خانه ظهیر الاسلام از جاهای دیدنی تهران در خیابان شهید قائدی ( هدایت سابق ) بنا شده، عمارتی است از دوره قاجار که مالک آن سیدزین العابدین امام جمعه پسر سید ابوالقاسم امام جمعه ملقب به ظهیرالاسلام بود. او دختر یکی از همسران ناصرالدین شاه قاجار را به همسری گرفت و پس از مرگ ظهیرالاسلام، او را در مقبره باشکوهی که در پایین چهارراه مولوی ساخته شده بود و اکنون به سر قبر آقا شهرت دارد، دفن کردند. خانه ظهیر الاسلام از جاهای دیدنی تهران قرار بود با همکاری سازمان اوقاف، سازمان میراث فرهنگی و وزارت ارشاد به موزه مطبوعات تغییر کاربری دهد که تنها افتتاحیه این مراسم صورت گرفت
ظهیرالاسلام؛ عمارتی ایرانی و فرنگی
معماری عمارت ظهیرالاسلام از جاهای دیدنی تهران متاثر از معماری اواخر دوره قاجار است که تلفیقی از معماری مکتب تهران و معماری فرنگی است. همچنین این بنا در دوره های مختلف نیز بازسازی و مرمت شده است. کاشی های شکسته ای که در میان زباله های خانه پیدا شد، مربوط به سال 1320 بود که حتی نام سازنده کاشی نیز در پشت آن حک شده بود. در تالار اصلی این بنا گچ بری هایی وجود دارد که به گچ بری های لندنی معروف است هرچند بخش های زیادی از این گچ بری های از بین رفته است، اما امکان بازسازی دوباره آن وجود دارد. اعتقاد دارم این خانه تبدیل به مرکزی می شود که هم جاذب توریست و هم فضای فرهنگی است.
طبق نظر کارشناسان مساحت کل زمین عمارت ظهیرالاسلام از جاهای دیدنی تهران 2500 مترمربع بوده که از این مقدار مساحت بنای ساختمان 500 متر مربع در دو طبقه 250 متری و یک زیر زمین است.
عرصه بیرونی بنای ظهیر الاسلام از جاهای دیدنی تهران به صورت باغ ایرانی است که بنا در مرکز قرار داشته و اطراف آن درخت و باغ احاطه کرده است. همچنین حوض فیروزه ای زیبایی نیز در جلوی این عمارت وجود داشته که بخش قابل توجهی از آن در زیر خاک مدفون شده است. جالب است بدانید که برخی از سنگ های در ورودی ساختمان با قلم تراش خورده که نشان می دهد این تراش های سنگی مربوط به مرمتی است که 50 تا 60 سال پیش در این بنا روی داده است.
خانه امام جمعه یا سردار تنکابنی!
هرچند خانه تاریخی ظهیرالاسلام از جاهای دیدنی تهران خیابان به خانه امام جمعه معروف است اما روایت دیگری نیز وجود دارد که این خانه مربوط به سپهدار محمد ولی تنکابنی فاتح تهران بعد از مشروطیت می دانند. فردی که املاک زیادی چه در تهران و چه درشهرهای دیگر از جمله رشت داشت. البته یک روایت تاریخی وجود دارد مبنی بر اینکه زمانی سپهدار تنکابنی برای فتح رشت به این شهر سفر می کند تا تجربیات خود را در فتح تهران یک بار دیگر در این شهر شمالی به کار ببرد؛ بعد از آنکه تنکابنی در رشت با مجاهدین همسو شد؛ تلگرافی در سال 1327 هجری قمری از محمد علی شاه قاجار دریافت می کند مبنی بر اینکه: «محمد ولی! محض فوق نمک به حرامی تو به دولت، تو را از شئونات دولتی خارج و املاک تو را خالصه نمودیم» سپهدار هم تلگرافی به این شاه قاجاری مینویسد: «باغشاه! الحمدالله که از این ننگ خارج شدم و در املاک من هم هیچ‌کس قدرت دخالت نخواهد داشت» برخی بر این عقیده اند که در این زمان املاک سپهدار از جمله این خانه به قجری ها می رسد و از آنجا که سید زین الدین ظهیرالاسلام داماد مظفرالدین شاه است و املاک زیادی نیز داشته، ملک تاریخی ظهیرالاسلام به امام جمعه می رسد.
روایت دوم به دوران پهلوی اول می رسد زمانی که رضا شاه پس از به قدرت رسیدن، املاک دیگران را به زور در تملک خود در می‌آورد و یا به زور «می‌خرید»، به املاک تنکابنی هم از طریق وزارت مالیه دست انداخت. تنکابنی روزی به کاخ وی می‌رود و در مورد وضعیت املاکش می‌پرسد. رضا شاه با طعنه پاسخ می‌دهد: «ولی خان! تو که بهتر می‌دانی، در سلطنت مشروطه، شاه اختیاراتی ندارد. بهتر است با وزیر مالیه و هیئت وزرا وارد مذاکره شوید». سپهسالار که از فشارهای مالی به تنگ آمده بود پس از نوشتن وصیت‌نامه روز دوشنبه شهریور 1305 خورشیدی ساعت دو بعداز ظهر در خانه اش در زرگنده تهران با شلیک طپانچه به شقیقه خود به زندگی پرتلاطمش خاتمه می‌دهد.به همین دلیل املاک وی با واسطه به امام جمعه می رسد.
این دو روایت وجود دارد اما برای روشن شدن تاریخ واقعی این خانه لازم است که به سمت بازخوانی اسناد موثق و مستدل برویم تا بتوانیم به حقایق برسیم. اساتید تاریخی و مورخان تهران باید این اسناد را پیدا کنند.
آدرس: تهران – خیابان ظهیر الاسلام- خیابان هدایت- چهار راه ولی آباد
