غار خربس قشم؛ قدیمی ترین غار در بزرگترین جزیره ایران !!

غار خربس (xorbas) طبق گفته های مردمان محلی، مربوط می شود به زمان حضور مادها در ایران. این غار که از چهار دهانه به ظاهر جدا از هم تشکیل شده است، از داخل به هم متصل است و ارتفاعی تقریبا برابر با 20 تا 30 متر را دارا می باشد. غار خربس بر روی کوه های مشرف به ساحل جنوبی جزیره قشم واقع شده است و از غارهای کهنه و با قدمت جزایر ایران به حساب می آید! غار خربس قشم که خود به گفته زمین شناسان یک پدیده عجیب است، در کنار سایر بناها و پدیده های موجود در جزیره، از مکان ها و پدیده هایی است که در هزاره گذشته سر از آب بیرون آورده و اکنون از موقیعت های گردشگری مطلوبی در میان توریست ها و گردشگران داخلی و خارجی بهره می برد! برای آشنایی بیشتر با غارهای خربس با همگردی همراه باشید.

معرفی غارهای خربس (xorbas)

وجود دهلیزها، تالارها و اتاقک های زندگی در ابعاد 4 *5.5 متر آن هم در کنار چشمه ها و روزنه های نوری که به سمت شمال و جنوب جزیره قشم در غار خربس قشم قرار گرفته اند، تنها بیانگر این موضوع است که نیاکان ما و مردمان نسل های گذشته از این غار به عنوان مکانی برای زندگی و اسکان خود استفاده می کرده اند. شواهد موجود دگرگون شده در غار خربس قشم، نشانگر این است که این غار در طول تمام این سال ها دچار تغییر و دگرگونی های کوچک و بزرگی شده است! تغییرات و دگرگونی هایی که قطعا مردمان پیشین بنا به سلیقه خود برای بهتر کردن زندگی خود، با گذشت زمان در شکل و ظاهر غار ایجاد کرده اند. با تمام این ها نکته ای که هنوز نمی توان با قاطعیت تمام در مورد آن نظر داد، این است که آیا این غار به سبب نقطه مکانی (کوه های مشرف به ساحل جنوبی جزیره قشم) که بر روی آن قرار گرفته است، در روزگار مادها مکانی برای نیایش، پرستش و ستودن الهه میترا بوده است یا خیر!؟

معماری غار خربس قشم

تالار که در ورای دیگر روزنه های غار خربس قشم قرار گرفته است، مساحتی 25 متر مربعی دارد و از کنده کاری در دل سنگ ها و صخره های این غار به وجود آمده است. پوشش سقفی این تالار نیز از همان سنگ و صخره های مسطح است و طبق اسناد و مدارک موجود، این تالار محلی برای اجرای مراسم مذهبی برای بزرگداشت مردگان بوده است و به احتمال بسیار بالایی، اصلی ترین قسمت ممکن غار خربس برای پرستش الهه میترا یا ایزدمهر بوده است. غار خربس شباهت های بسیار زیادی به خصوص از جنبه های نماسازی و ظاهری با آرامگاه صخره ای کلات خورموج دارد که در دامنه کوه مُند بوشهر واقع شده است. قرارگیری این غار در نزدیکی شهرستان تاریخی و با قدمت خربز، بیانگر وجود تمدنی عظیم و باشکوه در زمان حضور مادها در جزیره قشم می باشد. اتاقک های موجود در غارهای خربس را از نظر جنبه های ظاهری با اتاقک های کوچک و دخمه ای مانند لرستان، آذربایجان، بوشهر، اهواز و شوشتر قیاس می کنند. از نکات با ارزش برای مورخان و باستان شناسان، ثبات رفتاری این غار در طول تمامی این سال ها بوده است، به گونه ای که بدون کوچک ترین دخل و تصرفی، وجهه کهن و با قدمت روزگاران پیشین خود را حفظ نموده و همان طرح اولیه خود را برای نمایش بصری، برجای گذاشته است.

 نکات جالب توجه در مورد غارهای خربس

دو نکته جالب در مورد این غار عجیب در جزیره قشم وجود دارد که نکته اول آن، کاربری آن در زمان مادها بوده است؛ در واقع عده ای از این غار به عنوان معبد مهری یاد می کنند و عده دیگر، آن را استودان یعنی محل نگهداری استخوان های مردگان پس از مرگشان می دانند! اما حدس دیگری نیز در این بین وجود دارد که اندکی احتمال آن از بقیه بیشتر است و آن این است  که اگر این مکان با توجه به حفره و گودال هایی که در دل سنگ ها و صخره های آن ایجاد شده است، استودان مرتبط با دوره های پیش از اسلام نباشد، حتما پناهگاهی برای مردمان بی دفاع محلی جزیره قشم که در دشت هموار شهر خربر زندگی می کرده اند، بوده است و به هنگام حمله و یورش دزدان دریایی برای حفظ جان خود، همسر، فرزندان و افراد مسن جزیره به این غار پناه می برده اند و با گذشت زمان، به دست خود در آن حفره هایی به وجود آورده اند و با انباشتن مقداری آب و غذا و همچنین استفاده کردن از ریزسنگ ها و لاشه سنگ ها از خود در برابر حملات بیگانگان و مزدوران به دفاع می پرداختند! و نکته دوم که با توجه به شرایط انقراضی تمام گونه های جانوری در جهان، برای کشور ما یک مزیت به حساب می آید، وجود خفاش های دم موشی در گوشه های تاریک غارهای خربس است! خوشبختانه خفاش های دم موشی در برخی نواحی این غار به سرعت در حال زاد و ولد می باشند و با توجه به گزارش های کارشناسان محیط زیستی که نسل این حیوان را به سبب استفاده از سموم دفع آفات نباتی، رو به انقراض می دانند، این خفاش ها در این غار جزیره قشم بدون هیچ گونه خطر انقراضی در حال زندگی هستند و از امنیت کاملی نیز برخوردار می باشند.

 کلام آخر

غار خربس قشم در نزدیکی روستای خربز (یا خربس) قرار گرفته است؛ روستایی که بر سر راه قشم به رمچاه و سوزا قرار گرفته است و اکنون دیگر سکنه ای در خود ندارد. این غار بنا به گفته های مختلفی مربوط می شود به زمان حضور مادها در ایران و با توجه به شکل و ظاهری که اکنون به خود گرفته است، بدیهی و آشکار است که در طول تمامی این سال ها، شکل و ظاهر خود را حفظ نموده است و هیچ تمایلی برای ایجاد دگرگونی و تغییرات در خود نداشته است و اکنون به سبب همین اصالت تاریخی، به عنوان یکی از جاذبه های تاریخی جزیره قشم قلمداد می شود.