نمی‌دانم چقدر با برنامه‌های حسابداری و شیوه کارشان آشنا هستید، اما وجه اشتراک بیشتر آن‌ها زحمت زیادی است که باید بابت وارد کردن اطلاعات متقبل شوید. هنوز بسیاری از این برنامه‌ها سیستمی برای وارد کردن خودکار اطلاعات ندارند و گاهی باید برای وارد کردن خریدهای یک روز، بارها و بارها وارد اپلیکیشن شده و تک تک موارد را به طور دستی تایپ کنید.
با این وجود اخیرا شاهد محصولاتی تحت عنوان «دستیارهای مالی» در فروشگاه‌های اپلیکیشن‌ها هستیم که رویه متفاوت و ساده‌تری برای مدیریت مالی در پیش گرفته و هوش مصنوعی را برای این کار به خدمت گرفته‌اند. آنالیزا یکی از آن‌هاست که مدت زیادی از عرضه‌اش به بازار نگذشته، اما طی مدتی کوتاه به خاطر مکانیزم خلاقانه خود توانسته که توجهات بسیاری را به سوی خود جلب کند.
به بهانه آشنایی بیشتر با این محصول، یکی از همین روزهای زیبای بهاری مهمان دفتر آنالیزا در تهران بودیم و با «مهیار کرمی»، بنیان‌گذار این استارتاپ در مورد شکل‌گیری آنالیزا، مشکلات بر سر راه اپلیکیشن و آینده آن به گپ و گفتگو نشستیم.
از بازی موبایل تا دستیار هوشمند مالی
وارد دفتر کوچک و نقلی، اما سرشار از شور و انگیزه استارتاپی آنالیزا که می‌شویم، مهیار هنوز از راه نرسیده. سه روزی هست که پدر شده و باید در کنار مدیریت امور شرکت مشکلات رسیدگی و مراقبت از فرزند نوزادش را هم به دوش بکشد.
پدر جوان تقریبا ده دقیقه دیرتر از قرار سر جلسه مصاحبه می‌رسد تا صحبت را آغاز کنیم. مهیار کرمی متولد سال 1369 است، رشته علوم کامپیوتر خوانده و در دوران دانشجویی همیشه به شرکت در پروژه‌های رباتیک و به خصوص کارهای برنامه‌نویسی علاقه وافری داشته. همین علاقه هم زمینه‌ای می‌شود که به همراه چند تن از همکلاسی‌های دانشگاه پروژه کوچک مستقلی به نام «ساعت داغ» را استارت بزند؛ یک بازی موبایل سبک Trivia که اولین اقدام جدی کرمی در حوزه برنامه‌نویسی به شمار می‌رفت اما به دلایلی در رسیدن به اهداف خود موفق نبود.
هزینه‌های اولیه کار بالای 200 میلیون تومان بوده است
اما شکست همین پروژه و به کار بستن تجربیات حاصله از آن، انگیزه‌ای می‌شود تا کرمی با پیوستن به یک تیم متفاوت روی پروژه جدی‌تری متمرکز شود که در دوران یادگیری برنامه‌نویسی، ایده‌های اولیه‌اش را در ذهن می‌پرورانده:
«دوران دانشجویی و زمانی که مشغول یادگیری برنامه‌نویسی اندروید بودم، در اوقات بیکاری تحقیقاتی میدانی را روی اپلیکیشن‌های موجود در بازار انجام می‌دادم. طی تحقیقات متوجه شدم که تا حالا روی پیامک‌های بانکی کار پردازشی انجام نگرفته. به خاطر علاقه‌ای که به مباحث هوش مصنوعی داشتم، این ایده به ذهن من و همکارانم رسید که بیاییم و با ابزارهای موجود تحلیلی روی پیامک‌های بانکی داشته باشیم و از تکنیک‌های اولیه برای آنالیز، بیرون کشیدن دیتا از این پیامک‌ها و مرتب کردن آن‌ها استفاده کنیم. حاصل این ایده اپلیکیشنی به نام اس ام اس بانک بود که در کافه‌بازار منتشر شد».
نکته جالب اینجاست که به گفته کرمی، اس ام اس بانک قرار نبوده که پروژه طولانی مدتی باشد و صرفا بهانه‌ای برای گردآوری یک تیم و شروع کار به عنوان استارتاپ بوده است. اما با دریافت بازخوردهای مثبت، اعضای تیم که حالا هویت «گروه نرم‌افزاری نشان» را برای خود برگزیده بودند، تصمیم می‌گیرند که به همین پروژه با در نظر گرفتن نام «آنالیزا» پر و بال بدهند.
ریسک بزرگی که نتیجه داد
در ادامه کار، کرمی و همکارانش با یک سرمایه‌گذار خصوصی ایرانی ساکن لندن برای پیاده‌سازی و تجاری کردن ایده آنالیزا وارد قرارداد می‌شوند. بنیان‌گذار آنالیزا بودجه اولیه شروع کار را به ما نمی‌گوید، بلکه صرفا به همین اکتفا می‌کند که هزینه‌های اولیه کار بالای 200 میلیون تومان بوده است. در هر صورت کار از آذر ماه سال 1395، شکل رسمی به خود می‌گیرد:
«بزرگترین مشکل ما در شروع کار، نیروی انسانی بود. برای تحویل کار به سرمایه‌گذار باید کار برنامه‌نویسی پیشرفته‌ای انجام می‌دادیم، اما تقریبا هیچ چیز از کار بلد نبودیم و باید همه چیز را دو نفره پیش می‌بردیم. چون خودمان به تنهایی از پس کار بر نمی‌آمدیم با شرکتی صحبت کردیم که بخشی از کار را آن‌ها انجام بدهند. اما در حالی که تقریبا دو ماه تا تحویل کار به سرمایه‌گذار باقی نمانده بود، آن شرکت اعلام کرد که توانایی انجام این کار را ندارد و ناگهان همه کارها را روی زمین رها کرد».
این شرایط برای هر کس اوج یأس و ناامیدی است. اما کرمی و همکارش مهرزاد فهیمی‌پور برای گذر از این شرایط دشوار، تصمیم عجیب و غریبی می‌گیرند. به هر کسی از دوستان و آشنایان که اندک علاقه‌ای به کار نرم‌افزاری داشته پیشنهاد می‌کنند که وارد پروژه شود و از سوی دیگر در ریسکی شجاعانه به سرمایه‌گذار اعلام می‌کنند که تا دو ماه دیگر، کار اولیه را تحویل خواهند داد.
«بزرگترین مشکل ما در شروع کار، نیروی انسانی بود»
«همراه با مهرزاد در کمتر از چند شب، بیسیک فریمورک ری‌اکت نیتیو را در حد مبتدی یاد گرفتیم و همزمان به دو نفر از اعضای جدید آموزش برنامه‌نویسی می‌دادیم. تا این دو نفر به تسلط کافی برسند، روزی حداقل ده ساعت تمرین می‌کردند. بعد از گذشت یک ماه شرایط به گونه‌ای پیش رفت که توانستیم کار را به سرمایه‌گذار تحویل بدهیم».
کرمی تلاش شبانه‌روزی و استعداد بالای نیروهای جذب شده را مهم‌ترین عامل رسیدن به این هدف توصیف می‌کند. بعد از تحویل نمونه اولیه اپلیکیشن به سرمایه‌گذار، تیم توسعه‌دهنده اردیبهشت ماه سال 96 نخستین نسخه آلفای اپلیکیشن را در اختیار تسترها (عمدتا دوستان و آشنایان برنامه‌نویس) قرار می‌دهند و بازخوردهای خوبی دریافت می‌کنند. مدتی بعد، نسخه بتای آنالیزا هم در کافه‌بازار منتشر شده و با استقبال خوب کاربران در فهرست تازه‌های برگزیده قرار می‌گیرد.
ما اپلیکیشن حسابداری نیستیم
اگر بخواهیم ساده بگوییم، آنالیزا [بررسی دیجیاتو] یک اپلیکیشن دستیار مالی است؛ پیامک‌های مربوط به تراکنش کارت‌های بانکی شما را می‌خواند و به صورت اتوماتیک به فهرست خرج‌های روزمره‌تان اضافه می‌کند. این یعنی بر خلاف اپلیکیشن‌های حسابداری، لازم نیست تک تک مخارج‌تان را به طور دستی و با تایپ وارد اپلیکیشن کنید.
«ما اپلیکیشن حسابداری نیستیم، بلکه یک دستیار مالی هستیم. آنالیزا به شما این امکان را می‌دهد که پیامک‌های بانکی را در یک محل به طور مرتب داشته باشید و بتوانید رویشان یک سری کارهای محاسباتی انجام بدهید؛ این که بفهمید مثلا دخل و خرج‌تان در ماه به چه صورت بوده و در چه زمینه‌هایی بیشتر پول خرج کرده‌اید. ما انجام این کار را به نحوی ساده کردیم که کاربر با دریافت نوتیفیکیشن پیامک بانکی، صرفا یک تگ (خوراکی، پوشاک و ...) به آن اضافه کرده و به فهرست داده‌های ثبت شده در آنالیزا بفرستد».
بر خلاف اپ‌های حسابداری آنالیزا عامه مردم را هدف گرفته است
کرمی سادگی آنالیزا را برگ برنده آن نسبت به اپلیکیشن‌های حسابداری می‌داند و می‌گوید بر خلاف آن‌ها که مخاطب‌شان بیشتر افراد مسلط به حسابداریست، آنالیزا عامه مردم را هدف گرفته. همچنین به عقیده او آنالیزا یک مزیت رقابتی دیگر هم دارد که چیزی نیست جز سیستم شبکه‌ای مبتنی بر فضای ابری اپلیکیشن.
با این قابلیت، کاربران آنالیزا می‌توانند فهرست مخارج‌شان را با یکدیگر به اشتراک بگذارند تا مثلا سرپرست یک خانوار با چک کردن اپ، بداند که همسر یا فرزندش هر روز چقدر پول و برای چه هدفی خرج می‌کند. کرمی اعتقاد دارد که سایر اپلیکیشن‌های حسابداری در زمینه این تکنولوژی نسبت به آن‌ها عقب‌تر هستند.
اما در مورد آنالیزا، ممکن است موضوعی باعث برانگیخته شدن حساسیت کاربران شود و آن هم دسترسی کامل به پیامک‌ها برای آنالیز تراکنش‌های بانکی است. از کرمی می‌پرسم که تحت این شرایط، امنیت کاربران را چگونه تضمین می‌کنید؟
«اوایل کار در خصوص نگرانی‌های موجود نظرسنجی انجام دادیم و شاید فقط پنج درصد از کاربران بابت دسترسی پیامکی نگرانی خود را ابراز کردند، اما برای بقیه مسئله مهمی نبود. به این دلیل که ما با پیامک‌های بانکی عملا هیچ کاری نمی‌توانیم انجام بدهیم و کلاهبرداری با این روش کار آسانی نیست. مورد دوم این که ما در آینده با یک سری ارگان (بانک‌ها و مؤسسات مالی با مجوز رسمی) وارد قرارداد می‌شویم و باید دیتابیس خود را در اختیار آن‌ها قرار بدهیم که به خاطر نظارت قانونی روی این موضوع، امکان تخلف به حداقل می‌رسد. نکته سوم این که ممکن است در آینده برای رمزنگاری سرتاسری (End-to-end encryption) داده‌های کاربران هم اقدام کنیم».
تیم آنالیزا برای تحلیل پیامک‌های بانکی، بر اساس NLP (برنامه‌ریزی عصبی کلامی) انجین یا به اصطلاح فارسی موتوری را نوشته‌اند که به یک سری کلمات مثل «برداشت» یا «واریز» حساسیت دارد. بنابراین فقط و فقط به سراغ پیامک‌های بانکی مشخصی می‌رود و با سایر پیامک‌ها کاری ندارد. کرمی می‌گوید که این انجین از پایه و بدون الگوبرداری از نمونه خارجی نوشته شده و در نوع خودش منحصر به فرد است.
اپلیکیشن آنالیزا فقط برای اندروید منتشر شده، برای همین از نقشه‌های تیم برای ارائه نسخه‌های iOS و تحت وب می‌پرسم. کرمی می‌گوید که در آینده، با تکیه بر فریمورک ری‌اکت نیتیو (که توسط فیسبوک توسعه داده شده) نسخه‌های iOS و تحت وب آنالیزا را هم در دستور کار خواهند داشت.
دستیار مالی امروز، مشاور سرمایهگذاری فردا
زمان زیادی از انتشار آنالیزا نگذشته، اما اپلیکیشن به خاطر مکانیزم خلاقانه‌اش در ثبت مخارج تا حالا با استقبال خوبی از سوی کاربران روبرو شده است، به طوری که کرمی از ثبت بیش از 3 میلیون تراکنش در دیتابیس آنالیزا خبر می‌دهد:
«در حال حاضر چیزی حدود 5 هزار کاربر فعال داریم که بالای 1600 نفر از آن‌ها به طور روزانه از اپلیکیشن استفاده می‌کنند. این آمار در هفته به 4000 نفر می‌رسد. بزرگترین گروه مخاطبین ما هم افراد بین 25 تا 40 سال هستند».
البته به عقیده خود او آمار و ارقام واقعی ممکن است با اعداد بدست آمده تفاوت داشته باشند و عمده کاربران را افراد 20 تا 30 سال تشکیل بدهند. هر چند به نظر می‌رسد که هنوز آمارگیری دقیق و درستی از این موضوع انجام نشده است.
بزرگترین گروه مخاطبین آنالیزا افراد بین 25 تا 40 سال هستند
اما طبیعتا برای اپلیکیشنی با این سطح از امکانات، بحث درآمدزایی اهمیت فراوانی دارد. آنالیزا در حال حاضر به صورت رایگان در کافه‌بازار ارائه شده، اما مبنای درآمدزایی خود را بر پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای و گرفتن حق اشتراک از کاربر گذاشته. بدین صورت که تا 30 روز کلیه قابلیت‌های اپلیکیشن آزاد هستند اما برای استفاده بیشتر باید اشتراک طلایی اپلیکیشن را خریداری کنید. با این وجود به گفته کرمی، آنالیزا قرار است در آینده و با ورود به عرصه بیگ دیتا منبع درآمد دیگری هم داشته باشد؛ سیستمی که در صورت راه‌اندازی به اولین از نوع خودش در ایران تبدیل خواهد شد. همچنین توسط قراردادهایی که با بانک‌ها و مؤسسات مالی منعقد می‌کند، می‌خواهد نقش یک مشاور در سرمایهگذاری را هم ایفا کند.
کرمی هر چند که این موضوع را خیلی باز نمی‌کند، اما برای آنکه صحبتش را بهتر متوجه شویم سیستمی شبیه به بورس را برایمان مثال می‌زند:
«ما در حال نهایی کردن قراردادمان با بعضی بانک‌ها هستیم، و این یعنی یک سرمایه‌گذار جدی وارد کار می‌شود. تحت این شرایط با تحلیل دخل و خرج‌ها، آنالیزا در آینده می‌تواند به شما پیشنهاد کند که درست مثل بورس پول خود را با درصد ریسک مشخص، در امور مختلف سرمایهگذاری کنید و سود آن را بگیرید. در واقع قرار است که ما «دستیار مالی» کاربر باشیم و به او بگوییم که با سرمایهگذاری در کارهای مختلف چطور می‌تواند از پس‌انداز خود استفاده بهتری داشته باشد.»
مطمئنا در صورت پیاده‌سازی درست این ایده، آنالیزا در آینده موفقیت‌های بیشتری را تجربه خواهد کرد. اما در شرایط فعلی اپلیکیشن هنوز به سوددهی نرسیده و تا امروز فقط هزینه‌های آغاز کار را جبران کرده است. کرمی در ادامه می‌گوید که برای گرفتن وام از سوی دولت یا مؤسسات مالی تاکنون اقدامی نکرده و از ابتدای کار به سرمایه‌گذار خصوصی خود متکی بوده‌اند و امیدوارند که با شروع همکاری با بانک‌ها، بتوانند کم کم وارد مرحله سوددهی بشوند.
آینده از آن استارتاپ‌هاست
آنالیزا به وضوح برای استفاده کاربر عادی طراحی شده و همین پرسشی را در ذهنم برمی‌انگیزد: آیا مثل بعضی اپ‌های مدیریت مالی، نسخه ویژه‌ای از آنالیزا برای کسب و کارها و شرکت‌های بزرگ هم منتشر می‌شود؟
پاسخ منفی است. به گفته کرمی، تمرکز آنالیزا از ابتدا روی کاربر معمولی بوده و بیشتر تلاش کرده که دستیار مالی آن‌ها باشد که این موضوع با امکان سرمایهگذاری در آینده که بالاتر به آن اشاره کردیم، تقویت خواهد شد. در واقع کرمی با گفتن این جمله، باز هم روی این موضوع تأکید می‌کند که آن‌ها را نباید با یک اپلیکیشن حسابداری مقایسه کنیم.
اما به عنوان یک استارتاپ فعال در حوزه فین‌تک، در ادامه نظر کرمی را در مورد آینده فین‌تک در ایران جویا می‌شوم. همانطور که می‌دانید، به نظر می‌رسد که هنوز قوانین شفافی برای فعالیت استارتاپ‌های فین‌تک از سوی بانک مرکزی وجود ندارد، به همین خاطر ممکن است شائبه رقابت میان این استارتاپ‌ها و مراکزی مثل بانک‌ها به وجود بیاید که نتیجه این سوء‌برداشت را سال گذشته با تعلیق بعضی استارتاپ‌های این حوزه مشاهده کردیم.
«استارتاپ‌های فین‌تک نه به عنوان رقیب، بلکه مکمل بانک‌ها هستند»
کرمی علت چنین واکنش‌هایی را عقب بودن سیستم دولتی نسبت به استارتاپ‌های جوان توصیف کرده و راه حل مشکل را این گونه بیان می‌کند:
«شخصا فکر می‌کنم که در فضای استارتاپی که افراد جوان در آن فعالیت می‌کنند، سرعت رشد بسیار بالاتر است و ایده‌ها در مدت زمان کوتاه‌تری شکل می‌گیرند. همین هم باعث طرح مسائل جدیدی می‌شود که شاید مراکز دولتی با آن‌ها روبرو نبوده و برنامه‌ای برایش نداشته‌اند. بنابراین شاید بهتر باشد که بانک مرکزی بخش جدیدی را برای تصویب و رسیدگی سریع‌تر به قوانین فعالیت‌های استارتاپی در نظر بگیرد».
کرمی در ادامه از آشفتگی نهادهای نظارتی بر استارتاپ‌های فین‌تک انتقاد می‌کند و می‌گوید هنوز نهادی نیست که اپلیکیشن‌هایی نظیر آنالیزا، بتوانند با مراجعه به آن محصول خود را از نظر امنیت سایبری بررسی کرده و گواهینامه تصدیق امنیت دریافت کنند و بدین ترتیب در جلب اعتماد کاربر راحت‌تر باشند:
«ما در حال تجربه رشد خیلی خوبی در استارتاپ‌های فین‌تک هستیم و دانش فنی افراد حاضر در این حوزه در سطح بالایی قرار دارد. به عقیده من استارتاپ‌های فین‌تک نه به عنوان رقیب، بلکه مکمل بانک‌ها هستند و به نظر می‌رسد که این مؤسسات طی سال‌های اخیر به خوبی این موضوع را پذیرفته و حالا استارتاپ را یک موضوع جدی می‌بینند. آینده از آن استارتاپ‌هاست، هر چند فکر می‌کنم که فضای استارتاپی باید کمی حرفه‌ای تر شود؛ چه از نظر رفتار، چه اخلاق و چه این که هرگز توقعات یک‌شبه نداشته باشیم. در این صورت رشد بسیار سریع‌تری را در آینده تجربه خواهیم کرد.»
