی در دوران بارداری شیوع آن نسبتاْ زیاد است.

قرمزی کف دست: در زنان با پوست روشن بیشتر دیده می‌شود که بعلت تغییرات هورمونی و افزایش خونرسانی به سطح پوست می‌‌باشد ولی در بیمار‌ی‌های دیگر نیز این پدیده بوجود می‌‌آید. زنان باردار با قرمزی کف دست اگر دارای علائم دیگر نیز باشند باید برای رد علل دیگر مورد بررسی قرار گیرند.

واریس: وریدهای متسع (واریس) در پاها و هموروئید (بواسیر) از عوارض شایع حاملگی است و بعلت فشار جنین روی وریدهای بزرگ داخل شکمی و همچنین اثرات هورمونی زمان بارداری است. در صورتی که تورم و اتساع وریدی مشهود باشد با پزشک خود مشورت نمائید چون می‌‌تواند نتیجه مسمومیت حاملگی یا دیگر علل آن مثل ناراحتی قلبی باشد. 

تغییرات لثه‌‌ها در بارداری

اکثر زنان باردار دچار قرمزی و تورم لثه‌‌ها می‌‌شوند بخصوص اگر بهداشت دهان و دندان بخوبی انجام نگیرد باعث دردناک شدن و زخمی شدن گردد. این تغییرات بعد از زایمان از بین می‌‌رود. 

خطوط کشش یا استریا در بارداری

پیدایش این خطوط در دوره بارداری یک یافته شایع می‌‌باشد. این خطوط در اکثر زنان باردار در ماه‌‌های ششم و هفتم حاملگی ابتدا در دیواره شکم ظاهر شده و بعداْ به میزان کمتری بر روی سینه‌‌ها نیز نمایان می‌شود. در نواحی دیگر از جمله ران‌‌ها و بازوها با در صد کمتری این خطوط دیده می‌شود. علت بوجود آمدن این خطوط پوستی را به تغییرات زمان بارداری و افزایش جثه جنین و فشار آن روی پوست و کش آمدن پوست و در نتیجه پاره شدن بافت الاستین که مسئول کشش و نگهدارنده پوست است، نسبت می‌‌دهند. رنگ این خطوط در ابتدا قرمز تاصورتی و یا ارغوانی است و گاهی همراه با خارش می‌باشد. بعد از زایمان این خطوط تا حدی جمع می‌‌شوند ولی بطور کامل از بین نمی روند و معمولاْ به رنگ پوست در می‌‌آیند و کمی فرو رفته و چروکیده دیده می‌‌شوند. استریا معمولاْ یک مشکل ظاهری است. 

خال گوشتی پوستی (تگ پوستی) در بارداری

در اواخر حاملگی بصورت گوشت آویزان در نواحی گردن، صورت، سینه و زیر پستان برنگ صورتی یا هم رنگ پوست پدیدار می‌شود و شبیه زگیل می‌‌باشد. اندازه آنها می‌‌تواند کوچک به قطر سر سوزن تا اندازه یک نخود باشد و معمولاْ بعد از زایمان از بین می‌‌روند. باید آنها را از زگیل تشخیص داد چون اگر زگیل باشد باید بیشتر مورد توجه و درمان قرار گیرد.