تهران در چند هفته اخیر بیش از ١٠ روز آلوده پشت سر هم را تجربه کرد. از سویی چند روز قبل یک کارشناس برنامه‌ریزی شهری با اشاره به اینکه با توجه به تشدید آلودگی هوای تهران به طور متوسط روزانه دو هزار تن آلاینده‌های مختلف وارد هوای تهران شده، مدعی شد که هر تهرانی به صورت هفتگی چیزی حدود ٥/١ کیلوگرم انواع آلاینده را استنشاق می‌کند.
به گزارش ، اعتماد نوشت: همین موضوع بهانه‌ای شد برای گفت‌وگو با احمد مسجدجامعی، عضو سابق کمیسیون سلامت شورای شهر دوره چهارم؛ گفت‌وگویی در مورد تمامی ابعاد آلودگی هوا در تهران. برای این گفت‌وگو تلاش کردیم تا از وی عکسی به عنوان نمادین با ماسک پزشکی و در خیابان‌های دودآلود تهران بگیریم که وی با این استدلال که این عکس تصنعی است حاضر به این کار نشد. برای همین برعکس در این گفت‌وگو؛ عکسی از وی را در فضای زیبا و سرسبز پارک‌شهر استفاده کردیم. به امید روزی که همه تهرانی‌ها مانند گذشته، در چنین فضایی روزشان را به شب برسانند.
شاید نخستین سوال برای آغاز صحبت در مورد آلودگی هوای تهران به منشا این آلودگی‌ها برگردد. به عنوان عضو کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر دوره گذشته، مهم‌ترین دلایل بروز آلودگی هوا در پایتخت را چه می‌دانید؟
اصولا آلودگی‌ها در شهرهای بزرگ دو منشا عام و خاص دارند. منابع عام آلودگی شامل منابعی است که برای آلودگی در همه جا به صورت مشترک وجود دارد. مواردی مانند سوخت‌های فسیلی یا خودروهای غیر استاندارد یا کارخانه‌های آلاینده، وجود صدها هزار وسیله گرمازا و سرمازا و... این موارد مسلما در تهران هم وجود دارد. مثلا سال‌ها بود که موضوع پایین بودن کیفیت بنزین‌های تولیدی مطرح بود ولی کسی جرات اعلام رسمی آن را نداشت چون فوری به عنوان اغتشاش افکار عمومی با وی برخورد می‌شد. در واقع بنزین یک مساله امنیتی شده بود. اما سال‌ها بعد که این برچسب امنیتی شدن برداشته شد، شاهد بودیم که بارها به این مساله پرداخته شد و نتیجه آن هم بهبود کیفیت بنزین‌ها بود. حتی یادم هست یکبار در ابتدای دوران نخست ریاست‌جمهوری آقای روحانی، در جلسه‌ای این موضوع مطرح شد که ایشان هم با جدیت اعلام کرد که نباید به دلیل خسارت مالی یا بالا بودن هزینه‌ها، موضوع آلودگی هوا را کنار گذاشت. استدلالش هم این بود که در مورد فردی که به بیماری سختی دچارشده، صرفه جویی معنایی ندارد.در مورد آلودگی هوا نیز نباید به فکر هزینه‌کرد آن بود. همان‌جا وی از دولت خواست تا دستگاه‌های صنعتی در مصرف حامل‌های انرژی دقت بیشتری داشته باشند و فکری هم برای تولید بنزین بکنند.
اما در کنار این عوامل «عام»، عواملی هم وجود دارد که مختص شرایط اقلیمی همان شهرهاست. به عنوان مثال در تهران ما با مشکل ریزگردها مواجهیم که هم منشأ داخلی دارد و هم منشأ خارجی. از سوی دیگر مقدار آلودگی در مناطق مختلف تهران یکسان نیست. در منطقه‌ای به دلیل وجود کارخانه‌های آلاینده‌ای مانند کارخانه سیمانی که در منطقه ١٧ و ١٨ هست، شاهد افزایش آلاینده‌ها هستیم و در مناطقی دیگر کمتر این آلودگی را می‌بینیم یا محل استقرار کامیون‌های شهرداری و اتوبوس‌های شرکت واحد که حقیقتا حجم بالایی از آلودگی را تولید می‌کنند هم از آن دست مواردی است که خاص تهران است. هر کدام از این موارد راهکارهای خاص خودش را دارد. مثلا مدیریت شهری باید فکری برای نگهداری وسایل نقلیه خود بکند. البته اسناد خوبی هم در طول این سال‌ها تدوین شده ولی کافی نیست.
یادم هست در دوره قبلی شورا، بارها به شهرداری در مورد آلودگی هوا تذکر داده شد ولی تا جایی که می‌دانم هیچ‌وقت نتیجه مطلوبی را به دنبال نداشت. با این تفاصیل عملکرد مدیریت شهری گذشته برای مقابله با آلودگی هوای تهران را چگونه توصیف می‌کنید؟
درمورد عملکرد شهرداری در حوزه آلودگی هوا نکته ظریفی وجود دارد و آن هم اغراق‌آمیز بودن ادعاها و وعده‌هایی بود که شهردار قبلی می‌داد. مثل اینکه می‌گفت اگر تمام مسوولیت آلودگی هوا را به شهرداری بسپارید، مشکل تهران را ٦ ساله حل می‌کنم. خب این یک وعده اغراق آمیز بود. چون اصولا مشکل آلودگی یک مشکل بخشی نیست بلکه مشکلی فرابخشی است. اتفاقا همین عامل یعنی غلوآمیز بودن طرح‌های مدیران شهرداری – یکی از مهم‌ترین عواملی بودکه باعث می‌شد تا نتواند کارنامه خوبی در این بخش داشته باشد. شاید بهتر بود به جای این‌گونه شعارها و دامن زدن به اختلاف بین دولت و شهرداری، مدیریت شهری به فکر راه‌حل‌هایی مانند ایجاد نگاهی نو در مورد حمل و نقل ریلی می‌افتاد. مثلا به این راه‌حل فکر می‌کرد که حمل و نقل ریلی فقط زیرزمینی نیست، بلکه روی زمین هم می‌توان خطوط ریلی ساخت. یعنی به جای صرف هزینه‌های گزاف برای ساخت بزرگراه‌هایی مانند طبقه دوم صدر، خطوط ریلی این شهر را به شیوه‌ای جدید طراحی و احداث می‌کرد. این یک عزم و تصمیم مدیریتی را می‌طلبید که متاسفانه شهردار قبلی نتوانست آن را اجرایی کند.
یکی، دو هفته قبل ریاست سازمان محیط زیست به صحن شورا آمد و گزارشی را از وضعیت آلودگی‌های موجود در تهران ارایه کرد. اما فکر نمی‌کنم این جلسه به جز مقداری آمار و ارقام خروجی دیگر داشت. درست است؟
بله. البته جلسه خوبی بود چون آقای کلانتری در آن جلسه با صراحت طرح مساله کرد. گرچه عملکرد وی در مورد پارک پردیسان به گونه‌ای بود که نشان داد واقعا آمده تا فکری برای محیط زیست‌مان کند. همان‌طور که می‌دانید موضوع احیای پارک پردیسان از همان دوره چهارم شورا مطرح بود ولی آن زمان، اعضای شورا معتقد بودند که این بوستان متعلق به دولت است و دلیلی ندارد که شهرداری بخواهد در آنها ورود پیدا کند. همان‌طور که پیشنهاد زنگنه در سال‌های گذشته عقیم ماند و اجرایی نشد.
کدام پیشنهاد؟
مهندس زنگنه در دوره قبلی وزارتش یکبار به شورا آمد و پیشنهاد داد که حاضر است مابه‌التفاوت افزایش قیمت حامل‌های انرژی، که هر سال اتفاق می‌افتاد را دولت بپردازد تا شهرداری این مبلغ را صرف خرید واگن و توسعه حمل و نقل عمومی کند. آن سال‌ها این طرح به دلایل مختلف عملیاتی نشد تا اینکه در دوره کنونی شورا دوباره این طرح مطرح شد که در حال رایزنی و عملیاتی کردن آن هستیم.
گویا شنبه‌شب جلسه‌ای هم با رییس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران داشتید. در این جلسه هم موضوع آلودگی هوا مطرح شد؟
نه. این جلسه بیشتر برای معارفه اعضای شورا با پلیس راهور بود. منتها پلیس هم می‌تواند نقش موثری در کنترل آلودگی هوا داشته باشد. همین که پلیس بتواند برخورد قاطع و بدون اغماضی با متخلفین داشته باشد کمک بزرگی به کاهش آلودگی هوا خواهد بود. مثلا دکتر کلانتری در گزارش خود اشاره‌ای داشتند به این موضوع که تردد شبانه کامیون‌ها سهم بسزایی در افزایش آلودگی هوا دارد. اگر پلیس با این پدیده یا سایر خودروهای آلاینده؛ برخورد قاطعی داشته باشد، مسلما می‌توان به بهبود آلایندگی هوا امیدوارتر بود.
به نظر شما در سیکل مواجهه با آلودگی هوا مردم هم می‌توانند نقشی داشته باشند؟
صددرصد. ولی چه زمانی می‌توانند نقش داشته باشند. وقتی که زیرساخت‌های شهرمان از سوی دولت و مسوولان آماده باشد. ما وقتی می‌توانیم به مردم بگوییم ماشین‌های‌شان را بیرون نیاورند که حمل و نقل عمومی توسعه پیدا کرده باشد و مردم بتوانند به راحتی با انواع وسایل حمل و نقل عمومی از این سو به آن سو بروند یا اینکه وقتی می‌توانیم از مردم انتظار داشته باشیم که شهرسازی تهران اصلاح شود تا وقتی‌که حاشیه بزرگراه‌ها پر باشد از برج‌ها، تا وقتی‌که مردم مجبور باشند برای بردن بچه‌ها به مدرسه از این محله و منطقه به آن سوی شهر بروند، تا وقتی‌که خیابان‌ها مناطق را قیچی کرده باشند و شما برای رفتن به نقطه‌ای، مجبور باشید چند بزرگراه را دور بزنید، حل گره‌های ترافیکی و در نتیجه کاهش آلودگی هوا سخت خواهد بود.
و به عنوان یکی از اعضای قدیمی شورا، فکر می‌کنید شورای شهر جدید واقعا عزم جزمی برای حل مشکلات ترافیکی و آلودگی هوای تهران دارد؟
من فکر می‌کنم بارقه‌های خوبی از عملکرد شورا به چشم می‌خورد که می‌توان به آن امیدواربود. مثلا همین مساله تفاهم با وزارت نفت نکته مثبتی است که می‌تواند به توسعه حمل و نقل عمومی حقیقتا کمک شایانی کند. این ادبیات در دوره کنونی ایجاد شده است. شورای دوره قبل چندان به دنبال گرفتن پول از دولت برای حل مشکلات شهر نبود. درحالی که دولت هم باید سهمش را نسبت به شهر و شهروندان بپردازد یا در مورد خط ٧، در دوره قبل، با وجود تذکرات بسیاری که داده شد ولی زورمان نرسید خط ٧ را تعطیل کنیم ولی در این دوره این اتفاق افتاد.
حالا واقعا اظهارنظر کمیسیون سلامت شورای چهارم در مورد خط ٧ و اینکه خطرناک است، براساس اصول کارشناسی بود یا بیشتر جنبه سیاسی داشت؟
واقعا ما در کمیسیون به این نتیجه رسیده بودیم که فعالیت خط ٧ برای شهروندان خطرناک است. برای همین هم بود که در این دوره تعطیل شد تا دوباره بعد از اصلاح بازگشایی شود. ما در دوره قبل اصلا از پاسخ‌های شهرداری قانع نشدیم ولی همان‌طور که گفتم زورمان نرسید.
صادقانه و خلاصه بگویید، به عنوان یک شهروند آیا به حل مشکل آلودگی هوا امیدوارید یا نه؟
شخصا بله. امیدوارم. البته معتقدم متولی اصلی این موضوع باید سازمان محیط‌زیست باشد و بقیه سازمان‌ها مثل شهرداری به وی کمک کنند نه اینکه شهرداری متولی باشد و چشم انتظار کمک محیط زیست باشد. به هر حال معتقدم «می‌توانیم» اگر «بخواهیم».
