زلزلهای که رخ داده و می‌دهد آزمایش بزرگی برای سیاستگذاران و مردم است؛ هر بار که زمین میلرزد تلنگری میزند و یک سوال در ذهن نقش میبندد و آن این است که برای مقابله با بحران آماده هستیم؟
به گزارش به نقل از ایسنا،آزمونی که به سادگی رد یا قبول شدن همه ما را نشان می‌دهد. در این رابطه باید تمامی فرضیات را مدنظر قرار داد. در ابتدای هر دیدگاهی این موضوع مطرح می‌شود که سیاستگذاران از عمق اتفاق اطلاعی ندارند و یا نه، آگاهند اما راهکار مشخص و منطقی برای عملیاتی کردن ندارند و یا باز ممکن است که اطلاع داشته، راهحل با قابلیت اجرایی داشته باشند اما احتمالا قادر یا مایل به این کار نباشند. در هر زلزله مبهوتتر از گذشته سهلانگاریهای قبل را حیرتانگیزتر تکرار میکنیم و البته بسی فاجعهبارتر.
برنامه‌ریزی‌ها برای مدیریت بحران باید با دقت نظر و حساسیت بیشتری پیگیری شود و شتاب بیشتری به خود گیرد. برای مدیریت بحران ناشی از این حوادث، تاکنون سازمان‌های متعددی، در سطح دولتی و غیردولتی، تأسیس شده‌اند و در داخل سازمان‌های ذی‌ربط نیز مجموعه‌های وابسته‌ای تأسیس شدند، یا در شرح وظایف سازمانی خود به گونه‌ای تجدید نظر کرده‌اند که از عهده مأموریت محوله که بسامان کردن امر مدیریت بحران کشور است برآیند.
50 درصد کل زمین لرزه‌های ایران در زون زاگرس رخ می‌دهند
رضا آریایی، مدیرکل مدیریت بحران لرستان در این باره اظهار کرد: ارسطو فیلسوف یونانی عقیده داشت که مقدار زیادی هوا درون سوراخ‌ها و غارهای زیرزمینی وجود دارد که وقتی این هوا تلاش می‌کند تا به طرف بالا برود نتیجه آن تکان خوردن زمین است. اولین نظریه علمی درمورد زلزله مربوط به امانوئل کانت بود. همچنین دانشمندانی از جمله آلفرد وگنر، مرکالی، گوتنبرگ و ریشتر در این مورد صاحب‌نظر هستند.
وی، مهمترین مناطق زلزله‌خیز جهان را کمربند زلزله‌خیز آلپ، هیمالیا و کمربند اطراف اقیانوس آرام عنوان کرد و افزود: علل وقوع زمین‌لرزه در ایران به علت فعالیت کمربند زلزله‌خیز آلپ هیمالیا و باز شدن کف بستر دریای سرخ است.
مدیرکل مدیریت بحران لرستان به زون‌های لرزه‌خیز ایران اشاره کرد و گفت: این زون‌ها شامل البرز، زاگرس، ایران مرکزی و مکران هستند که زون زاگرس از بقیه گسترده‌تر است.
وی با بیان اینکه 50 درصد کل زمین لرزه‌های ایران در زون زاگرس رخ می‌دهند، ادامه داد: زاگرس با ماهیت زمین‌ساختی خود همه روزه در حال تخلیه انرژی است. فعال‌ترین مناطق زلزله‌خیز زاگرس استان‌های فارس و لرستان هستند و بزرگترین زمین‌لرزه‌های زاگرس در محدوده زاگرس میانی رخ داده است.
آریایی، طول گسل‌های اصلی زاگرس را 1350 کیلومتر اعلام کرد و ادامه داد: دو گسل اصلی زاگرس به موازات هم امتداد لغز و راستا لغز هستند.
مدیرکل مدیریت بحران لرستان با بیان اینکه ایران از جمله کشورهای زلزله.خیز دنیا است، گفت: در طول ادوار گذشته و در دوران معاصر نیز زمین لرزه‌های مهیبی در این کشور رخ داده است.
وی به زلزله 21 آبان سال جاری کرمانشاه اشاره کرد و گفت: این زمین‌لرزه سبب لرزش چهار کشور بزرگ و 180 میلیون نفر جمعیت شد که 14 استان ایران از جمله تهران لرزش زمین را حس کردند.
آریایی، تعداد پس‌لرزه‌های این زلزله را 1350 مورد عنوان کرد و افزود: بزرگترین رکورد 6 ریشتر بوده است که عمق زیادی داشت و کانون آن کوهستان بود. این زمین‌لرزه باعث بالا آمدن زمین در بین دشت ذهاب تا سر پل شد. وقوع این زمین لرزه منجر به 620 نفر تلفات انسانی و 12 هزار نفر مجروح شد که به واسطه آن 10 شهر و 1930 روستا تحت تاثیر خسارات آن قرار گرفتند.
وی یادآور شد: در لرستان نیز تاکنون 255 زمین‌لرزه از ابتدای سال داشتیم که 150 مورد آنها تنها از 21 آبان به بعد بوده است.
وی بیشترین بزرگی ثبت شده در استان را دو مورد 4.3 ریشتری عنوان کرد و گفت: خوشبختانه تلفات جانی نداشت و تنها 65 نفر مجروح به بیمارستان کوهدشت مراجعه و به صورت سرپایی درمان شدند.
مدیرکل مدیریت بحران لرستان، میزان خسارت زلزله را 80 میلیارد تومان برشمرد و ادامه داد: همچنین به حدود 35 هزار واحد مسکونی شهری و روستایی خسارت وارد آمد.
وی گفت: زمین‌لرزه اخیر کرمانشاه یک هشدار جدی بود و باید منتظر زلزله‌های بیشتر و بزرگتری باشیم پس باید مدیریت بحران را جدی بگیریم. در همین راستا آموزش در همه زمینه‌ها را باید سرلوحه کار خود قرار دهیم.
امروزه برنامه‌ریزی براساس پارامترهای فرهنگی و اجتماعی از شاخص‌های بسیار مهم مدیریت نوین حوادث طبیعی است و باید در تمامی حوزه‌های مدیریت بحران؛ در حوزه لجستیک و پشتیبانی، امدادرسانی و پیشگیری و بازتوانی و... مدنظر دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان قرار گیرد.
آموزشها در مورد مدیریت بحران پژوهش‌محور نیستند
سردار مهدیان‌نسب، فرمانده انتظامی لرستان نیز با اشاره به مدیریت نظم و امنیت در بحران‌های ناشی از حوادث و بلایای طبیعی اظهار کرد: برای حفظ جان و مال انسان‌ها، نگهداری قدرت، اداره مردم، دمیدن روح آرامش در جامعه، حفظ و استمرار خدمات‌دهی و افزایش عمر مفید سیستم‌ها، سازه‌ها و تجهیزات و... از جمله عواملی است که به مدیریت بحران نیاز داریم.
وی، عوامل ایجاد بحران را محیط بیرونی و درونی عنوان کرد و افزود: بیرونی شامل حوادث طبیعی، نوسانات کلی و عمومی اقتصادی، نوآوری در فناوری، نظم و ترتیب‌های حقوقی و سیاسی، عوامل فرهنگی و اجتماعی هستند.
مهدیان‌نسب به عوامل محیط درونی اشاره کرد و گفت: این عوامل در ایجاد بحران بسیار موثر هستند و درجه تمرکز مدیریت، بی‌کفایتی مدیران ارشد، کمبود تجربه و ارزش و عقیده و نگرش مدیریتی جزو این موارد محسوب می‌شوند.
فرمانده انتظامی لرستان با اشاره به اهداف اصلی در مباحث مدیریت بحران ادامه داد: حفظ جان و مال انسان‌ها و قدرت اداره مردم، جلوگیری از بحران‌های ثانویه و کاهش آسیب‌پذیری‌ها از جمله این موارد هستند. آموزش ما در مورد مدیریت بحران پژوهش‌محور نیست. آموزش ما برای طرفین تولید ثروت نمی‌کند و دو طرف آموزش اعتقادی به آن ندارند. همچنین تکراری و غیرکاربردی هستند.
مهدیان‌نسب گفت: جهت اجرای بهینه و مطلوب خدمات‌رسانی به‌آسیب‌دیدگان لازم است با برنامه‌ریزی دقیق و تعامل همه ارگان‌های مرتبط با مدیریت بحران اقدامات خود را ارائه کنند. همچنین مدیریت بحران استان با استفاده از طرح‌های ادارات اقدام به تدوین طرح نهایی کند.
ضروری است جهت ارتقای آمادگی مقابله با بحران، رزمایش مشترکی با مشارکت تمامی ادارات در یکی از شهرستان‌های استان با موضوع زلزله برگزار شود، بی‌توجهی حوزه مدیریت بحران به عوامل فرهنگی و اجتماعی در برنامه‌ریزی‌های مربوطه، می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری در جامعه آسیب‌دیده ایجاد کند.
کمیسیون ماده پنج رعایت شود
محمد اصلانی، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان اظهار کرد: زلزله اخیر غرب کشور قبل از اینکه ما را متاثر کند، سوره زلزله را یادآوری می‌کند.
وی با بیان اینکه خدا در قالب هشت زلزله اصلی قیامت را بیان می‌کند، به زلزله کرمانشاه اشاره کرد و گفت: در این حادثه دیده شد که ساختمان‌ها روی خاک بنا شده‌اند و زمان حادثه یک طبقه به زیر خاک رفته و محو شده است. تمامی مهندسین و دست‌اندرکاران اعلام کردند ساخت این بناها در کشته شدن این افراد نقش داشته است.
وی با اشاره به اینکه سازنده ساختمان باید کسی باشد که دارای تخصص و تعهد باشد، ادامه داد: در جاهایی که حداقل اصول رعایت شده بود ساختمان‌ها آسیب ندیده بود.
اصلانی به لزوم رعایت کمیسیون ماده پنج اشاره کرد و گفت: تنها بحث فنداسیون مهم نیست و عدم رعایت مبانی معماری نیز از دیگر موارد است.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان تصریح کرد: متاسفانه به رونمایی بناها بیشتر از استحکام آن توجه می‌شود؛ دیده شده که ساختمان‌ها را مورد تغییر قرار می‌دهند و باید گفت که هر گونه تغییر ولو جزیی در ساختمان موجب می‌شود که از حیث مقاومت ساقط شده و آسیب‌پذیر شود. همگی ما در مقابل ساختمان‌هایی که ساخته می‌شوند مسئول هستیم و فرد بی‌تجربه نباید در این موضوع ورود پیدا کند.
اصلانی خاطرنشان کرد: مدیران دستگاه‌ها نیز باید در این مورد کارگاه‌های لازم را برگزار کرده تا مشخص شود زمان وقوع زلزله چه باید بکنند.
برابر شواهد فوق و نقشههای تکنونیکی، ایران منطقهای با فعالیت لرزه خیزی زیاد است که وجود آن در تمامی عرصههای فعالیت انسانی خصوصا معماری و ساخت و ساز همواره باید مدنظر قرار گیرد. پیشگیری از خطرات ناشی سوانح طبیعی خصوصا زلزله از طریق لحاظ کردن اصول معماری و شهرسازی و اجرای نظام کنترل ساخت و ساز شهری و روستایی از الزامات اساسی و راهبردی مهم در توسعه کشور است که می‌تواند به کاهش خسارات مربوطه و توسعه پایدار کمک کند.
در رابطه با زلزله کرمانشاه همگی باید تقصیر خود را بپذیرند
امیری، رئیس نظام مهندسی عمران لرستان نیز در رابطه با زمین لرزه کرمانشاه اظهار کرد: این زلزله توسط 59 ایستگاه شتاب‌نگاری به ثبت رسیده است. بزرگترین شتاب مربوط به ایستگاه کرند غرب بوده که کانون آن در 10 کیلومتری گسل جبهه کوهستان زاگرس قرار دارد. بیشینه شتاب و بیشترین خرابی و خسارت در شهر سرپل ذهاب بوده که در جنوب کانون محاسبه شده است.
رئیس نظام مهندسی عمران لرستان گفت: استان کرمانشاه 320 هزار واحد بدون اسکلت و 70 هزار واحد مسکونی اسکلت‌دار است. در این استان حدود 80 درصد ساختمان‌های شهری که 211 هزار واحد هستند و 93 درصد بناهای روستایی معادل 110 هزار واحد، از مصالح بنایی ساخته شده‌اند. در رابطه با زلزله کرمانشاه همگی باید تقصیر خود را بپذیرند و کسی دیگری را مقصر نداند.
از این منظر بررسی نحوه آسیب پذیری بناها به هنگام وقوع زلزله و اتخاذ شیوه های مناسب با شرایط اجتماعی اقتصادی کالبدی و محیط طبیعی از مهمترین کارهایی است که باید مورد توجه قرار گیرد. نادیده گرفتن نقاط آسیب پذیر عناصر انسان ساخت از جمله بناها و بی توجهی به آنها باعث می شود تا زنجیره تداوم خسارات ناشی از زلزله کماکان ادامه یابد.
در ساخت و سازها اصول مهندسی را بیشتر رعایت کنیم
مجید کیان‌پور، عضو کمیسیون عمران مجلس اظهار کرد: یک مجموعه از کارگر تا معمار، مهندس، ناظر و... در ساخت یک مسکن نقش دارند و هر کدام از این افراد به وظایف عمل نکنند، ساختمان دچار مشکل می‌شود.
وی با اشاره به تخریب ساختمان‌ها در زلزله‌های اخیر، بیان کرد: بحث زمین‌شناسی و زمین‌شناختی در ساخت و ساز خیلی مهم است و نباید به سادگی از کنار آن گذشت. در مسکن مهر سرپل ذهاب، گسل عبور کرده و هنگام ساخت، زمین‌شناسی و شناختی در آن نادیده گرفته شده و این در حالیست که رعایت چنین موضوع مهمی باید در اولویت باشد.
کیان‌پور تأکید کرد: قدرت زلزله 7.3 ریشتری عادی نیست و اگر این زلزله آن زمان در بم یا منجیل و رودبار می‌آمد، بدون شک تلفات بیشتری به دنبال می‌داشت.
نماینده مردم دورود و ازنا در مجلس شورای اسلامی با اشاره به تخریب بیمارستان اسلام‌آباد غرب تصریح کرد: اگر نحوه تخریب را ببینید، متوجه خواهید شد که با تغییر طراحی، آن ساختمان تخریب نمی‌شد. ضعف بیشتر در زمین‌شناسی بوده که سازه در جای بدی قرار گرفته و اگر مسائل ژئوتکنیک بهتر دیده می‌شد و شیوه طراحی تغییر می‌کرد، آسیب‌ها قطعاً کمتر بود.
وی تأکید کرد: باید از تکنولوژی روز دنیا در ساخت و سازها استفاده کنیم که سازه‌ها هم انعطاف‌پذیر باشند و هم انرژی جذب کنند. در زلزله استان کرمانشاه شخصی‌سازها بیشتر آسیب دیدند و همین نشان می‌دهد که در ساخت و سازها باید اصول مهندسی را بیشتر رعایت کنیم و ساختمان‌هایی بسازیم که در برابر زلزله ایمن باشند.
