تالاب‌ها برای آینده شهری پایدار
تالاب‌ها اکوسیستم‌های ارزشمندی هستند که معیشت تعداد زیادی از مردم ساکن اطراف این حوضه‌های آبی به آنها وابسته است؛ حفظ تالاب در توسعه پایدار نقش زیادی دارد. تالاب‌ها کارکردهای زیادی دارند، اما بدون توجه به توان آنها از این اکوسیستم ارزشمند بهره‌کشی می‌شود که نتیجه آن تبدیل شدن 28 تالاب کشور از 40 تا 90 درصد به کانون گرد و غبار است.
تغییر اقلیم، دخالت انسان و مدیریت نادرست منابع آبی برخی دلایلی است که کارشناسان آنها را علت خشک شدن تالاب‌ها می‌دانند. از 42 نوع تالابی که در جهان وجود دارد، 41 نوع آن در ایران قرار دارد که مسائل مختلفی از جمله تغییر اقلیم و افزایش جمعیت این حوضه‌های آبی را تهدید می‌کند.
می‌دانیم که وضعیت تالاب‌های کشور خوب نیست و بنا به گفته مجید ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، تالاب‌های کشور شرایط نامناسبی دارند، 250 تالاب در کشور شناسایی شده‌اند که از این تعداد 105 تالاب به طور دقیق مورد مطالعه قرار گرفته و مشخص شده است که 28 تالاب آسیب جدی دیده‌اند که به منشا گرد و غبار داخلی تبدیل شده‌اند.
در این میان سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان دستگاه متولی در کشور، برای متوقف کردن این روند در حال تهیه برنامه جامع مدیریت برای تعدادی از تالاب‌های مهم کشور است.
مدیر طرح حفاظت از تالاب‌های ایران گفت: تاکنون برای تهیه برنامه جامع حفاظت برای 18 تالاب کار انجام شده و بر این اساس تاکنون برنامه مدیریت تالاب‌های ارومیه در آذربایجان غربی، شادگان در خوزستان، پریشان در فارس، هامون در سیستان و بلوچستان، چغاخور در چهارمحال و بختیاری، میقان در استان مرکزی، زریوار در کردستان، قره قشلاق بین دو استان آذربایجان شرقی و غربی، قوری گل در جنوب شرق تبریز و سولدوز در شهرستان نقده مصوبه شورای برنامه ریزی و توسعه استان را دریافت کرده‌اند.
ابوالفضل آبشت تاکید کرد: پنج تالاب گاوخونی در استان اصفهان، حرای میناب در استان هرمزگان، حله در استان بوشهر، آلاگل - آلماگل - آجی گل در استان گلستان و نوروزلو در استان آذربایجان غربی برنامه مدیریت آنها به پایان رسیده و منتظر تصویب در شورای برنامه‌ریزی استان هستند.
به گفته او فرآیند تدوین برنامه جامع مدیریت تالاب‌های بختگان در استان فارس، جازموریان در مرز استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان و خلیج گواتر نزدیک مرز ایران و پاکستان در جریان است و پنج تالاب گاوخونی، حرای میناب، حله، آلاگل -آلماگل - آجی گل و نوروزلو در انتظار تصویب برنامه جامع مدیریت هستند.
روش‌های آبیاری کشاورزی احیا شود
شاید تا چند سال پیش تالاب و کارکرد آن از نظر عامه مردم اهمیتی نداشت، اما امروزه با فرهنگسازی و اطلاع رسانی، این تفکر تغییر کرده و مردم خود به صورت داوطلبانه به کمک تالاب‌ها می‌شتابند. احیا و حفاظت از تالاب‌های سیرانگلی و حسنلو در آذربایجان غربی، قره قشلاق در آذربایجان شرقی،
گندمان در چهارمحال و بختیاری، کمجان در فارس، فعالیت زنان کارآفرین در کنار تالاب هامون در سیستان و بلوچستان و دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی و نمونه‌هایی از این فعالیت‌های خودجوش و مردمی است. تغییر رفتار کشاورزان در نحوه آبیاری مزارع و باغات در حوضه‌های آبریز دریاچه ارومیه نیز نمونه موفق دیگری در زمینه توجه به حفظ تالاب‌ها در میان مردم است. به گزارش ایرنا، آبشت گفت: بیش از 90 درصد آب کشور با راندمان 30 تا 40 درصدی در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، بنابراین جای کار دارد، بر این اساس با همکاری سازمان ملل و حمایت کشور ژاپن اکنون الگوی بسیار موفقی از کاهش مصرف آب بدون ریالی هزینه در دست داریم.
ضرورت پرهیز از بخشی‌نگری در حفاظت و احیای تالاب‌ها
معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست ضمن ابراز خرسندی از عملکرد مثبت طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، تلاش در راستای تغییر نگرش و دیدگاه دست اندرکاران، ذی‌نفعان و جوامع محلی برای همکاری و مشارکت هر چه بیشتر و پرهیز از بخشی‌نگری را از ضروری‌ترین موارد در فرآیند حفاظت و احیای تالاب‌های کشور برشمرد. حمید ظهرابی موفقیت طرح حفاظت از تالاب‌های ایران را ناشی از انجام اقدامات فرابخشی،
فرایندهای پایین به بالا و تلاش برای جلب مشارکت مردم و سازمان‌های مرتبط و استفاده از ظرفیت‌های تمامی دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی برای مدیریت هر چه کارآمدتر تالاب‌های کشور دانست. مجری ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران افزود: تمامی ذی‌نفعان از جمله سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی و منابع طبیعی باید اجرای برنامه‌های مدیریت زیست بومی مصوب تالاب‌های کشور را به عنوان اسناد بالادستی در دستور کار خود قرار دهند و به منظور تقویت همکاری‌های بین بخشی تلاش کند.
او گفت: استفاده از تجارب و دستاوردهای موفق طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در پروژه « الگوسازی مشارکت مردم در احیای دریاچه ارومیه» برای بهره برداری در دیگر حوضه‌های آبریز تالابی کشور در دستور کار اعضای کمیته راهبری پروژه قرار گیرد.
ریزگردها در کمین حاشیه تالاب‌های گلستان
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گلستان افزود: در یک نامه از معاون سیاسی، امنیتی و انتظامی استاندار درخواست کردم موضوع خشکی تالاب‌ها را به‌طور ویژه از طریق دستگاه‌های مربوطه مانند محیط‌زیست، جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و... پیگیری کنند.
چراغعلی با تاکید بر اینکه شرایط فعلی تالاب‌های آلماگل و آلاگل بحرانی است و با ادامه روند فعلی در تابستان کل تالاب خشک خواهد شد و شرایط حیات در آن از بین می‌رود، ادامه داد: باید شرایط سایر تالاب‌های استان بررسی‌شده و گزارشی در این زمینه از سوی دستگاه‌های مسئول ارائه شود.
او پایین رفتن سطح آب سفره‌های زیرزمینی، فرونشست زمین، خشک شدن تالاب‌ها، رودخانه‌ها و مشاهده دائمی ریزگردها در آسمان شهرها و روستاهای کشور زنگ خطرهای جدی نه فقط برای مسئولان بلکه برای همه مردم این سرزمین است. چراغعلی با تاکید بر اینکه آنچه مسلم است حجم آب تالاب‌های استان به شدت کاهش یافته و باید افراد مطلع و کارشناسان راهکارهای فنی برای نجات از این شرایط ارائه دهند، تصریح کرد: بنده آنچه را در بازدید میدانی مشاهده کرده‌ام،
منعکس کردم و به شدت نگران تبعات اجتماعی به‌ویژه بیکاری ناشی از خشکی تالاب‌ها و همچنین ریزگردها که در کمین این مناطق است، هستم.
هرچند مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گلستان شرایط تالاب‌های استان را بحرانی می‌داند، اما مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست گلستان معتقد است: شرایط تالاب‌های استان آن‌قدر هم وخیم نیست و آلاگل و گمیشان در سال گذشته شرایط نسبتا بهتری را نسبت به سال 95 تجربه کرده‌اند. امیر عبدوس اظهارکرد:
در سال گذشته وضعیت تالاب‌های آلاگل و گمیشان نسبت به چندسال گذشته بهتر بود. به گزارش مهر، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان به دلایل این موضوع هم اشاره کرد و افزود: سال گذشته کانال زهکش آب‌های سطحی(پروژه‌ای که سال‌ها قبل توسط جهاد کشاورزی گلستان انجام‌شده بود) لایروبی شد و تخلیه این زهکش‌ها تماما به سمت تالاب گمیشان بود.
